Activiteiten voor ouderen met dementie

Er bestaan legio beweegprogramma’s, -interventies, -activiteiten en cursussen voor ouderen. Maar welke kies jij om ouderen met dementie in beweging te krijgen? Met een reeks van zes artikelen maken we het aanbod voor ouderen overzichtelijk. In dit zesde artikel zoomen we in op activiteiten en beweegvormen die de levenskwaliteit van ouderen met dementie verbeteren, de mentale achteruitgang vertragen, de zintuigen stimuleren en een positieve invloed hebben op de stemming.

Ouderen met dementie

Ouderen met dementie hebben vaak baat bij (meer) bewegen. Het is wel goed om per individu na te gaan wat er nog mogelijk is. Te ingewikkelde of juist te eenvoudige activiteiten roepen frustratie en boosheid op. Aanbod dat onvoldoende is aangepast aan het individu zorgt in de praktijk voor beperkte deelname en hoge uitval.

Een voorbeeld hoe de samenwerking tussen zorg, sport en welzijn lokaal kan worden opgepakt, zie je in de video. Het gaat over een actieve dagbesteding voor mensen met dementie in de kantine van de voetbalvereniging Onze Gezellen. Dit initiatief is genomen door de buurtsportcoach van Sportsupport Haarlem.

Effectief aanbod

Beweegprogramma’s moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen om ook op de langere termijn positief bij te dragen aan het dementieproces en aan levenskwaliteit. Hoewel onderzoek nog niet aan kan geven wat de exacte voorwaarden zijn, is er wel een beweegadvies opgesteld:

• Bied beweegactiviteiten aan in alle stadia van dementie;
• Gebruik beweegprogramma’s met (verschillende) oefeningen die verschillende aspecten trainen met aandacht voor zowel kracht, uithoudingsvermogen, balans als flexibiliteit;
• Zorg ervoor dat een beweegprogramma minimaal twaalf weken duurt, maar laat activiteiten bij voorkeur structureler zijn;
• Laat mensen minstens drie maal per week meedoen aan bewegingsactiviteiten, die 45 tot 60 minuten per keer duren; Ondersteun activiteiten, waar mogelijk, met muziek.

Specifieke beweegprogramma’s

Er zijn verschillende bewegings- en activiteitenprogramma’s die geschikt zijn voor mensen met dementie:

Meer Bewegen voor Ouderen (MvBO)

MBvO, een interventie die betekenis- en zinvol is voor de senioren, organisatoren en lesgevers. MBvO staat voor bewegingsactiviteiten voor senioren met ouderdomsmotoriek onder leiding van docenten met een speciale opleiding hiervoor. Naast bewegingsspecifieke intenties wordt bij alle MBvO-activiteiten de bevordering van zelfstandigheid en zelfredzaamheid nagestreefd. Beweegplezier en sociaal contact zijn daarbij erg belangrijk. De inhoud van de lessen wordt aangepast aan de mogelijkheden en wensen van de deelnemers. De doelgroep van het MBvO bestaat uit senioren met ouderdomsmotoriek, al dan niet zelfstandig wonend. De activiteiten worden door het gekwalificeerde kader aangepast aan het niveau van de groep. MBvO bij u in de buurt? informeer bij de gemeenten of bij de sportvereniging. Kijk voor meer informatie op de site van VML.

Bewegen aan Tafel

De training Bewegen aan Tafel is bedoeld voor medewerkers en vrijwilligers ( intermediaire doelgroep), werkzaam in onder andere woonzorginstellingen, huiskamerprojecten en kleinschalig wonen. M.a.w. voor hen die werkzaam zijn met kwetsbare senioren( uiteindelijke doelgroep). Zij leren op een goede manier invulling geven aan een actieve(re) dagbesteding

De training Bewegen aan Tafel is een 4 uur durende praktijkgerichte en interactieve training, die wordt aangevuld met theoretische (achtergrond) informatie. De training wordt bij voorkeur in-company gegeven. De deelnemers gaan actief bezig o.a. met oefenstof uit de BeweegID box en de materialen die hierin genoemd worden en maken kennis met verhalend bewegen. Deelnemers krijgen didactische tips en handvatten voor het opstarten van Bewegen aan Tafel. Ook wordt door de deelnemer een mini-les gegeven aan de andere deelnemers, zodat daar ervaring mee opgedaan wordt. Lees meer over deze interventie.

Beweegtuin voor ouderen

Doel van deze interventie is om ouderen, 70-plussers zowel mannen als vrouwen, woonachtig in of in de omgeving van een woonzorginstelling/verpleeghuis te laten bewegen in de buitenlucht. Het betreft hier ouderen met of zonder een lichamelijke en/of cognitieve beperking.

Een Beweegtuin bestaat uit beweegtoestellen en een beweegvriendelijke ingerichte buitenomgeving bij of in de nabijheid van een woonzorginstelling/verpleeghuis, buurtcentrum of gezondheidscentrum in de wijk. Onder begeleiding van een fysiotherapeut of activiteitenbegeleider voeren bewoners en ouderen uit de wijk beweegactiviteiten uit in de Beweegtuin. Door bij voorkeur 2x per week extra te bewegen in de buitenlucht treedt er een fysieke verbetering op en neemt ook de sociale interactie toe. Meer informatie hierover vind je bij Yalp en Nijha.

Zwementie

Zwementie is een maatschappelijk initiatief, een participatieproject waarin mbo- en hbo-studenten zwemmen met ouderen met dementie. Deze ouderen wonen nog thuis of verblijven inmiddels in één van de Haagse zorginstellingen.

Het project sluit aan bij het politiek en maatschappelijk streven waarbij een groter maatschappelijk nut wordt nagestreefd, door co-creatie en innovatieve verbindingen. Zwementie is niet alleen heilzaam voor de deelnemende ouderen, maar bovenal ook leerzaam voor de studenten. Zij worden door Zwementie in de gelegenheid gesteld om het gedrag van ouderen met een dementieel beeld te observeren in een volledig andere context dan de geplande onderwijssituatie. Het project biedt mantelzorgers een plezierige activiteit om met hun naaste te ondernemen en verschaft deelnemende zorginstellingen een zinvol activiteitenprogramma. In dit filmpje ziet u een sfeerimpressie van Zwementie en Omroep Max maakte er een reportage over.

Tovertafel

De zorginnovatie die geluksmomenten creëert voor mensen met een cognitieve uitdaging en iedereen om hen heen. De Active Cues Tovertafel is een interactief en speels spelconcept voor ouderen in de midden tot late fasen van dementie. Lichtanimaties die worden geprojecteerd op de eettafel reageren op de beweging van handen en armen van deelnemers, en stimuleren daardoor zowel fysieke activiteit als sociale interactie. De Tovertafel is ontwikkeld tijdens het vierjarige promotieonderzoek van Hester Anderiesen, voor een groot deel in samenwerking met de doelgroep zelf. De Tovertafel sluit daarom perfect aan op hun behoeften en wensen.

De tovertafel UP is ook ontwikkeld voor mensen met een verstandelijke beperking. Meer informatie vind je op de website van Active Cues.

De Vitale Moestuin

De Vitale Moestuin is een activiteitenprogramma dat zich richt op het realiseren van een complete, laagdrempelige moestuin inclusief ondersteuning bij een te selecteren zorginstelling. Het kan als onderdeel van de dagactiviteiten voor ouderen worden ingezet.

Met moestuinworkshops en aanverwante kookclub wordt het eten en de gezondheid van de bewoners verbeterd, mede door socialisatie en activatie. Meer informatie over De Vitale Moestuin is te vinden op deze website.

Bewegings Activerings Programma (BAP)

Bewegings-Activerings-Programma (BAP) stimuleert door beweging en spel cognitieve functies en sociale contacten. Centraal staat het beleven van plezier en van daaruit de onbewuste oefening. Sommige van deze therapieën kennen een uitgebreide theoretische achtergrond. Het BAP bestaat uit een groot aantal gestructureerde oefeningen. Doelgroep: alle ouderen waarbij enige mate van contact mogelijk is. Meer informatie over innovatie in de ouderenzorg

Virtueel fietsen, DiFiets

De DiFiets is het eerste concrete product dat onder de vleugels van stichting Bewegingsplezier voor Ouderen en chronisch Zieken (BOZ) is ontwikkeld. Door de DiFiets spreekt BOZ haar gebruikers aan via hun zintuigen. Het bewegen van spieren in combinatie met het bekijken van beelden zorgt voor een stimulerende interactie. Door beeldmateriaal uit een bekende omgeving te projecteren wanen gebruikers zich in de tijd dat zij zelf konden fietsen in de stad of natuur.

Fietsen is onder senioren zeer populair. Zij vinden fietsen gezond, ontspannend en goed voor het milieu. Meer dan 80 procent van de 75-plussers fietst. Zelfs van de 80-plussers fietst 72 procent nog regelmatig. De reden waarom ouderen stoppen met fietsen is vanwege gezondheidsredenen, het drukke verkeer en het gevoel van onzekerheid (Van Loon, Broer, 2006).

SilverFit

De SilverFit is een systeem voor ‘virtuele training’. Het systeem is gemaakt voor mensen die moeten trainen in het kader van revalidatie. Daarbij is vooral gedacht aan ouderen. Uit oogpunt van gezondheid moeten oudere revalidanten veel en regelmatig trainen. Dat is echter saai en niet motiverend. In de praktijk oefenen veel mensen alleen met voortdurende begeleiding van hun fysiotherapeut. SilverFit heeft de belangrijkste oefeningen voor de grote motoriek vertaald in computerspellen. Ook mogelijk voor mensen met dementie. De producten van Silverfit zijn:

• SilverFit-Mile lopen
• SilverFit-Mile fietsen
• SilverFit Aloise met dementie in beweging
• SilverFit Newton krachttraining

Duofiets

De duofiets maakt het voor mensen die niet meer zelfstandig kunnen fietsen toch mogelijk om lekker naar buiten te gaan en in beweging te zijn. Eén persoon voert de regie (het stuur), de ander kan zich concentreren op het fietsen zelf. Dit hulpmiddel kan worden vergoed door uw gemeente via de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO). De meeste gemeenten hebben een aanspreekpunt voor zorg en ondersteuning, bijvoorbeeld een Wmo-loket.

Er zijn veel variaties in duofietsen. Informeer bij uw plaatselijke fietswinkel of zoek op internet (bijv. via Google). Meer informatie vindt u op Eengoedhulpmiddel.nl.

Spelenderwijs in beweging, actief aan tafel (boek)

Bewegen is belangrijk voor jong en oud. Naarmate men ouder wordt neemt de vaardigheid af. Daarom blijft het belangrijk dat ouderen met plezier blijven bewegen. Het boek Spelenderwijs aan tafel biedt oefeningen waardoor mensen tot op hoge leeftijd kunnen blijven bewegen. Licht, zacht en kleurrijk materiaal zorgen ervoor actieve deelname tot op hoge leeftijd.

Schrijver Trees Werring Lammers geeft in het boek oefeningen in speelse vormen. Ze zijn eenvoudig toepasbaar met materialen als ballen, pittenzakken, stokken, touwtjes en werpringen. Het boek is te bestellen via Microwebedu. Ook zijn workshop op dit thema te volgen, onder meer via Stichting Beweeg Producties.

BeweegID

De is geschikt voor medewerkers en vrijwilligers van huiskamerprojecten, kleinschalig wonen en dagopvang. Het doel van de box is om een eenvoudige methode te bieden, waarmee bewegen met kwetsbare ouderen ook mogelijk is zonder veel ervaring of voorbereiding.

De BeweegID box basis bevat zeventig geplastificeerde kaarten op briefkaartformaat. De kaarten zijn gerangschikt per onderwerp: bal, ballon, beenoefeningen, bol wol, foambuis, hand- en vingeroefeningen, pittenzak, tikvormen en touwtjes. Meer informatie vind je op de website van BeweegID.

Meer lezen? Vind publicaties over sport en bewegen bij ouderen met dementie in de Kennisbank Sport en Bewegen.