Bewegen, niet vergeten! onderzoek effect van lichamelijke activiteit op behoud van cognitie

“Bewegen niet vergeten!” is een onderzoek dat door Sara Galle, promovendus aan de Vrije Universiteit van Amsterdam wordt uitgevoerd. De sectie Klinische Neuropsychologie van de VU, onder leiding van prof. dr. Erik Scherder, onderzoekt of 55-plusser met en zonder genetische kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van Alzheimer baat hebben bij een leefstijlinterventie die aanzet tot meer bewegen, de COACH-methode ontwikkeld door het Centrum voor Beweging en Onderzoek Groningen.

Onderzoek naar het effect van lichamelijke activiteit op het behoud van cognitie

Uit epidemiologisch onderzoek is bekend dat er een sterk verband is tussen de mate van fysieke activiteit en de kans op het ontwikkelen van dementie. Echter, er zijn nog onvoldoende studies naar het effect van bewegingsinterventies gericht op het vergroten van de fysieke activiteit als preventieve maatregel tegen het ontwikkelen van dementie (Scherder et al., 2013).

Ook het effect van te weinig beweging ofwel fysieke inactiviteit op cognitie, gedrag en het ontstaan van dementie is eigenlijk nog nooit onderzocht, terwijl het probleem van inactiviteit wereldwijd steeds groter wordt (Kohl et al., 2012).

Tenslotte is bekend dat dragerschap van het APOEe4 allel een andere belangrijke risicofactor is voor het ontwikkelen van dementie (Schipper, 2011). Een allel is een bepaalde variant van een gen. Mensen die erfelijk belast zijn met één of twee kopieën van dit APOEe4 allel zijn kwetsbaarder voor de ontwikkeling van dementie. Tot op heden laat onderzoek naar de invloed van fysieke activiteit op cognitieve veroudering bij de APOEe4-dragers ten opzichte van niet dragers wisselende resultaten zien. In de ene studie lijkt het erop dat een toename in lichaamsbeweging een minder positief effect heeft op de genetisch kwetsbare groep APOEe4-dragers ten opzichte van niet-dragers (Schipper, 2011). Terwijl er in een andere studie (Rovio et al., 2005) een positieve relatie werd gevonden tussen de hoeveelheid beweging in de vrije tijd en het dementierisico bij APOEe4-dragers.

Hoe ziet het onderzoek ‘Bewegen, niet vergeten!’ eruit?

Fase 1

Deze fase bestaat uit een intakegesprek, een 14- daagse meting met een stappenteller en een testafname waarbij zowel het denkvermogen als de lichamelijke fitheid in kaart wordt gebracht. Deelnemers laten in fase 1 ook eenmalig bloed afnemen om het niveau van bepaalde groeihormonen in het bloed vast te stellen. Deelnemers aan fase 1 die niet voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (tenminste 5 dagen per week, 30 minuten per dag) wordt gevraagd of zij deel willen nemen aan fase 2 van het onderzoek.

Fase 2

In fase 2 wordt onderzocht of meer bewegen tot een verbetering van het geheugen en het denkvermogen leidt.

• De helft van de deelnemers wordt uitgenodigd om deel te nemen aan de COACH methode; waarbij door middel van persoonlijke coaching en een stappenteller de lichamelijke activiteiten in het dagelijks leven worden gestimuleerd.
• De andere helft van de deelnemers werkt aan het vergroten van de soepelheid van de spieren door middel van individuele begeleiding met rekken en strekken.

Na afloop worden veranderingen in de spierkracht, het uithoudingsvermogen, het denkvermogen en belangrijke bloedwaarden gemeten. Vervolgens vindt er 3 maanden na het laatste COACH gesprek opnieuw een meting plaats om te onderzoeken of het COACH programma ook op de lange termijn effectief is en de lichamelijke fitheid en het denkvermogen blijvend zijn veranderd.

Eerste ervaringen?

1) Onderzoek is leuk

Over het algemeen vinden mensen het erg leuk om mee te doen aan het onderzoek. Hoewel het neuropsychologisch onderzoek en de lichamelijke fitheidsmeting samen wel 2,5 a 3 uur in beslag nemen, verloopt deze testafname bij alle deelnemers voorspoedig en in een prettige sfeer. Het blijkt dat gezonde 55-plussers veel plezier hebben in het volbrengen van taken die een beroep doen op allerhande cognitieve vaardigheden en erg benieuwd zijn naar hun persoonlijke resultaten.

2) De variatie in de mate van beweging is groot

Het valt op dat er grote individuele verschillen zijn in het beweegpatroon van de deelnemers aan het onderzoek. Het merendeel van de deelnemers is gepensioneerd. Sommige deelnemers zien daardoor juist kans om meer tijd vrij te maken om te bewegen, er dagelijks op uit te trekken en lange wandelingen of fietstochten te maken. Deze deelnemers halen de Nederlandse norm Gezond Bewegen met gemak. Andere deelnemers zien hun activiteitenniveau met de jaren echter achteruit gaan nu de noodzaak om op pad te gaan minder is geworden en ze door lichamelijke beperkingen niet meer in staat zijn de sport of activiteit uit te voeren waren ze vroeger plezier in hadden. Deze deelnemers scoren qua lichaamsbeweging ver onder het aanbevolen minimum per dag.

3) Er is veel interesse voor het onderzoek

Kennis over het belang van beweging voor gezonde veroudering lijkt zich steeds beter te verspreiden onder de huidige generatie 55-plussers. De belangstelling voor het onderzoek is groot en veel mensen blijken bewust van het belang van beweging voor het behoud van zelfstandigheid.

Hoe nu verder?

Het onderzoek loopt in ieder geval door tot december 2018. De resultaten van het onderzoek komen naar verwachting daarna beschikbaar. Voor meer informatie, kijk op bewegennietvergeten.nl.