Cruciale rol voor trainers en coaches
In Nederland zijn naar schatting tienduizend volwassenen, die tijd en energie steken in het trainen en/of coachen van jonge sporters en dus bewust of onbewust een rol spelen in de opvoeding van kinderen. De manier waarop zij met hen omgaan, is cruciaal voor de sportieve en persoonlijke ontwikkeling van de jeugdige sporters. Maar hoe zorg je als coach of trainer voor een goede cultuur binnen je team?
Winnen en techniek
Sport gaat toch over winnen, wedstrijden spelen, technisch beter worden, toch? Instructie lijkt onlosmakelijk verbonden met het onder de knie krijgen van bewegingspatronen. ‘Ik ben trainer, ik moet ervoor zorgen dat ze goed leren voetballen.’ Dat klopt! Maar dat is het niet alleen… Het gaat er ook om hoe je die instructie geeft, hoe je kinderen en jeugdigen voorbereid op wedstrijden, op tegenslagen, om plezier te beleven aan sport.
De hersenen van jeugdigen werken heel anders dan die van volwassenen. Volwassenen denken in oorzaak en gevolg, in winnen en verliezen. Kinderen denken in het hier en nu, in plezier hebben. Kinderen lopen met zijn allen achter de bal aan, als een coach dan roept ‘vrijlopen’ omdat hij dan aanspeelbaar is, heeft dat weinig zin. Kinderen snappen dit niet want zij denken niet in oorzaak en gevolg.
Een trainer op zijn beurt raakt geïrriteerd omdat de kinderen niet luisteren en gaat harder schreeuwen. Maar al te vaak verdwijnt daarmee het plezier in de sport; afhaken op jonge leeftijd ligt op de loer.(uit: ‘Goud in elk kind’)
De kracht van gezag
Vaak is het zo dat ouders van kinderen gevraagd worden om trainer te worden of een team te coachen. Dan is een ouder ineens trainer of coach; zonder diploma en zonder ervaring in het trainerschap. Hoe zorg je dan voor een goede cultuur binnen je team? De KNVB heeft in samenwerking met psycholoog en jeugd voetbaltrainer Steven Pont een film gemaakt over het ontstaan van cultuur in een voetbalteam en hoe een trainer daar invloed op kan uitoefenen.
Effectieve trainer/coach
Een effectieve trainer of coach schept een positieve omgeving voor jonge sporters, door juist niét een coach te zijn die wil winnen ten koste van alles, maar een coach die óók oog heeft voor de groei van zijn spelers, op sportief en persoonlijk vlak. Want hij realiseert zich dat plezier en zelfvertrouwen cruciale succesfactoren zijn in de sport. Hij is richting zijn sporters dus optimistisch, geeft zijn spelers complimenten (eerlijk en concreet), denkt goed na over hoe hij kritiek brengt, legt het accent op inspanning, zelf beter worden en vooruitgang (en daarvan genieten) in plaats van op resultaat, en geeft aanmoedigingen. Door dit alles ontstaat een positieve sfeer waarin jeugdige sporters zich prettig voelen en zich goed kunnen ontwikkelen. (uit: ‘Goud in elk kind’)
Veilig Sportklimaat
Dat de rol van de trainer/coach belangrijk is bij het creëren van een goed en veilig sportklimaat, komt onder andere tot uitdrukking in het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ (VSK). Het Ministerie van VWS heeft dit programma opgezet om gewenst gedrag bij de sportverenigingen te bevorderen en ongewenst gedrag bij de sportverenigingen aan te pakken en te voorkomen. Vanuit dit programma zijn verschillende activiteiten ontwikkeld om trainers en coaches te ondersteunen in hun pedagogische taak.
Trainer-kind-interactie
In het kader van het actieplan VSK is het Trainer-Kind-Interactie-onderzoek uitgevoerd door Hilhorst e.a.. De resultaten laten een genuanceerd beeld zien van effectief trainers gedrag als het gaat om het creëren van een sociaal veilig en ontwikkelingsgericht sportklimaat. Allereerst valt op dat de meeste trainers zich bewust zijn van hun belangrijke functie als rolmodel en van de opvoedende waarde die hun voorbeeldgedrag kan hebben. Ten tweede valt op dat de meeste trainer/coaches de belangrijkste succesfactoren goed kunnen verwoorden: Het belang van positief coachen wordt bijna altijd spontaan genoemd. Dat geldt ook voor het belang van plezier als bron van motivatie. Ook wordt breed onderkend dat de focus niet te zeer op het winnen moet liggen, maar eerder op ‘winst boeken op individueel niveau’.
Maar, zo blijkt na intensieve waarneming, op het veld of in de zaal is het niet makkelijk dit ideale trainers gedrag ook altijd toe te passen…..
4 inzichten over trainerschap
Om het onderzoek te vertalen naar de praktijk is vanuit VSK een toegankelijk praktijkboekje voor trainers, coaches en teambegeleiders opgesteld: “4 inzichten over trainerschap”. In dit boekje staan de vier belangrijke kernkwaliteiten van trainer coaches benoemd, toegelicht en geïllustreerd, voorzien van praktische tips.
- Structureren: Je maakt afspraken en biedt duidelijkheid en structuur. Zo weet iedereen wat er van hem of haar verwacht wordt.
- Stimuleren: Je enthousiasmeert, stimuleert, complimenteert en legt de nadruk op wat goed gaat. Fouten maken is juist goed, want daar leer je van.
- Individueel aandacht geven: Je zorgt dat ieder kind zich gezien en gewaardeerd voelt. Bovendien probeer je je aanwijzingen af te stemmen op het niveau van ieder kind.
- Regie overdragen: Je stelt vragen, je luistert naar de kinderen en je probeert ze stapsgewijs verantwoordelijk te maken voor hun eigen leerproces.
Naast het praktijkboekje bestaat ook een animatiefilmpje met dezelfde titel. Het geeft praktische tips en inspiratie aan trainers die hun sporters graag zien ontwikkelen:
Nu ook: Vier inzichten voor trainers van de allerjongste jeugd
De 4 inzichten over trainerschap zijn vertaald naar de allerjongste jeugd, van 5, 6 en 7 jaar. De 4 inzichten zijn ervoor om (beginnende) trainers, coaches en begeleiders te ondersteunen bij het creëren van een sociaal veilig, plezierig en ontwikkelingsgericht sportklimaat. Ze richten zich op de pedagogische vaardigheden van de begeleiders en niet op de sporttechnische aspecten van het vak.
De vier inzichten zijn:
- Structureren
Jonge kinderen hebben behoefte aan regels, duidelijkheid en afspraken. Daardoor kunnen zij zich beter concentreren en ontwikkelen. - Stimuleren
Teveel aandacht besteden aan wat niet goed gaat, belemmerd de ontwikkeling. Een focus op wat wel goed gaat leidt bij jonge kinderen tot makkelijker leren en zorgt voor een goede sfeer. - Individuele aandacht geven
Een kind dat merkt dat het gezien wordt, ervaart meer plezier in het sporten. Het is belangrijk om de aandacht te verdelen over alle kinderen. - Regie overdragen
Ook jonge kinderen hebben behoefte aan een beetje autonomie. Een trainer kan daarin een beetje ondersteunen.
Via een filmpje en een mobiele website krijgen trainers, coaches en begeleiders per inzicht drie tips / suggesties / handreikingen aangereikt.
Lees ook het interview in Sport Knowhow XL met Jans van der Kerk projectleider ‘trainer, coaches en begeleiders’ binnen het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ en de drijvende kracht achter de verspreiding van het gedachtegoed achter de ‘4 inzichten’.
Gebruikte bronnen
Hilhorst, J., Schipper-van Veldhoven, N.H.M.J., Jacobs, F.M., Theeboom, M., & Steenbergen, J. (2014). Trainer-kind interactie: onderzoek naar het gedrag van trainer/coaches en de betekenis ervan voor de ontwikkeling van kinderen in de georganiseerde sport. BlackboxPublishers.
Hoeben, M. (2016). Vier inzichten trainerschap nu voor allerjongste jeugd. Uit: Sport Knowhow XL, 15 september 2016.
Samen naar een veiliger sportklimaat (2014). 4 inzichten over trainerschap. Samen naar een veiliger sportklimaat.
Schipper-van Veldhoven, N.H.M.J., Palen, H. van der, Kerk, J. van der, & Schuijers, R. (2012). Goud in elk kind: jeugdsport in een pedagogisch perspectief. Deventer: …daM uitgeverij.