De Participatieve Waarde Evaluatie als tool voor beter sport- en beweegbeleid

Als gemeente sta je vaak voor keuzes: hoe verdeel je het beschikbare budget voor maximaal welzijn van inwoners? Bij die keuzes kun je effecten op bijvoorbeeld gezondheid, arbeidsparticipatie of CO2-uitstoot laten meewegen. Echter, het is ook zinvol mee te nemen wat inwoners belangrijk vinden, zoals een mooie omgeving, gelijkheid of persoonlijke ontwikkeling. Maar hoe weet je waaraan inwoners waarde hechten? Dat kan met een nieuwe methode die inzicht geeft in de voorkeuren van burgers: de Participatieve Waarde Evaluatie (PWE). In dit artikel lees je wat PWE is en hoe je het kunt inzetten bij sport- en beweegbeleid en onderzoek.

Wat is de Participatieve Waarde Evaluatie?

Kortgezegd is PWE een methode om de voorkeuren van burgers voor (de effecten van) overheidsingrijpen in kaart te brengen via ‘massaparticipatie’. De methode is in eerste instantie door de TU Delft ontwikkeld als evaluatie-instrument voor meer inzicht in de maatschappelijke waarde van overheidsbeleid. Inzicht in hoe burgers beleid waarderen, is belangrijk om te weten of het zinvol is erin te investeren en welk beleid de voorkeur verdient. In huidige methoden wordt gevraagd wat de inwoner maximaal zou willen betalen voor een effect van een beleid. Maar dergelijke methoden zijn volgens critici onvoldoende geschikt voor overheidsbeleid. In de praktijk is de PWE trouwens ook te gebruiken als toegankelijk participatie-instrument en om bewustwording te creëren.

Wat zijn belangrijke elementen van PWE?

• Deelnemers krijgen in een online omgeving keuzes te zien waar bestuurders voor staan. Ze zien verschillende beleidsopties met daarbij de kosten en (neven)effecten. Het kan om allerlei keuzes gaan, van het versoepelen van de coronamaatregelen tot het stimuleren van sporten en bewegen.
• Deelnemers krijgen beperkingen opgelegd: zij kunnen bijvoorbeeld maar een beperkt budget inzetten of moeten een specifieke doelstelling behalen.
• Door PWE uit te zetten onder een representatieve groep burgers, weet je direct welke voorkeuren burgers hebben voor de inzet van publieke middelen. Dat is bruikbaar voor het ontwikkelen van beleid.
• PWE levert kwantitatief inzicht in de voorkeuren van inwoners. De tool rekent uit hoeveel waarde zij hechten aan verschillende effecten van een project. Zo kan bijvoorbeeld blijken dat burgers meer waarde hechten aan beleid dat ertoe leidt dat 500 kinderen makkelijker buiten kunnen spelen dan aan beleid dat ertoe leidt dat 500 volwassenen vaker de fiets pakken in plaats van de auto.
• Burgers geven hun redenen om te kiezen voor een bepaald project. Zo krijg je inzicht in welke andere factoren burgers belangrijk vinden en hoe ze dit wegen.

Wat kunnen we van PWE leren?

Hoewel PWE een nieuw instrument is, is er al enige ervaring mee opgedaan. Meest recent is het onderzoeknaar de coronamaatregelen rond de kerst. Ook is het onlangs ingezet bij een onderzoek van de Wageningen University & Research. Daar keken onderzoekers naar de voorkeuren van burgers rondom het bekostigen van gezondheidsbevorderende projecten voor mensen met een lage sociaaleconomische status. Daaronder vielen ook enkele sport- en beweeginterventies. Burgers kregen acht projecten te zien met bijbehorende kenmerken. Ook kregen ze een beperking in het te besteden budget. Voorbeelden van de projecten zijn leefstijlcoaching met of zonder sportcomponent, groente- en fruitpakketten, of een sportpas. Maar bijvoorbeeld ook chirurgie om gewicht te verminderen. Het onderzoek wordt binnenkort gepubliceerd als internationaal wetenschappelijk artikel, maar de voorlopige resultaten laten het volgende zien:

• Burgers hadden de voorkeur voor het aanbieden van een sportpas, wat sporten toegankelijk maakt voor mensen met een klein budget. Ook het aanpassen van de leefomgeving (beweegvriendelijke omgeving) en het aanbieden van cursussen over gezonde leefstijl scoorden hoog.
• Burgers gaven als belangrijkste redenen om voor deze projecten te kiezen dat ze deze belangrijk, gezond en nuttig vonden, maar ook dat de kosten niet te hoog waren en dat de projecten voldoende effect zouden hebben op gewicht en kwaliteit van leven.
• De burgers vonden chirurgie voor gewichtsvermindering geen aantrekkelijk project, vooral vanwege het lage bereik en omdat dit project de bron van het probleem (overgewicht) niet aanpakt.
• Met deze inzichten kunnen gemeenten en beleidsmakers aan de slag om het beleid rondom gezondheidsbevordering vorm te geven en beter aan te laten sluiten bij de voorkeuren van de burger.

Is PWE ook bruikbaar voor sport en bewegen?

Daarover spraken we met Jelle Schoemaker, docent en onderzoeker bij HAN Sport en Bewegen. Hij ziet toepassingen van de PWE voor het ontwikkelen van sportbeleid en voor onderzoek naar de waarde van sport.

PWE als tool bij de ontwikkeling van sportbeleid

Als gemeente kan het moeilijk zijn te kiezen in welke sport- en beweegvoorzieningen je investeert. Meer investeren in sportinfrastructuur, in activatiecampagnes of juist in een veiligere openbare ruimte om in te sporten? Een PWE kan helpen door de voorkeuren van inwoners systematisch in kaart te brengen.

Het mooie is dat je als gemeente een PWE-onderzoek ook kunt inzetten om te ontdekken hoe burgers investeringen in sport en bewegen waarderen vergeleken met investeringen in andere domeinen. Inwoners hechten waarde aan een zwembad en andere publieke sportvoorzieningen. Maar vinden zij dit ook zo belangrijk dat ze dit voorrang geven boven bijvoorbeeld het openhouden van de lokale bibliotheek of het breder aanbieden van voorschoolse voorzieningen? Een PWE is zodanig op maat te maken dat je de daadwerkelijke dilemma’s aan burgers kunt voorleggen.

PWE als tool om de waarde van sport in kaart te brengen

Een vraag waar sporteconomen zich al langer over buigen is: wat is de waarde van sport en bewegen? We weten dat er positieve effecten zijn, met name op fysieke en mentale gezondheid en op het gebied van arbeid. Deze effecten leiden tot minder maatschappelijke kosten. Maar wat is de waarde van de sociale contacten die mensen opdoen bij de sportvereniging? En wat is de waarde van het werken aan zelfvertrouwen en talentontwikkeling bij kinderen?

PWE geeft meer duidelijkheid over hoe inwoners zulke effecten waarderen. Door de projecten slim te kiezen, kunnen we waarderingen afleiden voor sociale effecten én voor niet-tastbare begrippen als gelijkwaardigheid, welzijn of persoonlijke ontwikkeling. Dergelijke onderzoeken kunnen zo langzaam gaan bijdragen aan een ‘body of evidence’ rondom de waardering van alle effecten van sport en bewegen.

Voor- en nadelen van PWE

Al met al lijkt PWE een interessante tool om te gebruiken bij beleid rondom sport en bewegen:

• Het geeft relevante informatie om beleid op te baseren.
• Het is een goed participatie-instrument: burgers vinden PWE een geschikte tool om bij besluitvorming te worden betrokken.
• Het levert kennis op over de waarde van sport en bewegen.

PWE heeft echter ook beperkingen:

• Hoewel burgers PWE een geschikte tool vinden, beperkt de tool interactie tussen betrokkenen. Het is daarom raadzaam om PWE te gebruiken náást offline activiteiten, zoals bewonersavonden en inspraakmomenten.
• Voor bruikbare resultaten moet een representatieve groep inwoners bevraagd worden. Dit betekent dat een steekproef van 500 tot 1000 willekeurig geselecteerde deelnemers nodig.
• Er is expertise nodig om een PWE te ontwikkelen, uit te voeren en de resultaten te analyseren. Dit maakt het vooralsnog een prijzig instrument.

Zelf aan de slag als gemeente?

PWE is ontwikkeld door de TU Delft, waar een werkgroep de tool heeft toegepast in onderzoek. De ontwikkelaars streven ernaar de PWE-software zo in te richten dat gemeenten er zelfstandig mee aan de slag kunnen. Voorlopig kan dit echter nog alleen in samenwerking met de universiteit. Meer informatie vind je op de website van TU Delft.