De straat als (tijdelijke) sportaccommodatie (deel 2)

De straat of stoep is op allerlei manieren te gebruiken als sport-, speel- of beweegaccommodatie. Dit beeldverhaal toont een variatie aan inspirerende voorbeelden. Van belijning met verf of laserstralen tot sport- en beweeglocaties die verborgen zijn onder de weg – of juist daarboven.

Een sportaccommodatie is niet altijd beschikbaar of is soms te ver weg. Dan kun je natuurlijk van de straat of stoep gebruikmaken. Een mooi voorbeeld is pleindansen of streetdance. Maar niet iedereen laat zich aanzetten tot bewegen door alleen een straat of stoep. In dit artikel laten we voorbeelden zien van manieren om mensen toch te verleiden om actief te zijn op straat.

(Tijdelijke) belijning op straat (verf/hogedrukspuit)

In kale open ruimtes kun je met met ‘tactical urbanism’ leuke en uitdagende ‘nudges’ mensen verleiden een activiteit te doen. Let op: dit mag meestal niet zonder vergunning. Bekijk voorbeelden van de Painted Street Games van de gemeente Apeldoorn (LinkedIn).

Tijdelijke belijning op straat (laser)

Omdat voetballen op straat in een toenemend aantal plaatsen werd verboden in Spanje (2013) bedacht Nike een ludieke interventie: een laserfield. Vanuit een hoogwerker wordt met een laser een speelveld geprojecteerd op straat of plein. Reclamestunt of niet, het is wel een innovatief idee. Bekijk het filmpje over het Nike laser field.

(Tijdelijke) belijning op kruispunt: intersection repair

Intersection repair is een interventie uit Portland (Verenigde Staten) en bestaat uit het omzetten van een kruising naar een publieke ruimte voor (sportieve) activiteiten en om elkaar te ontmoeten. De kruising is niet afgesloten, maar de in felle kleuren geverfde kruispunten geven aan bestuurders aan dat ze een belangrijke plek voor de gemeenschap naderen. Buurtbewoners die dit initiatief omarmen, voegen soms elementen toe als bankjes, waarschuwingsborden, tijdelijk groen en kunst op de hoekpunten.

Parklets

Een parklet is parkeervak of parkeerstrook voor auto’s die (tijdelijk) dient als een stoepuitbreiding voor voetgangers om er te verblijven. Meestal worden parklets ingericht voor zitplekken, maar die kan ook als speelplek of sportlocatie dienen (bijvoorbeeld tafelvoetbal, tafeltennis, Headis). Bij de jaarlijks terugkerende internationale interventie park(ing) day bouwen mensen voor één dag parkeerplekken om tot kleine publieke parken.

Sport- en bewegingsstimulerend straatmeubilair

Straatmeubilair vind je overal en is noodzakelijk in de buitenruimte. Dit straatmeubilair zou meerdere functies kunnen hebben, bijvoorbeeld naast een zitplek ook een plek om oefeningen te doen. De beweegbank biedt mogelijkheden voor fitnessoefeningen, de interactieve stoeprand voor stoepranden en een plantenbak met bokszak voor bokstraining.

Trappen als sport- en/of speelplek

Een manier om mensen uit te dagen vaker de trap te nemen, is het bekende filmpje over de piano stairs. Die piano stairs zijn op meerdere plekken succesvol gekopieerd. In het verlengde hiervan zijn andere vormen bedacht om mensen te verleiden vaker de trap of een nog uitdagendere alternatieve route te nemen.

Speel- en beweegroute

Heerhugowaard heeft een route met mozaïektegels voor ouderen om een ommetje te maken. Dergelijke tegels kun je ook voorzien van speciale actieve oefeningen zoals Kwiek beweegroute of QR-fit. Voor kinderen bestaan er ook kindvriendelijke speel- en beweegroutes waarbij belangrijke voorzieningen als school en speelplekken met elkaar worden verbonden.

Sportroute met markeringen

Voor het sportief uitdagen van mensen (bijvoorbeeld voor hardlopen) is het aanbrengen van afstandsmarkeringen een eenvoudige ingreep. Voorbeelden zijn ‘Parklopen’ in Sonsbeekpark in Arnhem en Sportief rondje Laak in Den Haag.

• Loopomloop
  In Vlaanderen bestaat de loopomloop: een bewegwijzerd parcours van verbonden paden en wegen in een natuurlijke, sportieve en veilige omgeving. De lengte kan variëren van minimaal 5 tot maximaal 15 kilometer (bestaande uit ‘lussen’ van minimaal 2,5 kilometer). De ondergrond moet minimaal voor 80% onverhard zijn (bijvoorbeeld aarde, dolomiet, grind, zand, turf, gras, houthaksel). De omloop begint en eindigt in de buurt van een sociale ontmoetingsplek zoals het park, sportcentrum, café of socio-culturele ontmoetingsruimte^[1].

• Finse piste
  Een Finse piste is een aangelegde lusvormige hardlooproute, bedekt met zachte toplaag (houtsnippers of boomschors). De omloop heeft een minimale lengte van 800 meter, een minimumbreedte van 1,5 meter, heeft één looprichting en is voorzien van verlichting. In Vlaanderen liggen al veel Finse pistes waarvan de langste 8 kilometer is. De aanleg van een Finse piste heeft vooral beginnende lopers (20%) in Vlaanderen aangezet tot sportbeoefening^[1].

Sportlocaties onder de straat

Ruimte onder bruggen en viaducten is vaak onbenut en kun je ook gebruiken voor sportieve activiteiten.

Sportlocaties boven de straat

In Nederland zijn op meerdere plekken delen van de snelweg overkapt, waardoor groene ruimte is ontstaan. Denk hierbij aan de overkappingen van de A2 bij Maastricht en Utrecht en van de A4 bij Schiedam. Bij de eerste twee is extra ruimte voor sport en bewegen ontstaan, bij Schiedam zijn de sportlocaties verplaatst naar een nieuwe locatie.

Naast overkappen kun je ook een bestaande autoweg of spoorbaan in zijn geheel tot sport- en beweegroute maken zoals in New York, Seoul en Rotterdam.

Parkeerplaats als sportruimte

Niet alle parkeerruimte wordt 24/7 gebruikt. Daardoor is dubbel ruimtegebruik mogelijk.

In Utrecht wilde Ikea parkeerruimte creëren op de plek van de velden van voetbalclub Faja Lobi KDS. De oplossing werd twee velden en clubhuis boven een parkeergarage. Ook in Kopenhagen is een sport- en beweegpark aangelegd op bovenste verdieping van een parkeergarage.

Van openbaar plein naar sport- en beweegplein

In Kopenhagen is het één kilometer lange park Superkilen gecreëerd, waar voorheen de trams reden. De tramremise is omgebouwd tot sporthal en buurtcentrum en het park bestaat uit drie gekleurde gebieden, verbonden door een fietspad.

• Het rode plein bevat sport- en beweegaanleidingen die de buurtbewoners zelf mochten aandragen en die hen deed herinneren aan hun geboorteland.
• Het zwarte plein heeft een fontein en bankjes en is verhard met karakteristieke witte lijnenpatroon.
• Het groene park heeft grasvelden en de mogelijkheid voor ‘urban gardening’.

Aan de slag

Hebben deze voorbeelden je geïnspireerd om lokaal aan de slag te gaan met meer ruimte voor sport en bewegen op de openbare weg? Als je zelf lokaal aan de slag wilt, is het handig om wat hulpmiddelen te hebben, bijvoorbeeld voor het uitzetten van een lokale pilot. Dit zijn enkele voorbeelden:

• Stappenplan voor een beweegvriendelijke buurt
• Tactical Urbanist’s Guide voorziet in tips, hulpmiddelen en voorbeelden voor ontwerp
• Menukaart voor tijdelijke maatregelen in de openbare ruimte van de gemeente Amsterdam
• Inspiratiegids voor tijdelijke coronamaatregelen in de openbare ruimte van College van Rijksadviseurs
• Reclaming Streets is een programma van de Europese Commissie – hier zijn tips en voorbeelden te vinden
• Take Back Your Streets is een programma van het internationale breedtesport organisatie TAFISA