Spring naar content

Dit is de rol van sport en bewegen bij preventie

Bewegen draagt bij aan een gezonde leefstijl. Het speelt daarmee een belangrijke rol in preventie – het gezond houden van mensen door hun gezondheid te bevorderen en beschermen. Met het oog op het Nationaal Preventieakkoord waarin ook mentale gezondheid een rol krijgt, belichten we in dit artikel die positieve invloed van sport en bewegen binnen collectieve preventie.

Gezondheid bevorderen en beschermen is een complexe opgave, want gezondheid is een breed begrip en beslaat meerdere domeinen. Preventie heeft meerdere vormen: universele, selectieve, geïndiceerde en zorggerelateerde preventie.

Collectieve preventie

Universele en selectieve preventie worden samen gezien als collectieve preventie. Universele preventie richt zich op de gezonde bevolking (of delen daarvan) en bevordert en beschermt actief de gezondheid van de bevolking. Selectieve preventie richt zich op bevolkingsgroepen met een verhoogd risico en voorkomt dat personen met één of meerdere risicofactoren voor een bepaalde aandoening daadwerkelijk ziek worden.

Voor beleidsadviseurs heeft Kenniscentrum Sport & Bewegen onlangs een Preventiewijzer sport en bewegen opgesteld. Deze publicatie geeft inzicht in het (container)begrip preventie en in de rol die sport en bewegen kunnen vervullen bij het mentaal en fysiek gezond houden van inwoners. De Preventiewijzer sport en bewegen gaat specifiek in op collectieve preventie, omdat beleidsadviseurs hier de meeste invloed op hebben.

Belang van sport bewegen

In het kader van collectieve preventie zijn er verschillende gezondheidsaspecten waarop sport en bewegen een positieve invloed hebben, zoals je ook kunt zien aan de 80 effecten van bewegen in het Human Capital Model. Ten eerste is dat invloed op fysieke gezondheid. Voldoende bewegen verlaagt de kans op verschillende chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, diabetes en verschillende soorten kanker.

Ten tweede is voldoende sporten en bewegen essentieel voor een mentaal gezonde bevolking. Daarvoor is steeds meer bewijslast. Zo verlaagt voldoende sporten en bewegen de kans op symptomen van depressie.

Rol van omgeving

Het is belangrijk om voldoende aandacht te besteden aan de inrichting van de omgeving. Daarbij kijk je zowel naar hardware (de ruimte en inrichting) als software (de professionals in de wijk), zoals omschreven in het Stappenplan Beweegvriendelijke Omgeving. Denk eraan dat niet alleen een buurtsportcoach mensen in beweging kan krijgen, maar ook een wijkverpleegkundige, een welzijnswerker of iemand van een ouderenbond. Zeker als het gaat om laagdrempelig bewegen. Kortom: zoek naar de juiste ingangen in het netwerk in de wijk.

Zoals uit bovenstaande blijkt, is het de som der delen die een basis geeft voor collectieve preventie. Investeren in samenwerken, mensen en ruimte resulteert in inwoners die zoveel mogelijk worden geprikkeld om aan de slag te gaan met hun beweging en dus hun gezondheid.

Integrale aanpak: praktijkvoorbeelden

Het komen tot een goede som der delen is makkelijker gezegd dan gedaan. Juist de domeinoverstijging maakt het complex om preventie goed vorm te geven. Met het preventieakkoord en de naderende omgevingswet wordt al ingezet op samenwerken tussen domeinen en op preventie. Hieronder staan een aantal voorbeelden in Nederland waarbij een integrale aanpak op collectieve preventie is uitgeschreven.

Nijmegen

In Nijmegen hebben wethouders van de domeinen sport en gezondheid zo’n 60 partijen bij elkaar gebracht om te werken aan een gezonde stad, met de beweging ‘Groen, Gezond en in Beweging’. Door de gelden van het sport- en preventieakkoord beschikbaar te stellen voor aanvragen van inwoners en organisaties uit de wijken, worden integrale en concrete toepassingen bedacht die direct bruikbaar zijn voor de inwoners. Met het beoordelen op haalbaarheid voor mensen in een kwetsbare situatie bereik je direct de groep die je wilt bereiken.

Groningen

In Groningen werkt de gemeente al sinds 2014 aan preventie vanuit de visie De Bewegende Stad. Uit de eerste monitoringsonderzoeken blijkt dat door de aanleg van nieuwe beweegplekken (hardware) juist de mensen die al bewogen nu meer bewegen. Enerzijds is dat een mooie ontwikkeling, anderzijds biedt de openbare ruimte kansen om juist inactieven te verleiden om in beweging te komen. Hiervoor is een passende inrichting per gebied en doelgroep noodzakelijk.

Activering (software) is minstens zo belangrijk om mensen te verleiden in beweging te komen en te blijven. Met activering wordt het aanbieden van activiteiten, begeleiding en communicatie (voorlichting, campagne, instructie) bedoeld. Doorloop eens het Stappenplan Beweegvriendelijke Omgeving om hier een beeld bij te krijgen.

Leiden

De ambtenaren sport en gezondheid in Leiden schreven gezamenlijk het beleidskader sport en gezondheid. Dit gaven ze vorm in samenwerking met relevante partijen uit de stad. Hierdoor werden er gezamenlijke doelen geformuleerd, die automatisch inzichtelijk maken welke domeinen daarbij betrokken moeten worden. Er ontstond draagvlak in de stad en andere domeinen konden makkelijk haakjes vinden om bij aan te sluiten.

Een voorbeeld van zo’n doel is ‘Leidenaars hebben een gezond gewicht’. Hierbij wordt naast de JOGG-aanpak (Jongeren Op Gezond Gewicht) ook ingezet op volwassenen en ‘het collectief’, zo staat omschreven in het coalitieakkoord. Naast inzet op bewegen via reguliere wegen stimuleren ook welzijnspartijen en ruimtelijke ordening bewegen.

Meer lezen