Esports en gaming op de sportvereniging: 6 lessen van het living lab in Rotterdam

Het doel van het vierjarige living lab ‘Esports in de sportvereniging van de toekomst’ was om Rotterdamse sportverenigingen en jongeren te verbinden via esports, gaming en gamification (EGG). In dit artikel lees je wat dit initiatief heeft gebracht en krijg je tips om EGG in te zetten in jouw gemeente, sportbedrijf of vereniging.

Van een ‘game corner’ in de voetbalkantine tot een ‘game gym wall’ om handbalvaardigheden te trainen: tijdens het living lab in Rotterdam gingen sportverenigingen met allerlei vormen van gaming aan de slag. Met deze praktijkgerichte aanpak hoopte de initiator, gemeente Rotterdam, in te spelen op verschillende opgaven en trends, zoals de terugloop in sportdeelname onder jongeren en het feit dat veel jongeren gamen. Op het kennisevent Esports, Gaming & Gamification 2023 vertelden betrokken professionals vanuit beleid, praktijk en onderzoek over de geleerde lessen.

Lees over het ontstaan van dit living lab en de uitgevoerde experimenten

Les 1: ga planmatig te werk

Of je EGG nu vanuit beleid of praktijk aanjaagt: schets allereerst een stip op de horizon. “Rotterdam sprak eerder de ambitie uit om esportshoofdstad van Nederland te worden”, vertelt Johan van Herpen, beleidsadviseur Sport bij gemeente Rotterdam en projectleider van het living lab. “Door daar vervolgens acties aan te verbinden, gebeurde er ontzettend veel. Geef iets water en het groeit.” Een van de ‘sporen’ in het sportbeleid betrof EGG in de breedtesport, wat het Living Lab werd. “Ook binnen het living lab dachten we vooraf na over doelen, gewenste impact, waarom doen we wat? Daarbij wisten we nog niet precies wat werkte, dus deden we pilots. Maar wel gericht op resultaat en opschaalbaarheid.”

Bekijk alle lopende living labs rond sport en bewegen

Les 2: zet een brede samenwerking op

De gemeente Rotterdam zette een breed consortium op met partners uit het bedrijfsleven, overheden, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en eindgebruikers. Van Herpen: “We hebben zelf niet alle kennis in huis. Door kennisdelen en netwerken kun je samen leren en bouwen.” Bovendien was samenwerking ook een gevolg van het living lab – er ontstond een ecosysteem van stakeholders. Zowel lokaal, tussen bijvoorbeeld sportverenigingen, gaming-organisatoren en welzijnsorganisaties, als nationaal, met organisaties als kennis- en onderzoeksinstellingen, sportbonden en bedrijven.

Martine Willemse, verenigingsconsulent toekomstbestendige sportverenigingen bij Rotterdam Sportsupport, noemt ook een praktisch criterium voor goede samenwerking. “Kijk naar de match. Bij het benaderen van verenigingen keken we: past gaming bij het clubkarakter? Wil een bevlogen bestuurder ermee aan de slag?”

Les 3: ga lerend te werk

Kenmerkend voor living labs is ‘learning by doing’: innoveren en leren vanuit de praktijk. Zo kun je volgens Tarik Pehlivan, adjunct-directeur bij Stichting Alexander, eigenlijk niet falen: “Het enige mislukte experiment is het experiment dat je niet hebt gedaan.” Ook Rotterdam Sportsupport paste deze methode toe, vertelt Willemse. “We gebruikten een model uit de lean startup methode: je bedenkt iets en zet het snel in de markt. Vervolgens ga je meten, leren, aanpassen.”

Zij geeft als voorbeeld het ontstaan van de Rotterdam Gate Games (RGG), een apart element binnen het living lab. “Rotterdam Sportsupport begon in 2017 met een FIFA-competitie waarbij de sporters bij diverse clubs gingen gamen. Vanuit dat initiatief leerden we steeds meer, bijvoorbeeld dat het concept eenvoudiger moest met één aanspreekpunt. Toen het living lab kwam en we ons concept hierop wilden laten aansluiten, keken we: hoe benutten we alle opgedane inzichten? Zo ontwikkelden we het concept door tot de RGG.”

Les 4: communiceer de waarde van EGG 

Voor het enthousiasmeren van sportverenigingen voor game-initiatieven kun je uitleggen wat het mogelijk en feitelijk oplevert. “We hoorden van verenigingen die meededen aan de experimenten dat leden langer bleven hangen en meer interactie en plezier hadden,” vertelt Willemse. “Gaming is het moderne tafelvoetbal, het verbindt. Ook ontmoeten mensen van andere leeftijden en teams elkaar eerder.”

Pehlivan bevestigt dat: “De experimenten brachten de eindgebruikers maatschappelijke en sociale participatie, sportparticipatie en sportieve ontwikkeling. Soms leidde een initiatief tot teambuilding of trainden deelnemers sportieve vaardigheden zoals richten en schieten. En opvallend: deelnemers communiceerden meer door het gamificeren van sporttrainingen. Of het nu om trainen met een game wall ging of ontspannen met een game corner: overleggen en elkaar tips geven werd er natuurlijker door.”

Hij vertelt dat verenigingen niet alleen meededen voor de sociale en sportieve ontwikkeling van leden, maar ook om zichtbaar en aantrekkelijk te blijven en zich positief te onderscheiden. “Zo zetten clubs gaming in op open dagen voor ledenwerving, en een handbalvereniging overweegt zelfs een apart lidmaatschap voor de game wall.” 

Lees wat EGG voor jouw sportvereniging of -organisatie kan betekenen

Les 5: laat sportverenigingen laagdrempelig met gaming kennismaken

Gaming is voor veel sportverenigingen nieuw, dus een goede introductie is essentieel, legt Pehlivan uit. Hij voerde evaluatief actieonderzoek uit rondom het living lab. “Wat goed werkte: House of Esports organiseerde open dagen waar verenigingen vrijblijvend games konden uitproberen. Dit vergrootte de bereidheid zelf iets te organiseren.” Volgens hem moeten mensen vanuit de vereniging ambassadeurs worden van game-initiatieven. “De belangrijkste reden dat de doelgroep niets met aanwezig game-materiaal doet, is dat mensen van de eigen organisatie er te weinig bij betrokken zijn.”

Ook Willemse merkte het belang van een laagdrempelige kennismaking van verenigingen met gaming. “Wij hebben daarom een gamecase: verenigingen kunnen kosteloos een Playstation en VR-brillen lenen. Zo kunnen bestuurders het gemakkelijk uitproberen en ervaren wat er gebeurt als ze het neerzetten.” 

Les 6: ondersteun sportverenigingen met techniek en proces

Goede begeleiding van de sportverenigingen bleek essentieel, vertelt Willemse. “Bij de RGG zochten we eerst gamende verenigingsleden op, en stimuleerden we hen iets met gaming op hun sportvereniging te organiseren. We merkten echter dat we beter bij de vereniging zelf konden beginnen. De volgende editie selecteerden we geschikte verenigingen en gingen we samen met vier clubs aan de slag. Je moet het verenigingen namelijk zo makkelijk mogelijk maken. Techonomy hielp met deze begeleiding.” Ook Pehlivan noemt dit soort ondersteuning als cruciale succesfactor. “We ontdekten twee basisvoorwaarden om verenigingen (blijvend) te laten meedoen: het materiaal moet technisch goed functioneren, en de vereniging moet technische ondersteuning krijgen.”

Blik op de toekomst

Tot slot is het de kunst de opbrengsten van je aanpak en de effecten te behouden als je project stopt. Van Herpen vertelt dat nu wordt onderzocht hoe dit goed te doen wat betreft het living lab. In ieder geval hoopt hij dat sportverenigingen door deze ervaring intrinsiek gemotiveerd zijn verder te gaan met gaming en gamification. Willemse vertelt dat de RGG blijven bestaan. “We hebben toegewerkt naar een ‘repeatable model’, aangezien het living lab zou eindigen. Het doel was: herhaalbaar, schaalbaar en betaalbaar. Om dit te realiseren, hebben we een platform opgezet met tips: Gamen op jouw vereniging.”

Het is tot op heden onbekend of de experimenten uit het living lab daadwerkelijk tot meer ledenbehoud en -werving hebben geleid. Pehlivan: “Maar sportbestuurders zeggen dat ze met esports, gaming en gamification vitaler en toekomstbestendiger zijn.”

Meer weten? Bekijk de presentaties over dit Living Lab