Spring naar content

Fit for Life Salland; met sport en cultuur klaar voor het leven

School is meer dan kennis opdoen en een diploma ophalen, vinden ze in Raalte. Vmbo- en mbo-leerlingen moeten zich straks ook zelfstandig kunnen redden in het bedrijfsleven en de rest van de maatschappij. Daarom bieden scholen met behulp van sport en cultuur extra ontplooiings-mogelijkheden binnen het programma Fit for Life Salland. De ontwikkeling van sociale vaardigheden staat voorop, maar ondertussen beleven de jongeren ook heel veel plezier aan gezond bewegen en creatief bezig zijn.

“Fit for life is een buitenschools aanbod, maar tegelijkertijd vormt het een complete leerlijn en iedereen doet er aan mee”, vertelt Inga Lokate. Ze is van oorsprong docent Lichamelijke Opvoeding (LO), maar nu lid van de sectorleiding vmbo van het Carmel College en projectleider voor Fit for Life Salland en diverse gezondheidsthema’s. Aan het Fit for Life-programma doen wekelijks 600 vmbo-leerlingen van het Carmel College mee, maar ook nog eens 400 leerlingen van het nabij gelegen mbo Landstede.

Sociale competenties centraal

Fit for life is een buitenschools aanbod, maar tegelijkertijd vormt het een complete leerlijn en iedereen doet er aan mee

Inga Lokate

Bij Fit for life staan zes sociale competenties centraal: zelfvertrouwen, betrokkenheid, inzet, zelfsturing, oplossingsgericht handelen en communicatief handelen. Die vaardigheden trainen leerlingen tijdens allerlei sport en een aantal culturele activiteiten. Dat varieert van voetbal, multimovez, tennis, judo, zaalsporten en tafeltennis tot dans, muziek, radio maken en koken. “Tijdens het eerste leerjaar maken de leerlingen voor de herfstvakantie kort kennis met het complete activiteitenaanbod”, legt Lokate uit. “Uit alle activiteiten kiezen ze er uiteindelijk drie. Daar gaan ze na de herfstvakantie concreet mee aan de slag, direct na schooltijd, tijdens drie achtereen volgende blokken van elk tien weken.”

Ook de tweedejaars van het Carmel College Salland kunnen uit activiteiten kiezen. Daarnaast is één blok gereserveerd voor een cursus. Die cursus is gericht op het inzetten en trainen van sociale vaardigheden gericht op ‘de ander’. Voorbeelden zijn een cursus jeugdtrainer, jeugdscheidsrechter, EHBO/reanimatie, koken, musical of DJ class. Lokate: “Het programma voor de eerste twee leerjaren staat, maar in 2016 en 2017 gaan we Fit for life ook doortrekken naar het derde en vierde leerjaar. Het trainen en inzetten van sociale vaardigheden is dan vooral gericht op het functioneren in het vervolgonderwijs, tijdens stages, bijbaantjes en in het bedrijfsleven.”

Praktische, maar bescheiden doeners

Dat de sociale vaardigheden door middel van sport en cultuur worden getraind, is logisch vindt Lokate. “Leerlingen van het vmbo-praktijkonderwijs en mbo zijn echte doeners; die willen vooral lekker praktisch bezig zijn. Daarin verschillen ze niet van andere (v)mbo’ers in Nederland. Wel blijkt dat de Sallandse jeugd wat bescheidener is dan jongeren in de Randstad. Ze missen de nodige assertiviteit en bluf.”

Lees ook praktijkvoorbeeld ‘Sport en cultuur: samen sterk’.

Op de basisschool is 80% van de Sallandse jeugd lid van een sportvereniging, maar dat wordt minder als jongeren de leeftijd van vijftien of zestien jaar bereiken. Bijbaantjes in winkels, bij bedrijven of op boerderijen zijn daarvan een belangrijke oorzaak, weet Inga Lokate. Een andere is het gebrek aan sportkeuze. “Naast Raalte bestaat de gemeente uit acht kleinere buurtdorpen. In die dorpen is handbal en voetbal populair. Voor veel andere sporten moet je naar Raalte of nog verder weg, maar dan moeten je ouders wel tijd en zin hebben om je regelmatig heen en weer te rijden. Vind je voetbal of handbal niet meer leuk, dan stop je dus met sporten. Tijdens Fit for Life gaat er voor veel jongeren een compleet nieuwe sportwereld open. Vaak krijgen ze ook bijpassende kleding aan: een judopak of een mountainbike-outfit. Dat vinden ze hartstikke stoer, dan staan ze gewoon te springen.”

Begeleiding door de klassenmentor

De sportactiviteiten organiseert het Fit for Life-team grotendeels samen met sportverenigingen, maar de scholen houden stevig de touwtjes in handen. Zeker voor de eerstejaars vinden de activiteiten zoveel mogelijk op en om de school plaats. Dat is voor de leerlingen een veilige omgeving en zo zijn ze snel waar ze voor het buitenschoolse aanbod moeten wezen. Een belangrijke rol is weg gelegd voor de klassenmentoren van de leerlingen. Die zijn intensief betrokken bij bijvoorbeeld de keuze voor de Fit for Life-activiteiten. Daarbij geeft hij licht sturing. Niet blindelings hetzelfde kiezen als je vrienden, maar even zelf nadenken. Waarom kies je dit, wat is goed voor jou, wat kun of moet je nog leren? Dat gaat om bewustwording.

Plezier en persoonlijke aandacht

Om jongeren enthousiast te krijgen en te houden, doet het er ontzettend veel toe wie er voor de groep staat. Voor jongeren is het niet zozeer belangrijk wát ze doen, maar of de trainer hen een veilig gevoel en persoonlijke aandacht geeft. Jongeren vinden sportverenigingen vaak veel te prestatiegericht. Op school hoeven ze geen kampioen te worden, maar willen ze vooral heel veel lol hebben met elkaar. Lokate: “Een goede trainer weet hoe hij dat moet bereiken. Hoe hij naast aandacht voor sporttechnische aspecten ook veel variatie en fun in kan bouwen en hoe hij grapjes moet maken. Zo’n trainer neemt ook even tijd voor het sociale aspect. Niet iedere verenigingstrainer is daarom zonder meer geschikt voor Fit for Life.”

Positief coachen

Omdat goede trainers zo essentieel zijn voor het succes van Fit for Life, worden ook zij door het Fit for Life-team goed geïnstrueerd en begeleid. ‘We houden met iedere kandidaat een intakegesprek om het brede doel van Fit for Life duidelijk te maken en uit te leggen wat voor aanpak daarbij past. Per sport ontwikkelen we een format voor het bevorderen van de sociale vaardigheden van leerlingen. En we leren trainers hoe ze om moeten gaan met ongemotiveerde, niet-sportcapabele leerlingen. Daartoe kunnen ze ook allemaal de cursus ‘Positief coachen’ van het Sportbedrijf volgen. Als we voor een activiteit geen geschikte verenigingstrainer kunnen vinden, betrekken we via de CALO Windesheim ook regelmatig werkzoekende docenten LO, meestal schoolverlaters. Voordeel is dat die pedagogisch goed onderlegd zijn.

Ruimte voor maatwerk binnen Fit for Life

een groep kinderen in judo pak zitten rondom een judomat
(Foto: Kenniscentrum Sport)

Lokate: “In 2013 hebben we voor het eerst een sociale weerbaarheidstraining opgenomen voor leerlingen die wat steviger in hun schoenen willen staan. Kickboksen is bijvoorbeeld goed om je agressie af te reageren, maar leert je ook om grenzen aan te geven en in te zien wat jouw gedrag met anderen doet. Ook voor zulk maatwerk is binnen Fit for Life alle ruimte.”

Ook ouders zijn enthousiast, vertelt Lokate. “Die worden altijd bij de keuze voor maatwerktrainingen betrokken. Ga je met ze in gesprek, dan zeggen ze: ‘Eigenlijk is het wel heel gaaf dat jullie dit doen.’ Via onze oudergesprekken houden we ouders op de hoogte van wat hun kind allemaal doet en leert bij Fit for Life.” Onder de leerlingen is het enthousiasme voor Fit for Life groot. ‘Iedereen is er altijd, ook in het tweede leerjaar’, geeft Lokate aan. ‘Als leerlingen naar de dokter of tandarts moeten, dan liever tijdens Nederlands of wiskunde dan tijdens Fit for Life. De motivatie is overduidelijk.

Tips voor sportverenigingen

Fit for Life begon in 2010 met subsidie, maar inmiddels komen de organisatiekosten volledig op het bordje van de scholen. Bij de gemeente kunnen verenigingen in het kader van schoolsportstimulering nog wel subsidie aanvragen voor het verzorgen van Fit for Life-lessen. “Als sportverenigingen iets met scholen willen, dan moeten zij zorgen dat hun aanbod ook meerwaarde voor het onderwijs heeft”, zegt Lokate. “De koppeling tussen onderwijs en buitenschools leren is voor ons echt heel erg interessant; daar investeren we dan ook graag in mee.”

Tegemoet komen aan de doelen van meerdere partijen is voor Inga Lokate één van de belangrijkste succesfactoren voor Fit for Life, samen met sociale competenties centraal, iedereen doet mee en de begeleiding door klassenmentoren. “Om jongeren te binden en te behouden, geldt voor sportverenigingen vervolgens hetzelfde als voor Fit for Life. Je aanbod afstemmen op de behoeften en omstandigheden van jongeren en goede trainers die het voor iedereen leuk en interessant weten te maken. Met avondtrainingen en zaterdagse competities houden verenigingen veel te weinig rekening met de wens om direct na schooltijd te sporten of met de bijbaantjes van jongeren.”

Als docent LO was Lokate ook zelf heel erg gericht op methodiek en het aanleren van techniek en tactiek. “Dankzij Fit for Life zal dat nooit meer mijn hoofddoel zijn. Jongeren moeten goed in hun vel zitten en iets doen wat bij ze past. Als je iets goed kunt en als je dat samen met anderen kunt doen, dan brengt dat zoveel plezier, dat je er hoe dan ook mee doorgaat.”

Lees meer

Andere praktijkvoorbeelden hoe je jongeren kunt binden en behouden bij sport:

Voor meer informatie kun je contact opnemen met Dorien Dijk, adviseur bij Kenniscentrum Sport & Bewegen.