Spring naar content

Gedragsverandering door sport

Kun je gedrag veranderen en persoonlijke doelen bereiken door middel van sport? Fabio D’Agata – directeur van SPAT verandert én auteur voor Allesoversport.nl – weet dat dit kan. Hij gaat met zijn bedrijf een stap dieper dan sporten voor gezondheid of spieren. SPAT helpt mensen en organisaties om ‘hogere doelen’ te halen met sport. Fabio vertelt over de wetenschap achter zijn filosofie, en hoe sport fysiek, cognitief én emotioneel doorwerkt in je dagelijks leven.

Van paniekaanval tot eigen bedrijf

Fabio is ervan overtuigd dat je fysiek, cognitief en emotioneel kunt veranderen door in beweging te komen. Dat ondervond hij zelf, zag hij bij mensen om zich heen en vond hij terug in de vakgebieden psychologie en neurologie. “Tien jaar geleden kreeg ik last van angsten en paniekaanvallen. Ik dacht mijn lichaam te kennen, maar was compleet verrast door de heftige lichamelijke reacties. Sporten en bewegen waren mijn redding.”

“Mensen (her)kennen de signalen die hun lichaam afgeeft vaak niet.”

“Ik leerde te luisteren naar de fysieke signalen die ik tijdens het sporten kreeg en daagde mijn lichaam uit door niet steeds dezelfde oefeningen of sport te doen. Kreeg ik buikpijn, dan was ik bij een oefening mijn grens over gegaan of vond ik het spannend de oefening te doen. Zo leerde ik mijn angsten kennen en leerde ik weer naar mijn lijf te luisteren. De paniek verdween langzaam. Ik begrijp de kleinste signalen nu en kan daar ook naar handelen.”

Relatie met je lichaam herstellen

Fabio zag in zijn omgeving soortgelijke doorbraken door sport en bewegen: criminele jongeren die op het rechte pad kwamen, een vader die meer energie had voor zijn kinderen, een ondernemer die weer kon genieten van zijn succes. “Fascinerend vind ik dat sport bij al deze voorbeelden het middel was om de relatie met je lichaam te herstellen en om gedragsveranderingen teweeg te brengen. Maar bij sportclubs en in fitnesscentra ligt de nadruk vooral op techniek, afvallen of spieren kweken. Daarom bedacht ik zelf een concept.” Fabio verdiepte zich in sport, neurologie en gedragsverandering. Hij sprak met wetenschappers en experts en richtte SPAT verandert op.

Sport is meer dan esthetiek en competitie

Redenen als ‘spieren kweken’ of ‘willen winnen’ om te gaan sporten, vindt Fabio te oppervlakkig. “Natuurlijk is een gezond gewicht belangrijk, maar afvallen is niet de belangrijkste reden dat mensen hier komen. Om iemands werkelijke drijfveren te achterhalen, moet je de diepte in. Achterliggende gevoelens om af te willen vallen, kunnen bijvoorbeeld liggen in een negatief zelfbeeld, schaamte of geen partner hebben. Dan ben je eigenlijk op zoek naar iets anders dan die wekelijkse kilo eraf.” Fabio ziet het aan successen bij zijn deelnemers: als je ontdekt waarom iets écht belangrijk voor je is, stijgt je motivatie. Zonder die motivatie houden mensen het sporten – of welke gedragsverandering dan ook – vaak niet vol.

Sport als middel om iets te bereiken

Groot bijkomend voordeel om al sportend aan verandering te werken, is dat je door sporten sowieso al veel lekkerder in je vel komt te zitten en dat sporten je sterker maakt. Dit helpt je als je echt iets wilt doorbreken in je leven of iets wilt bereiken. Fabio merkt dat er steeds meer aandacht is voor gedragsverandering door sport: “Vijf jaar geleden was dit vernieuwend, maar ik krijg nu veel vragen van professionals, zoals psychologen die meer met bewegen willen doen of trainers die meer de diepte in willen.”

Hoe werkt de filosofie?

“Alles is met elkaar verbonden: je lichaam, je brein, je emoties”, zegt Fabio. De meer traditionele psychologie scheidt denkprocessen en het lichaam zorgvuldig van elkaar. Maar wetenschappers hebben al lang ontdekt dat je cognitie niet los kunt zien van het lichaam waarin die cognitie plaatsvindt. Dit heet embodied cognition. Fabio noemt een voorbeeld: “Als je in een power pose staat, dus rechtop met je borst vooruit en je schouders naar achter, straal je kracht uit. Je lichaam maakt in zo’n houding stoffen aan waardoor je je ook sterker voélt.”

“Een verandering bedenk je met je hoofd, maar maak je met je hele lichaam.”

“Maar het werkt ook de andere kant op: als je je sterker voelt, loop je automatisch rechter op. Je kunt dus vanuit je lichaam allerlei processen starten. Als je dit oefent onder goede begeleiding, heeft dat een positief effect op wat jij wilt veranderen. Een ander voorbeeld: als je iets grappigs vindt, dan lach je, maar als je al gaat lachen, vind je al sneller iets grappig. Een lichamelijke beweging heeft dus effect op je brein, je denkwijze, je gevoel en je emoties. De kunst voor een sportcoach is om dit gegeven samen met experts te vertalen naar een oefening of training die past bij jouw verandervraag.”

Oefeningen op maat voor ieders vraag

Fabio legt uit: “In de intake stellen we iemands verandervraag vast. Dat doen we meestal in een beweegsessie of wandelend. Daarna ontwerpt het team met behulp van een datasysteem, genaamd Experience Based Training Tool, een op maat gemaakt advies. Dat advies bevat ook oefeningen die ideaal zijn voor deze specifieke vraag. In dat datasysteem komen de kennis en ervaring van alle coaches bijeen en staan honderden oefeningen die doordacht zijn op fysiek, cognitief en sociaal-emotioneel niveau.”

Praktijkvoorbeelden

Fabio vervolgt: “Bij een deelnemer die meer zelfvertrouwen wil, gaan bijvoorbeeld de bokshandschoenen aan. Er gebeurt heel veel tijdens zo’n oefening. De coach denkt van te voren heel goed na over het waarom en wat. De deelnemer weet dat ook. Zo verbetert deze niet alleen zijn fysieke vaardigheden, zoals houding en ademhaling. Hij verbetert ook zijn cognitieve vaardigheden, zoals impulsbeheersing en anticiperen. En tot slot werkt hij aan zijn emotionele vaardigheden, zoals omgaan met tegenslag en doorzetten.”

“Wil je iets veranderen, dan heb je tijd nodig.”

De sessies vinden voor 99% buiten in de natuur plaats, weer of geen weer. Fabio: “Laatst trainde ik een ondernemer. We hadden een luchtig gesprek, ik deed een oefening die hem triggerde en waarvan we gingen zweten. Daarna gaven we elkaar een schouderklopje. Kortom: we waren lekker fysiek buiten in de natuur bezig. Toen hij daarna in het gras lag, vertelde hij dat hij zijn successen niet meer ervoer en hij zich afgestompt voelde. In een ‘gewoon’ gesprek was dat er bij deze persoon nooit zo makkelijk uitgekomen.”

Hoe lang duurt het voordat je gedrag verandert?

“Je brein heeft tijd nodig om nieuw banen te ontwikkelen en nieuwe connecties te maken. Je zult het vaak genoeg moeten oefenen, zodat het een (nieuwe) gewoonte wordt. Onderzoek laat zien dat een mens gemiddeld 66 dagen nodig heeft om een nieuwe gewoonte aan te leren, daarom hanteren wij minimaal 10 weken voor onze trajecten. De benodigde tijd is ook afhankelijk van de complexiteit van de verandering.” Fabio benadrukt: “Want wil je iets veranderen, dan heb je tijd nodig.”

Fabio D’Agata is directeur en coach van het door hem opgerichte bedrijf SPAT verandert. Samen met acht coaches – met expertises op gebied van psychologie, voeding, training, coaching en topsport – verzorgt hij programma’s op maat voor individuen, groepen (teams), bedrijven en voor de zorgsector.

Fabio’s boek over ‘Veranderen Met Het Hele Lichaam’ met daarin ook praktijkervaringen en oefeningen, komt medio 2018 uit.

Wetenschappelijke bronnen

Veel van zijn kennis heeft Fabio verkregen van voorlopers op het gebied van neurologie en psychologie. Margriet Sitskoorn leerde hem over het benoemen, verbeteren en veranderen van cognitieve vaardigheden. Erik Scherder leerde hem over het positieve effect van bewegen op het brein én het negatieve effect van niet bewegen. En tenslotte Roos Vonk, die leerde hem over effectief veranderen door embodied cognition.

Meer lezen over gedragsverandering door sport en bewegen