Het belang van aangepast gamen voor mensen met een ernstige motorische beperking

Een grote groep mensen met een ernstige motorische beperking kan niet sporten en bewegen of heeft daartoe beperkte mogelijkheden. Terwijl het voor hun gezondheid van belang is om te kunnen meedoen aan de maatschappij. Gamen kan daarvoor een middel zijn. In dit artikel leggen we uit wat het belang is van aangepast gamen en welke initiatieven er in Nederland zijn vanuit onder meer de sport- en beweegsector.

Wat is aangepast gamen?

Gamen is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Net als bij sporten is het met specifieke beperkingen lastig om een bepaalde sport of game te beoefenen, omdat dat gebeurt met een audiovisueel apparaat, zoals een Playstation, Xbox of pc^[1]. Aangepast gamen is hetzelfde als gamen, maar dan met aanpassingen in de software en/of hardware. Voor het spelen met een audiovisueel apparaat is het bijvoorbeeld van belang dat het gehoor, zicht en fysieke functies voldoende werken. Het is lastig om met andere gamers te communiceren zonder gehoor of goede handfuncties om de standaard controllers te bedienen.

Gamers met een ernstig motorische beperking

Zo’n 960.000 Nederlanders hebben een matige tot ernstige motorische beperking (7,3%)^[2]. Een deel hiervan ervaart een te grote beperking in motoriek om mee te kunnen doen aan sport. Vaak zijn alleen kleine bewegingen (nog) mogelijk. Dat kan komen door aangeboren beperkingen of beperkingen als gevolg van een ongeluk of ziekte, bijvoorbeeld een amputatie, dwarslaesie of spasme. Mensen met een motorische beperking kunnen gebruik maken van een (elektrische) rolstoel of andere mobiliteitshulpmiddelen, zoals een rollator, looprek of wandelstok. Door het gebrek aan specifiek onderzoek is het exacte aantal mensen met een ernstig motorische beperking, die niet kunnen sporten, maar wel zouden willen en/of kunnen gamen lastig vast te stellen. 

Voordelen van aangepast gamen

Over de voordelen en de risico’s van gamen is al veel bekend uit onderzoek ^[3]. Maar aangepast gamen is onderbelicht in de wetenschap en wetenschappelijk onderzoek ernaar is nihil. Dit terwijl de voordelen en de risico’s in potentie groter zijn voor deze groep. Ties Klok, expert aangepast gamen bij revalidatiecentrum Klimmendaal, benoemt de sociale waarde van gamen voor de mensen met een ernstige motorische beperking. “De kinderen die we behandelen wonen vaak ver weg van hun klasgenoten. In hun eigen buurt hebben ze soms weinig sociale contacten, waardoor ze tijdens de coronapandemie eenzaam werden. Kinderen die konden gamen hadden juist wel contact met elkaar.” Een ander krachtig beïnvloedingsprincipe van gaming is autonomie. Je kunt zelf bepalen wat je doet en hoe je dat doet. “Ze hebben bijvoorbeeld hulp nodig om ergens te komen. Tijdens het gamen zijn ze autonoom en kunnen ze zelf beslissen wat ze doen. Dat is moeilijk in fysieke wereld, maar online kan dat wel.”

Is veel gamen problematisch?

Zo’n 4% van de jongeren ervaart lichte problemen door gamen, wat zorgt voor een risico op lichamelijke, sociale en mentale problemen. Een nog kleinere groep heeft voor een lange tijd zware problemen met gamen^[4]. Ligt dat ook op de loer bij de doelgroep met een ernstige verstandelijke beperking? Ties: “Ik denk dat het bij deze groep niet anders is dan bij anderen. Voorlichting blijft belangrijk. Ik kan me voorstellen dat er voor andere mensen meer mogelijkheden zijn om andere activiteiten te ondernemen dan alleen het gamen. Maar voor deze doelgroep vraag ik me af of veel gamen erg is als er geen ander alternatief is.”

Hardware en software

Het aantal ondersteuningsmogelijkheden voor gamers met een beperking de afgelopen jaren toegenomen. Zo lanceerde Microsoft de Xbox Adaptive Controller in 2018. Dit was een ‘gamechanger’. Aan de Xbox Adaptive Controller kun je verschillende apparaten toevoegen zodat het voor iedereen mogelijk is om te gamen. Ook als je alleen je hoofd kunt bewegen of een vinger kunt gebruiken. Denk aan een hoogsensitieve drukknop, zodat je weinig kracht hoeft uit te oefenen, of een extra grote joystick, waardoor je wat meer kracht moet zetten. Ook is de software steeds vaker aan te passen in de game door bijvoorbeeld in slowmotion te spelen, de moeilijkheidsgraad te veranderen of de knoppen op de controller. Nu heeft slechts een klein deel van de games deze mogelijkheden en is het vaak zoeken naar de games die wel deze opties bieden.

Esports voor mensen met een beperking

Esports is (semi-)professioneel competitief gamen. Net als in traditionele sport zijn er competitieve deelnemers met een beperking die topprestaties leveren. De aandacht voor aangepast gamen neemt toe vanuit de esports- en gamingcommunity. Zo is youtuber Joost Bouhof gestart met het oprichten van een esportsteam voor kinderen met een beperking in samenwerking met Bio Vakantieoord^[5].

Twee andere voorbeelden van esportsteams met gamers met een beperking zijn Permastunned Gaming en Soundless Esports. Ook Sven ‘BlindWarriorSven’ van de Wege liet in het verleden al zien dat je met een beperking (blindheid) ook aan reguliere esportstoernooien kunt meedoen. In 2017 won hij van een professioneel gamer tijdens het Sonic Boom Tournament in Madrid en kwam daarmee in het nieuws^[6]. Voor mensen met een beperking zijn er nog geen aangepaste competities of gestandaardiseerde regelgeving omtrent het gebruik van aangepaste gaming gear tijdens reguliere toernooien en competities.

Vijf initiatieven voor aangepast gamen

Lees hieronder meer over vijf Nederlandse initiatieven gericht op aangepast gamen.

Tech Advies Team Klimmendaal

Het Tech Advies Team van revalidatiecentrum Klimmendaal heeft als doel technologie in te zetten om mensen met een ernstige beperking meer te laten meedoen. Denk aan communicatieapparatuur en technologie die verplaatsen makkelijker maakt. Naast adviezen voor technologische hulpmiddelen verdiept het Tech Advies Team zich sinds 2020 in aangepast gamen en hulpmiddelen op dit gebied in kader van vrijetijdsbesteding en participatie van de patiënten.

NMAGaming

NMAGaming heeft als doel om iedereen, ongeacht de beperking, te laten gamen. Hierin richt de stichting zich op de facilitering en ontwikkeling van de hardware zoals controllers voor mensen met een ernstige beperking. Zij geven advies aan gamers, ouders, begeleiders en therapeuten voor de de beste game setup, en lenen aangepaste game-apparatuur uit. Op de website kun je veel voorbeelden vinden van gamers met een beperking, en advies over verschillende type games. Ook Player Enabled heeft een soortgelijk platform waarop je advies kan krijgen over hardware setups voor gamers met een beperking.

Sportinnovator challenge: inclusieve(re) esports

In 2021 werden vier winnaars bekend gemaakt van de SportInnovator challenge inclusieve(re) esports: Player Enabled – Grenzeloos competitief gamen, Uniek Esports, Soundless Esports en Game on! – voor iedereen met een spierziekte. Deze winnaars ontvingen een financiele bijdragen voor het ontwikkelen van hun plan en konden gebruik maken van het netwerk van SportInnovator.

Uniek Esports

Uniek Esports is een initiatief van Fonds Gehandicaptensport, ESL Benelux, Techonomy en HiPerks met als doel gamen en esports toegankelijker te maken voor mensen met een beperking. Op dit platform kan je nieuws, tips en tricks vinden voor gamers met een beperking.

Bekijk ook deze video van Uniek Esports

HiPerks Foundation

De HiPerks Foundation is een stichting voor jongeren met een lichamelijke beperking of niet-aangeboren hersenletsel voor wie het spelen van games niet vanzelfsprekend is. De foundation zoekt met deze jongeren naar mogelijkheden om gamen ook voor hen toegankelijk te maken, ongeacht welke fysieke beperking. Ook heeft HiPerks een Discord-community om sociale contacten te stimuleren.