Hoe maak je als zorgverlener het gesprek over leefstijl toegankelijk?

Iedereen heeft baat bij voldoende bewegen. Maar voor mensen met een chronische aandoening is dat vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Als zorgprofessional kun je hierin een belangrijke rol spelen. Ter ondersteuning heeft Kenniscentrum Sport & Bewegen Bewust Bewegen ontwikkeld. Bewust Bewegen voorziet jou van de juiste kennis en handvatten voor een motiverend gesprek en passend beweegadvies.

Effecten van bewegen

Voldoen aan de beweegrichtlijnen kan helpen chronische aandoeningen (zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten) te voorkomen. Bij senioren leidt voldoende bewegen tot minder botbreuken en functionele belemmeringen. Maar ook als er al sprake is van een chronische aandoening heeft bewegen een positief effect. Voldoende bewegen helpt namelijk de ziektelast en de progressie van de ziekte beperken.

Dat geldt ook voor aandoeningen zoals COPD, artrose en chronische rugpijn. De fysieke en mentale gezondheid verbetert en de patiënten waarderen de verbeterde kwaliteit van leven en de toegenomen fitheid enorm. Zorgprofessionals zoals de (huis)arts, praktijkondersteuner, fysiotherapeut of leefstijlcoach zien vaak mensen met een chronische aandoening die weinig bewegen. Hoe help je deze patiënten toch meer beweging in hun dag te brengen? 

Inzetten op teachable moments

Het is bekend dat zorgprofessionals nog relatief weinig in gesprek gaan over leefstijl. Dit komt door beperkte tijd en twijfel over de effectiviteit. Toch kun je als zorgprofessional invloed hebben op het gedrag van patiënten door op het juiste moment leefstijl te bespreken^[1].

Steeds meer bewijs laat zien dat patiënten op bepaalde momenten ‘gevoeliger’ zijn voor gedragsveranderingen. Bijvoorbeeld bij een positieve gebeurtenis zoals een zwangerschap, maar ook gebeurtenissen zoals de vaststelling van ziekte bij de patiënt zelf of een familielid. Deze momenten noemen we ook wel ‘teachable moments’. Het ‘teachable moments-model’ is gebaseerd op empirisch onderzoek naar stoppen met roken naar aanleiding van belangrijke levensgebeurtenissen. Dit model laat zien dat een levensgebeurtenis een effectief teachable moment wordt voor een patiënt wanneer die leidt tot:

• (a) een verhoogde risicoperceptie
  Voorbeeldvraag: wat denkt u dat de gevolgen zijn van een te hoge bloeddruk?  
• (b) een emotioneel-affectieve reactie op de gebeurtenis
  Voorbeeldvraag: wat vindt u van deze uitslag?
• (c) een herziening van iemands zelfbeeld, identiteit of sociale rol^[1]  Voorbeeldvraag: in hoeverre past bewegen bij u als persoon?

Vaak begint een teachable moment met een bepaalde zorg, aangewakkerd en uitgesproken door de patiënt of de arts^[1]. Wees je er als zorgprofessional van bewust dat deze momenten bestaan en leer ze te herkennen en benutten.

Bewust Bewegen

De andere factor waardoor het leefstijlgesprek relatief weinig wordt gevoerd, bleek dus de factor tijd. Om op die belemmering in te spelen, wordt steeds meer ingezet op het ‘very brief advice’ dat ook met succes veel bij stoppen met roken wordt ingezet. De gesprekstool Bewust Bewegen begeleid je in het voeren van dit gesprek met de patiënt over bewegen. Er is een gesprekshandleiding voor een gesprek van 1 minuut bij weinig tijd en 5 minuten bij iets meer tijd, of extra informatie als je behoefte hebt aan meer verdieping over bewegen bij een specifieke aandoening. Binnen de aanpak van 1 en 5 minuten helpt Bewust Bewegen je met de vragen die je de patiënt kunt stellen, de impact en positieve effecten van bewegen. Ook biedt Bewust Bewegen handelingsperspectief over hoe je een patiënt verder kunt begeleiden. 

Bewust Bewegen is ontwikkeld door Kenniscentrum Sport & Bewegen in samenwerking met het Moving Medicine Platform, een initiatief van de Faculty of Sport and Exercise Medicine UK. De gesprekstool is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, aangevuld met kennis en ervaringen uit de praktijk. De informatie is getoetst bij verschillende professionals uit de praktijk.