Hoe maken we buitenspelen leuk en aantrekkelijk?

Wat kun jij als professional doen om kinderen van vier tot twaalf jaar meer buiten te laten spelen? In dit artikel kijken we terug op het webinar Buitenspelen dat Kenniscentrum Sport & Bewegen organiseerde samen met het Mulier Instituut, het Ministerie van VWS, VSG en NOC*NSF. Daarnaast geven we nuttige tips, praktische instrumenten en tools die je als praktijkprofessional kunt inzetten.

“Vroeger speelden we veel meer buiten!” horen kinderen hun ouders en grootouders zeggen. “We speelden verstoppertje, gingen knikkeren, stoepranden of hutten bouwen.” Hoewel sommige kinderen best geloven dat vroeger alles anders was, hebben hun ouders en grootouders wel een punt. Buitenspelen en bewegen is steeds minder vanzelfsprekend in het dagelijks leven van kinderen. Het coronavirus maakte het er niet beter op. Kinderen die al weinig buiten speelden, gaan nu nóg minder naar buiten. Een verontrustende ontwikkeling, want de motorische ontwikkeling van kinderen heeft er onder te lijden. Tijd voor actie dus!

Buitenspelen nader onderzocht

Het Mulier Instituut deed onderzoek in het kader van het Nationaal Sportakkoord, dat voldoende bewegen en goede beweegvaardigheid bij de jeugd wil bevorderen. Deze verkenning biedt een overzicht van wat bekend is over buitenspelen door kinderen in Nederland (0-12 jaar) en het daarop gerichte beleid.

Tijdens het webinar deelden we enkele belangrijke resultaten uit beschikbaar onderzoek:

• Als kinderen buiten spelen doen ze dat vaak in de directe omgeving van hun huis: in de tuin of op straat. Jonge kinderen blijven vaak nog dichter bij huis, terwijl oudere kinderen ook vaak bij vriendjes spelen.
• Volgens de ouders zijn de belangrijkste belemmeringen voor buitenspelen: te veel verkeer, te weinig speelplekken en te weinig vriendjes in de buurt.

In Nederland nemen vooral de gemeenten en enkele landelijke stichtingen het voortouw bij de ontwikkeling van lokaal speelruimtebeleid. Het zou mooi zijn als de buurtsportcoach ook meer kinderen in de wijk kan stimuleren om buiten te spelen en het belang hiervan onder de aandacht kan brengen bij de ouders.

Ben je benieuwd naar meer onderzoeksresultaten? Kenniscentrum Sport & Bewegen heeft enkele onderzoeken voor je geselecteerd. Lees dan het volledige onderzoeksrapport ‘Beweeggedrag van kinderen in tijden van corona’, Buitenspelen 2020: een verkenning van het beleid in Nederland en Europa of bekijk de factsheet over buitenspelen in tijden van corona.

Buitenspelen versterkt de ontwikkeling van kinderen

Wim van Gelder is docent Motorische Remedial Teaching aan de Hogeschool InHolland en gaf een presentatie tijdens het webinar. HIj legt uit dat laptops, tablets en mobiele telefoons de grootste boosdoeners zijn. “Het is voor ouders moeilijk om kinderen te weren van de verleiding van alle spelletjes en mogelijkheden die je op de schermen hebt.” Kinderen zelf zeggen speeltuinen kinderachtig of saai te vinden.

Dat buitenspelen de motorische vaardigheden van kinderen verbetert, staat vast. Maar daarmee doe je het buitenspelen eigenlijk tekort. Wim van Gelder is ervan overtuigd dat buitenspelen veel meer voordelen heeft. Zo ontwikkelen kinderen bijvoorbeeld ook hun zelfvertrouwen, geheugen en concentratie volgens van Gelder: “In feite halen we een stukje ontwikkelingskracht uit kinderen als ze niet naar buiten gaan. Daarom is buitenspelen belangrijk in het leven van een kind.” Ook hersenwetenschapper Erik Scherder bevestigt dit: “Het kinderbrein heeft uitdaging nodig om zich te kunnen ontwikkelen. Daar worden kinderen niet alleen slimmer van, ze ontwikkelen belangrijke vaardigheden waar ze de rest van hun leven profijt van hebben.”

Het verschil tussen sporten en spelen

Het is daarom belangrijk om kritisch te kijken naar de definitie van buitenspelen. “Er is een belangrijk verschil tussen sporten en spelen. Sporten is een georganiseerde vorm van bewegen, terwijl spelen zich kenmerkt door de vrijheid om je te kunnen ontwikkelen.” Juist dat aspect moeten we blijven stimuleren vindt Arno de Swart, ook als expert uitgenodigd tijdens het webinar. Hij werkt voor SportService Zwolle en is penningmeester van Wij Buurtsportcoaches, het landelijke netwerk voor alle sport- en beweegprofessionals die onder de Brede Regeling Combinatiefuncties vallen. “Buurtsportcoaches zijn belangrijk voor de ontwikkeling. Zij zijn de professionals die actief zijn in de omgeving van kinderen.

Bekijk hier hoe Streetsport Den Haag kinderen en jongeren meer aan het sporten en bewegen heeft gekregen:

Buitenspelen: kinderhemel of kinderhel?

Helaas is het niet vanzelfsprekend dat buitenspelen voor alle kinderen leuk is. Het is belangrijk om te weten dat er een dunne lijn zit tussen de zogenaamde ‘kinderhemel’ en ‘kinderhel’. Wim legt uit: “Wat voor de één een uitdaging is, is voor de ander een vorm van uitsluiting. Sommige kinderen hebben daardoor een veel minder positief beeld van buitenspelen dan bijvoorbeeld een beleidsmedewerker of een gymleraar. Als we dat niet erkennen, dan kunnen we die kinderen ook niet bereiken. En deze kwetsbare kinderen zijn nou juist de belangrijkste groep om te bereiken.”

Marja van Delden, buitenspeelcoach: “Er zijn kinderen die niet van buitenspelen houden, omdat zij moeite hebben met sociale interactie. Zij vinden het lastig om iemand op te zoeken om mee te gaan spelen. Kinderen die zelf niet zo snel op een idee komen om buiten te spelen moeten aan een idee worden geholpen. Daar kan de juf of leraar een rol in spelen. Zij kunnen kinderen helpen met zinvol buitenspelen zodat ze er niet meer tegenop kijken.”

Vier vuistregels bij het stimuleren van buitenspelen

Volgens Wim spelen begeleiders een belangrijke rol in het stimuleren van buitenspelen bij kinderen. Maar hoe? Hij benoemt vier vuistregels:

• Kijk of iedereen meedoet. Dat klinkt misschien simpel, maar je zult zien dat het in de praktijk weinig gebeurt.
• Volg kwetsbare kinderen. Volg een kind eens één tot anderhalve minuut. Wat valt je dan op? Kinderen die niet mee mogen doen gaan vaak compensatoir gedrag vertonen (clown, zielepiet of agressor).
• Speel in kleine groepen. Maak bijvoorbeeld subgroepjes.
• Speel goede spelen vaak. Variëren is niet altijd goed. Beter is het om bestaande spellen te verrijken. Bedenk bijvoorbeeld een variatie op voetbal of ‘around the world’. Extra voordeel: Deze spellen kunnen kinderen ook thuis weer doen!

Onderstaand geven we je een praktisch overzicht met inspirerende tools en voorbeelden die het buitenspelen weer leuk en aantrekkelijk kunnen maken.

Ontdek het belang van buitenspelen

• In de Amsterdamse wijk Zuid-Oost sporten kinderen van de 1104 Fitclub samen op straat. Niet alleen om fit te blijven, maar ook voor hun zelfvertrouwen, extra weerbaarheid en om de sfeer in de buurt te verbeteren.

Handige tools om buitenspelen te stimuleren

• Jantje Beton heeft een online platform ontwikkeld om kinderen te stimuleren om buiten te spelen: Play to Move! Kinderen gaan online challenges aan die ze alleen buiten kunnen doen én die aansluiten bij de speelstijl van het kind.
• Een beweegtas bomvol speelgoed! Van stoepkrijt, een Gruffalo prentenboek, Messi-pylonen tot aan een gezonde receptenflyer, elastieken en een Jenga-spel.
• Tijdens risicovol spelen gaan kinderen aan de slag met spannende, uitdagende en avontuurlijke activiteiten, waarbij een risico bestaat op een (kleine) verwonding. Via de link vind je een test voor ouders en concrete spelsuggesties voor bijvoorbeeld spelen op hoogte of spelen uit zicht.
• Out of the box leert kinderen buitenspelen in Holtenbroek.

Interventies om buitenspelen aantrekkelijk te maken

• De Cruyff Foundation vindt het belangrijk dat iedereen kan bewegen. Met Schoolplein14 worden schoolpleinen weer aantrekkelijk gemaakt. In samenwerking met de school en haar leerlingen brengen zij lijnen en kleurvlakken (coatings) op de grond en muur aan. En Soufiane Touzani ontdekt rolstoelbasketbal met Bo Kramer.
• Speelpleinmethode sportsterren richt zich op kinderen uit groep 3 t/m 8 uit het primair onderwijs. Het doel is om kinderen meer en gevarieerder te laten bewegen tijdens de schoolpauzes.
• Steeds meer scholen krijgen groene schoolpleinen. Een plein met veel groen, water, bomen en hutten. Lees ook dit artikel Interventies voor een gezond schoolplein voor meer interventies voor het maken van een beweegvriendelijk en gezond schoolplein.
• Beweegwijs is een interventieprogramma die met een integrale aanpak kinderen stimuleert te bewegen door het aanpassen van schoolpleinen.
• Zoneparc is een innovatief ingericht schoolplein voor het primair onderwijs, waarbij gebruik wordt gemaakt van drie verschillende zones.

In deze inspiratiebundel lees je kennis, tips en ervaringen die zich richten zich op samen spelen voor kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar en kinderen met een achterstand en/of verstandelijke beperking.

Lees ook meer over hoe buitenspelen onbezorgd en veilig kan tijdens de coronacrisis .