SROI van sport en bewegen: maatschappelijke opbrengsten 2,76 keer zo hoog als de kosten

Sport en bewegen leiden tot betere gezondheid, welzijn en plezier^[1]. De Social Return On Investment (SROI) is een cijfer dat laat zien hoe groot dat maatschappelijke rendement is. Gebaseerd op de rekenmethode van het Mulier Instituut en adviesbureau Rebel komt de SROI van sport en bewegen in Nederland uit op 2,76. In dit artikel lees je alles over de opbouw van dit cijfer. 

De Social Return On Investment (SROI) is een manier om het maatschappelijk rendement van investeringen in sport en bewegen uit te drukken. De methode toont de maatschappelijke kosten en opbrengsten die zijn gerelateerd aan mensen die sporten en bewegen, en weegt die tegen elkaar af. Het is als het ware een foto van de verhouding tussen de kosten en baten van sport en bewegen, in één jaar. 

• Hoe het SROI-onderzoek zich heeft ontwikkeld en in hoeverre je de cijfers van verschillende jaren met elkaar kunt vergelijken. 
• Wat er in Nederland anders is waardoor het SROI-cijfer van 2,7 in 2,76 is veranderd.
• Waarom deze (lichte) stijging niet betekent dat iedereen meer sport. 

Ontwikkeling van SROI-onderzoek

Sinds 2019 is de SROI drie keer berekend. Elke meting wordt er kritisch gekeken naar de meetmethode en beschikbare databronnen. Dat zorgt voor nuanceverschillen per gemeten jaar, maar de SROI-cijfers van de afgelopen jaren zijn goed met elkaar te vergelijken.

De verschillen tussen de SROI-metingen van de afgelopen jaren zijn te zien in onderstaand overzicht.

Jaar uitgebracht	Basisjaar (meeste data komt uit dat jaar)	SROI	Verschil met vorige versie	Gemaakt door	Baten gebaseerd op	Link compleet onderzoek
2019	2017	2,51	–	Rebel & het Mulier Instituut	Sociaaleconomische waarde van sporten en bewegen  (Ecorys, 2017)	Publicatie
2022	2020	2,70	Methode aangescherpt + aangepast naar recentere data	Rebel & het Mulier Instituut	Sociaaleconomische waarde van sporten en bewegen (Ecorys, 2021)	Publicatie
2024	2022	2,76	Aangepast naar recentere data	Kenniscentrum Sport & Bewegen (in overleg met Rebel)	Sociaaleconomische waarde van sporten en bewegen (Ecorys, 2021).  en geïndexeerd naar CPI 2022	Publicatie

Een korte terugblik: voor het berekenen van het SROI-cijfer van 2022 is de onderzoeksmethode aangescherpt. Sinds dat jaar worden kosten en opbrengsten breder meegenomen. Denk aan gemeentelijke kosten uit andere begrotingsposten dan sport – zoals openbare ruimte en sociaal domein, maar ook kosten voor bewegingsonderwijs. Als iemand niet voldoet aan de beweegrichtlijnen levert elke extra beweegminuut een zekere gezondheidswinst op. Ook dat telt voortaan mee.

Voor het berekenen van het SROI-cijfer van 2024 hebben we de methodiek niet hoeven aanpassen, maar zijn wel de op dat moment meest actuele, complete cijfers gebruikt: uit 2022. Vooral de prijsstijgingen in Nederland in 2022 hebben veel impact gehad op het nieuwe SROI-cijfer. 

Kosten hoger door inflatie

In 2022 – het jaar waarop de SROI van 2024 is gebaseerd – waren de totale kosten van sport en bewegen in Nederland € 10,5 miljard. Dat is de som van alle uitgaven van overheden, bedrijven en sportende en bewegende mensen, plus de tijdsinzet van alle vrijwilligers in de sport. Uiteindelijk geven individuen opgeteld het meeste uit aan sport, zoals uitgaven aan sportabonnementen, verenigingslidmaatschap en sportschoenen- en kleding.

De totale kosten van sport en bewegen komen in de laatste SROI-meting hoger uit. Dat komt mede door de hoge inflatie van 2022 in Nederland. Alles werd duurder, van de energiekosten van sportaccommodaties, tot de schoenen die je nodig hebt om hard te lopen.

Opbrengsten gestegen, beweegrichtlijnen gedaald

De totale opbrengsten van sport en bewegen bedroegen in 2022 € 29,1 miljard. Daarbij zijn de opbrengsten op sociaal en persoonlijk gebied nog niet meegenomen. We baseren de opbrengsten van sport en bewegen op de sociaaleconomische waarde van sporten en bewegen van Ecorys (2021). Dit zijn opbrengsten als minder zorgkosten, minder arbeidsverzuim en meer productiviteit. Maar ook maatschappelijke opbrengsten, die niet zichtbaar zijn op een rekening, zoals een betere kwaliteit van leven en een hogere levensverwachting.

Hoewel deze waarden gebaseerd zijn op het basisjaar 2020, zijn ze in de laatste SROI-meting geïndexeerd met de Consumentenprijsindex, naar het prijspeil in 2022. Zowel de kosten als de opbrengsten van sport en bewegen zijn gestegen. Ook dat komt grotendeels door de inflatie, die werkt immers twee kanten op. Alles aan de kostenkant wordt duurder, zoals een sportabonnement. Maar ook alles wat wij meetellen aan de opbrengstenkant wordt duurder, zoals de kosten voor een insulinepomp voor iemand met diabetes. Als je dankzij sport en bewegen kunt besparen op dat soort – door inflatie duurder geworden – zorg, levert dat relatief veel op aan de opbrengstenkant.  

We baseren de opbrengsten van sport en bewegen óók op het percentage Nederlanders dat aan de beweegrichtlijnen voldoet. Dat halen we uit de Gezondheidsmonitor van 2022, die ook data biedt over de beweegrichtlijnen per gemeente. Het percentage Nederlanders dat aan de beweegrichtlijnen voldoet is – vooral bij volwassenen – gedaald ten opzichte van 2020. 

Ondanks dat minder mensen aan de beweegrichtlijnen voldoen, bleken de totale opbrengsten van sport en bewegen tóch hoger in de laatste meting (omdat door de inflatie de opbrengsten zoveel hoger waren, dat dit de lagere beweegrichtlijnen overtreft). Dat is op zich fijn, maar ook een signaal om lokaal alert te blijven op de beweegrichtlijnen. Daaraan voldoen is namelijk de basis voor een goede gezondheid van jouw inwoners.

Sociale waarde nog niet bekend

In dit onderzoek is vooral de waarde van sport en bewegen voor gezondheid en arbeidsparticipatie meegenomen. Welke waarden precies zijn meegenomen lees je in dit artikel. Ook op sociaal en persoonlijk gebied leveren sport en bewegen veel op. Sinds het eerste onderzoek tellen we gedaalde criminaliteit mee en ook leerprestaties van scholieren zijn sinds het tweede onderzoek meegenomen. Maar de impact van sport en bewegen op het plezier of sociale netwerk nog niet, simpelweg omdat dit lastig uit te drukken is in geld.

Er loopt intussen wel onderzoek naar de relatie tussen sport en bewegen en ‘welzijn’. Dat onderzoek heeft alleen tot significante resultaten geleid van de impact van sport. Ook zijn de cijfers op een andere schaal berekend, waardoor je deze niet zomaar kunt optellen bij de bestaande SROI-cijfers van gezondheid en arbeidsmarkt. De resultaten van dit onderzoek worden in 2024 verwacht. 

SROI 2024: hoe komen we aan 2,76?

De maatschappelijke opbrengsten van sport en bewegen zijn 2,76 keer zo hoog als de kosten. De investeringen in sport en bewegen leveren opgeteld dus maatschappelijke meerwaarde op. 

Omdat in dit onderzoek heel veel data op een complexe manier wordt vergeleken, rekenen we met een bandbreedte. Het interpreteren van cijfers kan je heel conservatief, of heel optimistisch doen. Als we rekenen met de onderkant van de bandbreedte van het Ecorys-onderzoek, komt de SROI op 1,87. Als we rekenen met de bovenkant van de bandbreedte krijgen we een SROI van 3,66. 

En omdat niet alle opbrengsten van sport en bewegen al in euro’s zijn gewaardeerd (zoals sociale waarde en welzijn) en de onderzoekers op meerdere punten voorzichtig hebben gerekend, is de SROI van 2,76 enigszins conservatief te noemen. Twee jaar eerder kwam de SROI op 2,70 uit. De SROI is met deze aanpassing dus nagenoeg gelijk gebleven. Zowel de kosten als de opbrengsten zijn gestegen, maar de opbrengsten zijn iets harder gestegen. Maar zoals we al zeiden: dat is niet alleen goed nieuws, want minder mensen voldoen aan de beweegrichtlijnen. 

Wat betekent SROI-onderzoek wel en niet?

Het SROI-onderzoek bevestigt hoe belangrijk het is om als maatschappij te blijven investeren in sport en bewegen. Voor de belastingbetaler is het een verantwoording van het geld dat wordt uitgegeven. En het cijfer helpt om politici en bestuurders te overtuigen dat investeren in sport en bewegen loont. Bedrijven en alle bewegende inwoners van Nederland krijgen bovendien de bevestiging dat ze hun geld zinvol besteden.

Een SROI-cijfer hoger dan 1 laat zien dat er een positieve verhouding is tussen alle kosten en opbrengsten van sport en bewegen in Nederland. Met het SROI-cijfer van 2,76 is die verhouding dus zeker positief. 

Dit betekent niet dat wanneer je nu één euro extra in het sportbudget stopt, dit letterlijk € 2,76 aan maatschappelijke winst oplevert. De SROI toont namelijk niet het effect van een losstaande investering. Alle geïnvesteerde euro’s samen leveren een positief maatschappelijk rendement op. Maar de SROI vertelt niet welke geïnvesteerde euro (door Rijk, gemeente of inwoner) het best rendeert en welke het minst. Ook is in dit onderzoek niet vastgesteld dat de investering in sport en bewegen zorgt voor meer sport- of beweegdeelname. 

Verschillen per gemeente

De cijfers die we tot nu toe in dit artikel delen, gaan over de landelijke SROI voor heel Nederland. Je kunt dit ook per gemeente uitrekenen. Met aanvullende aannames hebben de onderzoekers een schatting gedaan voor het SROI-cijfer per gemeente. Een overzicht van alle aannames staat in bijlage 2 van het SROI-rapport. Het SROI-cijfer voor sport en bewegen verschilt per gemeente en varieert tussen de 1,79 en 3,46. 

Deze lokale SROI verschillen komen met name door hoe vaak de inwoners van elke gemeente sporten en bewegen. In jouw lokale sport- en beweegbeleid is het dus belangrijk de factoren mee te nemen die impact hebben op meer of minder bewegen, zoals persoonlijke kenmerken en iemands sociale en fysieke omgeving^[2]. Als je zorgt voor een omgeving die uitnodigt tot bewegen en kwetsbare groepen extra faciliteert, kan dat helpen.

Onderzoekers hebben in het verleden weliswaar geen (sterke) relatie tussen gemeente-uitgaven en sport- en beweegdeelname gevonden^[3]. Maar de coronacrisis heeft wel degelijk aangetoond dat het wegvallen van sportaanbod invloed heeft op hoe we sporten en bewegen. En dat kwetsbare doelgroepen daarbij extra geraakt worden^[4,5].

Beperkingen van SROI-onderzoek

De SROI is een studie op macroniveau. De onderzoekers hebben een koppeling gemaakt tussen openbare databestanden en gebruikten noodzakelijke aannames ter versimpeling. Dat betekent automatisch dat het onderzoek beperkingen heeft, zowel aan de kosten- als de opbrengstenkant van de SROI. De beperkingen staan beschreven in het SROI-rapport. De auteurs van het rapport schrijven in hoofdstuk 6 over de beperkingen van het onderzoek.

Hoe nu verder met SROI-onderzoek?

Hoewel de nieuwste onderzoeksdata gebruikt zijn, ontbreken er nog enkele belangrijke opbrengsten – zoals de sociale opbrengst van sport en bewegen – en zijn aannames onoverkomelijk om tot de juiste kosten te komen. Voor een compleet beeld van de SROI is een waardering nodig van persoonlijk welzijn en sociaal kapitaal.

Wat we wel zeker weten is dat investeren in sport en bewegen loont. We blijven voorbeelden verzamelen van concrete beleidsinterventies op het gebied van sport en bewegen – en brengen de waarde daarvan in beeld via maatschappelijke kosten-batenanalyses en ander type impactstudies. Deze delen we met gemeentelijke beleidsmakers om lokaal beleid te versterken. 

Heb je voorbeelden van de waarde of effecten van beleidsinterventies op gebied van sport en bewegen? Wil je meer weten over de SROI? Neem dan contact op met Femke van der Pal, specialist sociaaleconomische waarde bij Kenniscentrum Sport & Bewegen. Een verdiepend rapport over de aanpassingen en berekeningen is ook op aanvraag beschikbaar. 

Meer lezen?

• Lees het SROI-onderzoek en bekijk de infographic voor de resultaten in één overzicht
• Hoe maak je kosten en baten van sportinvesteringen beter zichtbaar?
• SROI doorgronden en vergelijken met andere gemeenten levert nieuwe inzichten op
• De maatschappelijke waarde van sport en bewegen: België, Nederland en Engeland
• De Kennisbank Sport en Bewegen heeft meer publicaties over kosten-effectanalyses