Spring naar content

Met inspiratieboeken op zoek naar de sport- en beweegvragen van inwoners

Nederland heeft steeds meer openbaar toegankelijke vitale sportparken. Dit zijn sportparken waarbij organisaties en individuen samenwerken om sportaanbod te realiseren voor hun omgeving. Het uitgangspunt is dat iedereen welkom is en er voor iedereen passend aanbod is. Maar hoe kom je erachter welke vraag er is? Inspiratieboeken kunnen je daarbij helpen.

Sporten en bewegen passen bij een gezonde leefstijl en zijn goed voor iedereen. Maar in beweging komen is niet voor iedereen een eenvoudige keuze. Het is van belang om mensen die verder van sporten en bewegen af staan ook te laten participeren. Dat kan door hen een stem te geven in het tot stand komen van het aanbod. Waar een sportvereniging aanbodgericht werkt – op basis van een specifieke sport – is vraaggericht sport aanbieden een uitdaging[1]. Want hoe kom je te weten wat de bewoners willen?

Kleine kernen

De leefbaarheid in kleine kernen staat onder druk. Verschillende ontwikkelingen van de laatste jaren liggen hieraan ten grondslag. Denk aan:

  • Kleinere gezinnen (onder andere door ontgroening)
  • Leeftijdstoename, meer ouderen (‘vergrijzing’)
  • Gebrek aan betaalbare woningen voor beginners, ouderen of gezinnen
  • Druk op voorzieningen door een afname van het inwonersaantal (krimp) en doordat inwoners hun inkopen in grotere kernen doen

De beperkte bezetting van voorzieningen heeft als gevolgen de (dreigende) sluiting van dorpshuizen, winkels, scholen en andere voorzieningen[2]. Zo nemen de lokale ontmoetingsplaatsen steeds meer af. Dat treft minder mobiele en kwetsbare doelgroepen het meest. Het realiseren van openbaar toegankelijke vitale sportparken, waar ontmoeten en bewegen centraal staan, kan bijdragen aan de leefbaarheid in deze kleine kernen.

Vitaal sportpark

Een openbaar toegankelijk vitaal sportpark is een (multifunctioneel) sportpark dat streeft naar een maximale bezetting over de hele dag. De sportvoorzieningen zijn voor gebruik door meerdere partijen. Vijf kernelementen staan centraal bij een open of vitaal sportpark:

  • Functiemenging
  • Ruimtelijke integratie
  • Goede sportieve en maatschappelijke benutting
  • Openheid
  • Bestuurlijke vitaliteit[3]

Een vitaal sportpark is voor iedereen toegankelijk, ook voor niet-leden, buurtbewoners en betrokkenen. Het is belangrijk om op een vitaal sportpark vraaggericht aanbod te realiseren door in te spelen op de wensen van inwoners. Zo is de voorziening optimaal te benutten en onmisbaar te maken, zodat die bijdraagt aan leefbaarheid in de kern.

Participatief onderzoek

Het gezamenlijk met inwoners werken aan de leefbaarheid in een kern geeft de mogelijkheid om per kern te bepalen wat nodig is om de leefbaarheid te bevorderen. Het laten meedenken door de inwoners over de invulling van een vitaal sportpark is hierbij van groot belang. Want als inwoners zelf ideeën kunnen aandragen in hun eigen omgeving draagt dit bij aan draagvlak en participatie.

Deze ideeën kunnen zowel betrekking hebben op fysieke voorzieningen (hardware) als activiteiten (software en orgware), met als doel de eigen leefomgeving te verbeteren of te behouden[4]. Gezamenlijk ideeën bedenken en streven naar een bepaald doel draagt bij aan saamhorigheid en lokale trots.

Inspiratieboeken

Het gebruik van inspiratieboeken is een onderzoeksmethode die aansluit bij vraaggericht werken. Het is een innovatieve vorm van participatief onderzoek in de context van sport en bewegen. Een inspiratieboek is een instrument om in gezamenlijkheid ideeën te genereren en inspiratie op te doen. Het geeft inwoners de mogelijkheid en de uitdaging om samen na te denken en creatief te zijn naar aanleiding van een onderzoeksvraag.

Inspiratieboeken zijn plakboeken met blanco bladzijden om op te schrijven, tekenen, knutselen of plakken. Inwoners kunnen op basis van de onderzoeksvraag een bijdrage leveren in het boek, dat ze daarna doorgeven aan een ander huishouden. Zo gaan de boeken van deur tot deur. Ook kunnen boeken op vaste plekken in een kern worden gelegd, zodat mensen die wachten een bijdrage kunnen maken. Bijvoorbeeld in wachtkamers van tandartsen of fysiotherapeuten, dorpshuizen, bij de kapper of de snackbar.

Inwoners kunnen in het boek terugbladeren om elkaars ideeën te bekijken en geïnspireerd te raken. Het aanvullen en versterken van ideeën geeft een kettingreactie. Deze onderzoeksmethode is geschikt voor alle leeftijdscategorieën, omdat er ook met beelden gewerkt kan worden. Niet onbelangrijk is dat deze methodiek bijdraagt aan de betrokkenheid onder de inwoners, wat zorgt voor draagvlak.

Praktijk

De werkwijze om in de praktijk aan de slag te gaan met inspiratieboeken is beschreven in de handleiding. Het onderzoeksproces gebeurt in een aantal fases.

  1. Voorbereidingsfase. Hierin komen het samenstellen en ontwikkelen van de boeken aan bod. Ook wordt de netwerkvorming in de kern toegelicht.
  2. Uitvoeringsfase. Hierin worden de boeken verspreid. Ook wordt uitgelegd hoe contact kan worden onderhouden en hoe en wanneer de boeken worden opgehaald.
  3. Analysefase. Deze wordt uitgevoerd in zes stappen. Daarin staan het transcriberen, clusteren en presenteren van de resultaten (aan de inwoners uit de kern) centraal.

Doornenburg, Haalderen en Gendt

De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) heeft in het living lab Lingewaard goede ervaringen met het gebruik van inspiratieboeken. Onderzoek in living labs is onderzoek dat wordt uitgevoerd in de dagelijkse realiteit en waarbij de betrokkenen gezamenlijk optrekken. Living lab Lingewaard heeft onderzoek gedaan in drie kleinere kernen in de gemeente: Doornenburg, Haalderen en Gendt. In deze kleinere kernen zijn open innovatieve netwerken gecreëerd om de vitale sportparken te versterken. Hierbij is per kern gewerkt vanuit de open clubs en vitale sportparken die samenwerking zochten met de volgende partijen:

  • De betrokkenen bij de dorpsontwikkelplannen per kern
  • 58 partners van het lokale sportakkoord
  • Andere geïnteresseerde partijen

Zij werkten in een netwerk samen aan het versterken van de vitale sportparken om bij te dragen aan de leefbaarheid in deze kernen. Hiervoor is het essentieel om de beweegbehoeften van inwoners inzichtelijk te maken (vraagarticulatie).

In Gendt zijn de wensen van inwoners voor hardware op vitaal sportpark Walburgen verzameld. Deze ideeën zijn met het dorp gedeeld in de vorm van een factsheet via social media en de lokale krant. Verschillende wensen zijn intussen gerealiseerd, doordat lokale initiatieven elkaar hebben versterkt naar aanleiding van de wensen van inwoners. In Doornenburg en Haalderen zijn veel ideeën verzameld over het lokale sportaanbod. Een aantal van deze ideeën worden momenteel in Doornenburg, in werkgroepen met inwoners, gezamenlijk verwezenlijkt. Denk aan een gratis sport-uur voor kinderen als aanvulling op het bewegingsonderwijs op school en de realisatie van een crossbaan. Ook zijn voor Doornenburg vele contacten opgedaan met inwoners die op onderdelen een bijdrage willen leveren.

Meer informatie

Wie deze onderzoeksmethode zelf wil toepassen bij een onderzoek naar wensen en behoeften voor sportinfrastructuur of -activiteiten kan aan de slag met de handleiding van de methode. Of neem per e-mail contact op met Sanne Cobussen.

Bronnen

  1. Cobussen, S., & van der Ven, A. (2020). Sporten voor iedereen! Wat wil ‘iedereen’? Dag van het Sportonderzoek . Eindhoven.
  2. Plaatsengids.nl. (2020). Leefbaarheid kleine kernen. Retrieved from https://www.plaatsengids.nl/kennisbank/leefbaarheid-kleine-kernen.
  3. Alles over Sport. (2021, Januari 24). Opensportpark voor een gezonde leefomgeving. Retrieved from Alles over Sport: https://www.allesoversport.nl/thema/beleid/open-sportpark-voor-een-gezonde-leefomgeving/.
  4. Hoyng, J., & van Eck, M. (2021). Model beweegvriendelijke omgeving (BVO-model). Ede: Kenniscentrum Sport & Bewegen.