Drie buurtsportcoaches over hun aanpak in het sociale domein

Gaia van Deursen, werkzaam als buurtsportcoach in de gemeente Renkum, Mark Kierkels (Eindhoven) en Sido de Schiffart (Leeuwarden), delen in dit artikel hun ervaringen en inzichten over hun werk binnen het sociale domein. Hun ervaringen zijn een inspiratie voor andere buurtsportcoaches en sociaal werkers.

Lokale situatie in Renkum, Eindhoven en Leeuwarden

Gaia van Deursen is buurtsportcoach van het Sport- en Beweegteam in de gemeente Renkum. In de afgelopen jaren heeft de samenwerking met het sociaal domein een groei doorgemaakt. Waar voorheen Gaia zelf het initiatief moest nemen om samen te werken met partners binnen het sociaal domein, merkt ze nu dat deze partners ook actief naar haar toe komen. Hierdoor ontvangt ze bijvoorbeeld doorverwijzingen van inwoners via de afdeling sociaal domein van de gemeente en werkt ze nauw samen met de welzijnsorganisatie Renkum voor Elkaar.

Mark Kierkels is buurtsportcoach en in dienst van stichting Lumens. Dynamo Jeugdwerk is een van de diensten die Lumens aanbiedt en daaronder vallen drie buurtsportcoaches. Kierkels werkt samen met buurtteams – ook wel sociaal wijkteam genoemd. De sociale wijkteams in Eindhoven bestaan uit hulpverleners en jeugdwerkers die in nauw contact staan met de Eindhovenaren. Mark zet sport en bewegen in als middel om met name jeugd kansen te bieden in het leven. 

Sido de Schiffart is manager sportontwikkeling en geeft leiding aan de buurtsportcoaches en vakleerkrachten bewegingsonderwijs in de gemeente Leeuwarden. Hij heeft de afgelopen jaren een opkomst gezien van sport en bewegen in het sociale domein. Ook is een duidelijke verandering te zien bij de sportaanbieder: van louter ledenwerving naar een bredere maatschappelijke rol. Zo biedt een boksclub weerbaarheidstrainingen aan jonge meiden om hun zelfvertrouwen te vergroten.

De drie zetten sport en bewegen in om het sociaal beleid van hun gemeente te helpen uitvoeren. Voor samenwerking tussen de buurtsportcoach en een sociaal wijkteam is er niet één recept. Een blauwdruk voor succes bestaat niet, die ontwikkel je lokaal met betrokken partijen en bewoners. In dit artikel lees je over de ervaringen van de professionals in de drie gemeenten.

Renkum

Gaia van Deursen is formeel in dienst bij de Gelderse Sport Federatie. De inhoudelijke aansturing van haar werk gebeurt vanuit de gemeente. Er zijn korte lijntjes met de betrokken beleidsmedewerkers, zij zijn onderdeel van het team.

In de gemeente Renkum wordt een beweegspreekuur aangeboden waar inwoners met vragen over sport en bewegen terechtkunnen. Ook inwoners met een beperkt budget kunnen hier gebruik van maken, waarbij Gaia via het Jeugdsportfonds en de Gelrepas onderzoekt of een lidmaatschap alsnog betaald kan worden gemaakt. Via verschillende kanalen, waaronder het sociaal loket en Renkum voor Elkaar, worden mensen verwezen naar Gaia. Een voorbeeld hiervan is het geval van een mevrouw die de wens had om te bewegen, maar tegelijkertijd kampte met angst om haar huis te verlaten en gevoelens van eenzaamheid ervoer. Na een persoonlijk gesprek met Gaia besloot zij uiteindelijk deel te nemen aan een wandelgroep georganiseerd door de buurtsportcoaches. Gaia vult aan: “We hebben die mevrouw echt verder kunnen helpen, wat bewijst dat warme contacten met de partners heel belangrijk zijn.” 

De wandelgroepen zijn een fijne en laagdrempelige activiteit voor mensen die naar Gaia worden verwezen. Tegelijkertijd is het ook preventief voor mensen die wel fitter zijn. Gaia benadrukt: “Het is belangrijk om passend sport- en beweegaanbod te hebben zodat mensen die verwezen worden zo goed mogelijk aansluiting vinden.” De buurtsportcoaches kunnen helpen bij het opstarten van de groep.

Eindhoven

Voorheen waren de buurtsportcoaches in dienst van de gemeente Eindhoven. Hun focus lag toen op het vergroten van de sportdeelname onder jeugd met sport als doel. De buurtsportcoaches werden per wijk, sport of school ingezet. Een afgebakend gebied met gerichte (kleinere) activiteiten en bereik. Hierdoor bleef succes vaak lokaal en was er geen stedelijke samenhang op sport.

In de huidige constructie, waarbij de buurtsportcoaches via Dynamo jeugdwerk werken, is de gemeente Eindhoven nog steeds hoofdopdrachtgever. Maar nu is er ook ruimte voor opdrachten vanuit andere partijen waarbij sport meer als middel wordt benut. Vanuit het jeugdwerk wordt niet alleen vanuit de sportbril gekeken, maar juist veel breder naar de doelgroep en hun behoeften. 

De buurtsportcoaches werken in Eindhoven vanuit ILW( Inspireren, Leren, Werken). De voornaamste focus ligt op het Inspireren en Leren. Middels aansprekende activiteiten en evenementen raakt de jeugd geïnspireerd en kunnen ze door leerwerktrajecten hun persoonlijke ontwikkeling een boost geven. Daarna is er eventueel ruimte om met Werken aan de slag te gaan. Kierkels geeft aan dat de kracht van hun programmering zit in het breed aanbieden van activiteiten door de hele stad en het vroeg signaleren – vanaf 7 à 8 jaar – en binden van de jeugd. Eindhoven bestaat uit zes stadsdelen en elke buurtsportcoach is verantwoordelijk voor twee stadsdelen.

Leeuwarden 

Sido de Schiffart stelt dat het belangrijk is dat de buurtsportcoaches en de sociale wijkteams nauw met elkaar samenwerken. De sociale wijkteams hebben kennis van de bewoners en hun behoeften, terwijl buurtsportcoaches vaardig zijn in het ontwikkelen, (laten) organiseren en (laten) uitvoeren van sport- en bewegingsprogramma’s. Het streven is om de kennis van beide disciplines te bundelen, wat op dit moment al plaatsvindt. Er zijn korte lijntjes met onder andere sociaal werk, jongerenwerk en ouderenwerk, en er wordt gezamenlijk gewerkt aan diverse projecten. Zo is sport en bewegen een integraal onderdeel geworden van de agenda van de sociale wijkteams van welzijnsorganisatie Amaryllis Leeuwarden. Ook zijn zij betrokken bij het lokale sportakoord. Sido: “De samenwerking verloopt eigenlijk heel natuurlijk en we weten ook goed met elkaar te overleggen als er eens iets niet loopt zoals gepland.”

Dit heeft geleid tot een aantal initiatieven, waaronder het project Begin Fit, dat in meerdere wijken wordt georganiseerd. Dit programma richt zich op inwoners die na behandeling van de huisarts of fysiotherapeut moeite hebben met het vinden van aansluiting bij het reguliere beweegaanbod. Sido: “Op dit moment worden mensen via zorgverleners naar ons doorverwezen, maar uiteindelijk zullen de sociaal werkers deze rol overnemen, zodat we mensen kunnen ondersteunen voordat ze in een zorgtraject belanden.”

De sociaal werkers en buurtsportcoaches voeren gezamenlijk een intakegesprek om de behoeften en voorkeuren van de deelnemers te achterhalen. Vervolgens organiseren de buurtsportcoaches wekelijkse beweegmomenten, waarbij de sociaal werkers regelmatig langskomen. Tussendoor vinden er ook gesprekken plaats met de deelnemers om hun voortgang te bespreken. Deelnemers kunnen maximaal een jaar deelnemen aan de groep, waarna ze worden doorverwezen naar geschikt vervolgaanbod. Dit project is gezamenlijk ontwikkeld en wordt in samenwerking met welzijnsorganisatie Amaryllis uitgevoerd.

Sport en sociaal domein hebben elkaar nodig

De Schiffart noemt nog een voorbeeld van sport en bewegen in de sociale sector. In samenwerking tussen wijkverenigingen, de gemeente en  sportverenigingen wordt middels het programma Sociaal Vitaal een aanbod gecreëerd specifiek gericht op senioren. Dit programma omvat een fittest aan het begin, vervolgens 30 weken lang gezamenlijk bewegen, en eindigt met opnieuw een fittest. Naast de gemeente en lokale sportaanbieders dragen de wijkverenigingen zorg voor de accommodatie (meestal het wijkcentrum) en de werving van de deelnemers. Bovendien worden de gevormde groepen onder de vleugels van de wijkvereniging geborgd.   

De samenwerking tussen sport en bewegen en het sociaal domein is een kernpunt in veel projecten in Leeuwarden. Sido vult aan: “Het netwerk tussen beide sectoren is goed opgebouwd. Soms wordt er intensiever samengewerkt met de ene partij, dan weer met de ander. Het is duidelijk dat we elkaar nodig hebben om dergelijke projecten tot een succes te maken.”

Lees meer

• 10 tips voor buurtsportcoaches over samenwerking met het wijkteam
• Dit kun je als buurtsportcoach doen voor inwoners in armoede
• Buurtsportcoaches en cultuurcoaches combineren hun aanbod in Leidschendam-Voorburg