Leefstijlinterventie SLIMMER: samenwerking sport en zorg in GLI’s

De gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) wordt sinds 1 januari 2019 vergoed door de basiszorgverzekering. Zo’n 1.000 mensen volgen inmiddels SLIMMER. Het programma SLIMMER zet in op een stevige samenwerking tussen zorg en sport. Wat zijn de ervaringen tot nu toe? We spreken hierover met Josien ter Beek, Adviseur Gezondheidsbevordering bij GGD Noord- en Oost-Gelderland en projectleider van de interventie.

Wat is SLIMMER?

Josien: “De gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) SLIMMER richt zich op het duurzaam verbeteren van de leefstijl van mensen met (een verhoogd risico op) obesitas. Dit helpt type 2 diabetes te voorkomen, en andere aandoeningen zoals hart- en vaatziekten. Het programma SLIMMER duurt 2 jaar en bestaat uit een voedings- en beweegprogramma van 6 maanden en een onderhoudsprogramma van 18 maanden.

Het programma omvat individuele afspraken en groepsbijeenkomsten. Deelnemers worden begeleid naar lokaal beweegaanbod en ondersteund met terugkommomenten. Onderwerpen die aan bod komen zijn voeding, beweging, slaap, stress en ontspanning. De uitvoering is in handen van een multidisciplinair team zorgverleners: een leefstijlcoach, diëtist en fysiotherapeut, en lokale beweegprofessionals.”

SLIMMER zag er eerder anders uit?

logo SLIMMER

“Ja, sinds 1 januari 2019 vergoedt de basiszorgverzekering GLI’s die voldoen aan strikte voorwaarden. Wij hebben daarom onze interventie iets aangepast zodat deze, als één van de drie, nu vergoed wordt. Eerder was SLIMMER specifiek gericht op mensen die al in een voorstadium van diabetes type 2 zaten, en wij wilden voorkomen dat ze daadwerkelijk diabetes zouden krijgen.

Er is uitgebreid onderzoek rond SLIMMER gedaan. We zagen bijvoorbeeld dat glucose en insuline verbeterden, mensen vielen af, gingen gezonder eten en werden fitter. Het risico op het daadwerkelijk krijgen van diabetes type 2 is daardoor lager. Wat voor ons ook een belangrijk resultaat was, was dat mensen met een lage Sociaal Economische Positie net zo effectief bereikt werden als personen met een hogere Sociaal Economische Positie. Bovendien maakte ruim 90% van de SLIMMER-deelnemers het programma af. De uitval is daarmee erg laag. Wie geïnteresseerd is in alle resultaten kan die terugvinden op nogslimmer.nl. Vanwege de goede resultaten en uitvoerbaarheid is de interventie volgens de landelijke systematiek erkend op het niveau van ‘goede aanwijzingen voor effectiviteit’, de een na hoogste erkenning die er is.”

Wat is jullie aanpak?

“De doelgroep is verbreed: volwassenen met obesitas (BMI 30-40) óf overgewicht (BMI ≥ 25) en met een verhoogd gezondheidsrisico kunnen deelnemen. Een belangrijke kracht van het SLIMMER programma is de multidisciplinaire aanpak. Deelnemers krijgen ondersteuning van professionals, gericht op het aanpassen van hun voedingspatroon, beweegpatroon en ten aanzien van gedragsbehoud. De huisartsenpraktijk is het eerste aanspreekpunt voor de selectie en doorverwijzing. Deelnemers hoeven daardoor geen eigen risico te betalen.

De uitvoering van het programma is in de wijk, dus meestal met vertrouwde professionals. We zetten verschillende methoden en technieken in om mensen te ondersteunen bij duurzame gedragsverandering. Denk aan het stellen van doelen, motivational interviewing en het vergroten van vaardigheden door oefening.”

Succesfactoren

Sterke samenwerking zorg en sport via de buurtsportcoach
Goed bereik van mensen met een kwetsbare sociaal economische positie
Veel aandacht voor behoud van gedragsverandering
Bewezen effectiviteit ten aanzien van beperken risicofactoren voor diabetes type en hart- en vaatziekten
Begeleiding vanuit een multidisciplinair team

Is de buurtsportcoach betrokken bij SLIMMER?

“Wij sturen altijd aan op samenwerking met een buurtsportcoach. Anders dan de zorgverleners, wordt deze niet vanuit de zorgverzekering vergoed, maar betaalt de gemeente de inzet. Het is dus erg belangrijk dat je voorafgaand aan de implementatie van SLIMMER goede afspraken maakt tussen de aanbieder van SLIMMER en de gemeente en buurtsportcoach. Hierdoor ontstaat meestal een mooie samenwerking tussen zorg en sport, waar ook andere doelgroepen van kunnen profiteren.

Het doel van de inzet van de buurtsportcoach bij SLIMMER is dat deelnemers tijdens het programma kennismaken met lokaal beweegaanbod vanuit een warme overdracht. Wij verwachten van de deelnemers dat ze na afloop van SLIMMER zelfstandig gaan bewegen en gezonder blijven eten, en dit verder zelf financieren. We stimuleren mensen daarbij om in groepsverband te sporten of te bewegen, bijvoorbeeld om lid te worden van een wandelclub, mee te doen aan activiteiten die de gemeente organiseert, of om lid te worden van een sportvereniging of sportschool. Wij zagen een aantal jaar geleden al dat dit mensen enorm helpt meer te gaan en te blijven bewegen en om hun gezondere gedrag vol te kunnen blijven houden.”

Kun je nog wat meer vertellen over het onderdeel bewegen?

“In het beweegprogramma coacht de fysiotherapeut of oefentherapeut de deelnemers naar een gezonder beweeggedrag en vervolgens gaan de deelnemers zelf aan de slag met ondersteuning van een buurtsportcoach. Het doel van het beweegprogramma is dat de deelnemers leren zoveel mogelijk volgens de beweegrichtlijnen te gaan bewegen.

Er worden bijvoorbeeld kracht- en balansoefeningen geleerd die de deelnemers thuis uitvoeren. Daarnaast gaan de deelnemers tijdens de lessen oefenen met wandelen, kan de coach gebruik maken van (beweeg)mogelijkheden in de wijk en deelnemers stimuleren om dit zelf ook op andere dagen te doen. Belangrijk in het beweegprogramma is dat deelnemers onder begeleiding uitzoeken hoe zij in hun dagelijks meer kunnen bewegen en erachter komen wat bij ze past en waar hun motivatie ligt. Dit alles draagt bij aan het duurzaam volhouden van gezond beweeggedrag.”

Welke andere thema’s komen aan bod?

“Hoewel het accent op bewegen ligt, is er ook aandacht voor de integrale aanpak van leefstijl. Ik had al aangegeven dat het behandelen van de thema’s voeding, slaap, stress en ontspanning een verplicht onderdeel is van de GLI en ook naar voren komt in het beweegprogramma. Slaap, stress en ontspanning zijn bijvoorbeeld goed te behandelen tijdens een beweegles: naast het geven van informatie aan deelnemers kunnen deelnemers ontspanningsoefeningen leren.”

Welke boodschap heb je voor zorgverleners?

“Ondanks alle aandacht daalt het percentage mensen met overgewicht en obesitas niet. En ook het aantal mensen met chronische aandoeningen vermindert niet. Nu er een GLI is die vergoed wordt vanuit de basiszorgverzekering, is er eindelijk een preventieve aanpak die vanuit de eerstelijnszorg ingezet kan worden. Het is ook nog eens een aanpak die lang duurt, waardoor de kans een stuk groter is dat mensen duurzaam hun gedrag verbeteren.

Ook zien we dat de GLI nog lang niet overal in Nederland aangeboden wordt, waardoor niet iedereen de mogelijkheid heeft om de GLI te volgen. Hiervoor zijn meer GLI-teams nodig. En ik zou ervoor willen pleiten dat meer mensen de GLI aangeboden krijgen vanuit de huisartsenpraktijk. Tegelijkertijd is het dan wel belangrijk mensen te selecteren voor deelname die gemotiveerd of te motiveren zijn. En zorg dus voor een goede koppeling met de buurtsportcoach en daardoor ook met lokaal sport- en beweegaanbod, zodat de kans op een duurzame leefstijlverandering het grootst is.”

Wat is het belang van gemeenten en buurtsportcoaches?

“Het voelt misschien oneerlijk dat de zorgverleners vergoed worden uit de basiszorgverzekering en de buurtsportcoach niet. Hoewel de buurtsportcoach deels gefinancierd wordt vanuit de rijksbegroting, zorgt de gemeente meestal voor de co-financiering. Door de buurtsportcoach te koppelen aan de GLI verwacht ik een duidelijke win-win situatie. Door de samenwerking met de zorg verwacht ik dat de effectiviteit duurzaam beter wordt. We weten ook dat mensen met leefstijl gebonden aandoeningen gemiddeld eerder en meer gebruik maken van collectieve voorzieningen, die deels door de gemeente gefinancierd worden. Verder verwacht ik dat samenwerking op het terrein van de GLI de deur openzet voor samenwerking met de zorg op andere gebieden. Dit zien we al op veel plekken gebeuren. De GLI en in ons geval SLIMMER, was het middel om gezamenlijk aan de slag te gaan.”