Slim samenwerken in de sport in Zeeland
In meerdere provincies kampt men met toenemende vergrijzing, gekoppeld aan het feit dat veel jongeren en jongvolwassenen de provincie voor studie of werk verlaten. Hoe gaan regionale overheden, sportverenigingen, fitnesscentra en bedrijfsleven om met deze krimpsituatie? Is het een kwestie van de kaasschaaf overal opzetten? Of zijn er andere mogelijkheden? Als voorbeeld van zo’n provincie laten we zien wat er in Zeeland aan initiatieven gestart is.
Kenniscentrum Sport en fitness-brancheorganisatie Fit!vak gingen op zoek naar opvallende samenwerkingsprojecten in Zeeland. Dit artikel beschrijft wat gemeenten en fitnessondernemers kunnen leren van deze succesvolle samenwerkingsvormen.
Voetbal samen met fitness
Een mooi voorbeeld van een project waarin ondernemers een rol spelen betreft Philippine, een dorp onder de rook van Terneuzen. De plaatselijke voetbalclub VV Philippine zette op haar eigen terrein samen met Bodyline healthcenter een fitnessruimte op die wordt gebruikt door zowel de eigen leden als door de inwoners van het dorp. Met name jonge kinderen, hun ouders en oudere bewoners krijgen hierdoor faciliteiten dichtbij huis die zij anders niet zouden hebben. De verenigingsleden krijgen door het fitnesshonk een kwalitatieve impuls om voor en na hun training verder te werken aan hun conditie. En de tennisvereniging heeft via het fitnesscentrum nu ook toenadering gezocht tot VV Philippine. Ambitie voor de toekomst: een omnivereniging en nog meer mensen blijvend in beweging in het dorp.
Binnen en buiten sporten op het strand
Een ander voorbeeld gaat over het versterken van een sportieve recreatieve omgeving: strandpaviljoen Moio Beach organiseert op het strand tijdens het zomerseizoen tal van sport- en beweegactiviteiten voor groepen. De aansluiting tussen horeca en toeristische funsport is in een strandomgeving niet alleen logisch, maar ook een interessant businessmodel voor de onderneming. In de toekomst hoopt Moio Beach uit te kunnen breiden met faciliteiten voor indoor fitness, waardoor binnen en buiten sporten in alle seizoenen mogelijk is.
Meer faciliteren, minder financieren
Terneuzens wethouder voor sportzaken Jack Begijn schetst de situatie in Zeeland als volgt: de gehele bevolking van de provincie Zeeland komt in aantal (381.000) overeen met de bevolking van de Rotterdamse deelgemeente Charlois. Het belangrijke verschil is echter de geografische spreiding, die zowel provincie als gemeenten voor vragen stelt. Met slechts 55.000 inwoners is Terneuzen bijvoorbeeld de grootste gemeente in provincie Zeeland. Naast demografische krimp heeft de gemeente natuurlijk ook te maken met de problemen die in meer verstedelijkte gebieden spelen: groeiend individualisme verhoogt de druk op verenigingen, het aantal vrijwilligers neemt af en veel kinderen en jongeren bewegen te weinig. Omdat de gemeente door het lagere aantal inwoners minder geld ter beschikking heeft, spant ze zich in om de beschikbaarheid van sportfaciliteiten steeds te matchen aan verschillende soorten van sportief gebruik.
De gemeente zet daarnaast ook in op duurzaamheid, in de vorm van investeren in kunstgrasvelden, zodat investeringen niet jaarlijks terugkeren. Ook speelt de gemeente daarbij bewust steeds vaker een faciliterende in plaats van financierende rol. Daarmee ontstaat er grond voor samenwerkingsvormen met bedrijven en co-financiers uit de regio. Aan Bodyline healthcenter heeft Terneuzen daarin een goede samenwerkingspartner gevonden. En ook één van de grootste werkgevers van Zeeuws-Vlaanderen – Dow Chemical – heeft met het fitnesscentrum, een sportmedische dienstverlener en een zorgverzekeraar een constructie gevonden waarbij aantoonbaar wordt gewerkt aan vitaliteit op de werkvloer.
De samenwerking voor meer vitale werknemers bij Dow Chemical is in een ‘providerboog’ vastgelegd: een groep zorgvuldig geselecteerde organisaties die onderdelen van Arbo-zorg op zich willen nemen. In Terneuzen is het Fit!vak preventiecentrum de ‘hoofdaannemer’ en dat ziet er schematisch zo uit:
Sporten buiten schooltijd
Chris Dingemanse, directeur van de Basisschool de Oude Vaart in Terneuzen, constateert dat kinderen van nu inherent minder bewegen dan vroeger: ze vallen zelden in een sloot, komen amper met schaafwonden op hun knieën thuis en bouwen ook zelden meer een hut in het bos. Dit gebrek aan beweging resulteert vaak ook in een motorische achterstand; veel kinderen kunnen niet meer koprollen of touwklimmen. Ze spelen niet zo vaak meer buiten en eten daarbij soms ook nog ongezond.
De Oude Vaart is een basisschool in een gemengde achterstandswijk. Dingemanse ondernam met een andere basisschool actie toen hij kennis nam van alarmerende GGD-cijfers over de gezondheid van kinderen in de regio. Hij zocht naar mogelijkheden om gymles buiten de schooltijden te kunnen geven, samen met een veelheid aan partners, waaronder de GGD, welzijnsorganisatie Aan-z, de gemeente, de ouders, het obesitasteam, de kinderarts en sportpunt Terneuzen. Het initiatief Active Kids werd opgezet met een werkgroep van medewerkers van Bodyline healthcenter en Aan-z, die nu wekelijks gymles geven direct na schooltijd. Door kinderen te motiveren hieraan mee te doen, hoopt de werkgroep hen in een volgende fase ook te motiveren voor een lidmaatschap bij een sportclub. Weerstand is er daarbij zeker ook, maar die komt niet van de kinderen maar van de ouders; geld blijkt vaak toch nog een barrière om die overstap te maken.
Sportdorp Oostkapelle
Sportdorp Oostkapelle is een mooi voorbeeld van een samenwerkingsverband waarin gemeente, scholen, verenigingen, dienstverleners en bedrijven elkaar ontmoeten. De gemeente Oostkapelle telt 3.500 inwoners en heeft relatief goede sportvoorzieningen, waarvan zo’n 800 actieve sporters gebruik maken.
Initiatiefnemer Jaap Keijmel zette hier in 2013 een samenwerkingsverband op van drie verschillende lokale sportverenigingen (resp. voetbal, tennis en een omnivereniging waarin badminton, gymen, turnen en judo worden aangeboden). Van meet af aan werd samenwerking gezocht met diverse lokale organisaties en bedrijven. De inzet: zoveel mogelijk aansluiting zoeken bij de sport- en bewegingsbehoeften van de dorpsbewoners en het samen optrekken bij het aanvragen, ontwikkelen en beheren van faciliteiten. Hierbij wordt bijvoorbeeld ook rekening gehouden met de christelijke signatuur van het dorp, zodat bijvoorbeeld de georganiseerde beweegactiviteiten voor jonge kinderen aansluiten bij de geloofsovertuigingen van hun ouders. Heel simpel: noem het geen sport, gebruik geen muziek en dans: ‘combifit’ is daardoor een groot succes in Oostkapelle.
Keijmels volgende stap is het realiseren van één alomvattende omnivereniging. Een dergelijke vereniging heeft meer slagkracht (o.a. door een potentieel van 800 leden) en kan een verenigingsmanager aantrekken die zich kan richten op het realiseren van nieuwe kansen en initiatieven.
Wat is het geheim van slim samenwerken?
Hoe breng je die slimme samenwerking in de sport tot stand? Wat helpt, is het schaakbord eens om te keren; door je te verdiepen in de belangen van je samenwerkingspartners kom je sneller tot het inzicht wat zij nodig hebben en waar hun mogelijke bezwaren liggen.
Wat ook belangrijk is, is dat de gemeente niet alleen de rol van financier moet willen spelen maar ook mee wil denken bij het organiseren van projecten die door het bedrijfsleven worden ondersteund. Dit vergt wederzijds begrip en acceptatie bij beide partijen, want je hebt wel met heel verschillende culturen van overheid en bedrijfsleven te maken. Waar bedrijven geneigd zijn om snel de handen uit de mouwen te steken, willen overheden en inhoudelijke beweegexperts vaak langer om tafel zitten om de duurzaamheid, de onafhankelijkheid en diverse andere belangen nog eens goed tegen elkaar af te wegen.
Een andere mogelijke succesfactor: bekendheid in de regio. De korte lijnen in de regio met de gemeente, de onderlinge bekendheid van de mensen die aan tafel zitten, dit alles beïnvloedt de kansen op een betere samenwerking.
Denk zeker ook aan samenwerkingsvormen waarin fitnessondernemers een rol spelen. De branche kent een enorme potentie en groei, en ondernemers daarbinnen moeten steeds vaker keuzes maken in bepaalde maatschappelijke richtingen. Daarbij is de fitnessprofessional vrijwel de enige professional die continu bezig is met de kwaliteit van sport en bewegen. Maak daar gebruik van!
Tips voor samenwerking voor fitnessondernemers
- Wees niet te ongeduldig en besef dat samenwerken tussen gemeenten en andere sportaanbieders een zaak van lange adem is. Maar focus wel zo vaak mogelijk op actie, het doen.
- Denk niet dat samenwerking direct bedrijfsresultaat oplevert: vaak is het een zaak van langzaam opbouwen en uitbreiden, eerst investeren en pas na jaren daar iets van terugzien.
- Ben je bewust als ondernemer van het verschil in imago en identiteit van je branche. Als preventiecentrum word je soms over één kam geschoren met een goedkope sportschool zonder instructeurs, terwijl er een wereld van verschil is.
- Fitnessondernemers redeneren meestal vanuit hun passie voor bewegen. Maar niet iedere samenwerkingspartner heeft diezelfde passie of herkent die; wees je daar bewust van en sta open voor andere uitgangspunten. Andersom geldt ook dat gemeentelijke ambtenaren en welzijnsprofessionals de samenwerking met bedrijven zoals fitnessondernemingen niet meteen moeten zien als een financieel contract; veel ondernemingen starten vanuit een beweegoptiek of een maatschappelijke overtuiging en de samenwerking groeit dan uiteindelijk naar een model waarin alle betrokken zich kunnen vinden.
- Bij samenwerking hoort een open houding, geduld en doorzettingsvermogen. Het helpt als er al warme relaties zijn tussen partners die elkaar in de regio kennen, en een klein beetje geluk is onmisbaar.
- Begin niet bij de allereerste kennismaking met het uitreiken van de prijslijst van je fitnesscentrum. Maar er is niets op tegen om al vroeg duidelijk te maken dat je ook werkt vanuit een welbegrepen commercieel doel: je medewerkers moeten tenslotte aan het eind van de maand hun salaris uitbetaald krijgen. Dat is geen oneerbaar uitgangspunt maar gewoon de realiteit die ook deel is van de samenwerking.