Spring naar content

Bewegen & Leren (deel 3): Som der delen voor beter leren: voeding, slaap én bewegen

In aflevering 3 van een drieluik over bewegen en leren gaan we in op het onderzoek aan de Open Universiteit Heerlen naar de invloed van voeding en slaap op optimaal leren en hoe dit ook weer met bewegen verband houdt.

Meer bewegen in de klas: dat kost tijd, het is gedoe, het levert niks op, het is niet de verantwoordelijkheid van de school, en het past niet binnen de schooluren. Al dit soort vooroordelen kwamen voorbij in het Kenniscafé Sport Live! over ‘Bewegen en Leren’ op 12 mei in Heerlen. Maar de wetenschap én praktijk bewijzen steeds meer het tegendeel.

In dit drieluik gaan we in op de vier belangrijkste sprekers en de discussie rond hun thema. De artikelen worden steeds geïllustreerd met korte filmpjes met de sprekers en een videocompilatie van het kenniscafé, dat onderdeel was van de werkconferentie Optimaal Leren.

  1. Amika Singh, projectleider onderzoekstraject SMART!MOVES, VUmc: Onderzoek naar benodigde duur, frequentie en intensiteit van beweegvormen tijdens de lessen
  2. Andrew Simons, projectleider van ‘De Gezonde Basisschool van de toekomst’, Parkstad Limburg: Effecten van meer bewegen en gezonde voeding in de klas op o.a. beweegpatroon en gezondheid.
  3. Jerome Gijselaers en Inge van der Wurff, Open Universiteit Heerlen, Voeding en slaap belangrijke aanvullingen op bewegen.

Voeding en slaap belangrijke aanvulling op bewegen

In het derde en laatste blok van het Kenniscafé Sport Live! ‘Bewegen en leren’ bepleiten Open Universiteit-onderzoekers Jérôme Gijselaers en Inge van der Wurff het belang van gezonde voeding en goede nachtrust op leerprestaties.

Eén inzicht is bijvoorbeeld: “Meer bewegen zorgt voor betere slaapkwaliteit en daardoor weer beter presteren.” In het algemeen benoemen beiden dat zitten, slaap en voeding ook belangrijk zijn als leefstijlfactoren, naast beweging. Maar er is nog veel niet duidelijk. Zo zien we dat mensen die veel zitten, minder presteren. Maar is dat wel causaal gerelateerd? Jérôme Gijselaers: “Er wordt iets geobserveerd en dan wordt daar een conclusie aan verbonden. Maar het kan ook dat ze meer roken, minder slapen, slecht eten en dat dat verband houdt met de mindere cognitieve prestaties. Je kunt het dus niet klakkeloos verbinden met het zitten of niet bewegen.”

PHIT2LEARN op het mbo

Juist om meer inzicht te krijgen, is het onderzoeksproject PHIT2LEARN opgezet.

Jérôme is begeleider van promovendus Bob Ramakers in het project PHIT2LEARN. Hierin wordt onderzocht of er bij mbo-studenten een causaal verband bestaat tussen staan en bewegen enerzijds, en leren anderzijds. Hoe ziet dat onderzoek eruit?

Mbo-studenten dragen gedurende 7 dagen en nachten een bewegingsmeter en voeren computertests uit waarmee concentratie, werkgeheugen en informatieverwerking gemeten worden. Ze vullen twee keer een vragenlijst in over gezondheid en leefstijl, hun lengte, gewicht en vetpercentage wordt opgenomen en – heel belangrijk – hun studiecijfers worden aan het eind van het studiejaar doorgestuurd naar de onderzoekers. Die streven ernaar het project zoveel mogelijk aan te laten sluiten bij de mbo-setting. PHIT2LEARN streeft naar de ontwikkeling van interventie-materialen, die binnen het mbo gebruikt kunnen worden om staan en bewegen te stimuleren, en wellicht hiermee ook de leerprestaties te verbeteren.

Het project bestaat uit vier onderzoeken, die uitgevoerd worden van maart 2017 tot en met juli 2019. De volgende onderzoeksvragen staan centraal in de studies:

  • Welke verschillen in beweegpatronen zijn waar te nemen tussen studiedisciplines met verschillende activiteitenniveaus?
    (Bijvoorbeeld: CIOS vs. verpleegkunde vs. administratief).
  • Wat zijn de effecten van bewegen en staan op de cognitieve prestaties?
  • Wat zijn de effecten van staan op samenwerking en creativiteit?
  • Wat zijn de langetermijneffecten van staan dan wel bewegen op de leerprestaties, cognitieve prestaties, samenwerking en creativiteit?

Het onderzoek borduurt voort op een studie van Hans Savelberg die aangetoond heeft dat als je zitten regelmatig onderbreekt, je betere bloedwaarden hebt. Gijselaers: “We verwachten dat dit positieve effect ook zijn weerslag heeft op leerprestaties. We gaan onderzoeken of er een causaal verband is tussen veel zitten en slechtere leerprestaties.”

Food2Learn bij vmbo

Inge van der Wurff kijkt in het onderzoek Food2Learn naar het verband tussen voeding en leerprestaties. Het is een groot project waarin wordt onderzocht hoe de inname van omega3vetzuren (oa vis) mentaal welbevinden, schoolprestatie en cognitie beïnvloeden van 2vmbo leerlingen. Een groep 2vmbo-leerlingen heeft een jaar lang viscapsules geslikt; de analyse is nog gaande. Ze heeft inmiddels een positieve associatie gevonden tussen het innemen van voldoende vetzuren en het kunnen verwerken van informatie, maar het is nog niet causaal vastgelegd. “De baseline tot nu toe: leerlingen die meer vetzuren in hun bloed hadden, konden informatie beter verwerken.“

Inge heeft nog een handige tip voor iedereen die ook viscapsules slikt: die moet je nemen bij je vetste maaltijd. En dat is dus meestal niet bij het ontbijt, zoals veel mensen doen. Haar ervaring is dat er heel veel inaccurate informatie over voeding is: “Het is hip and happening, maar als ik iemand nu nog moet uitleggen dat kokosolie echt niet gezond is… Op heel veel blogs over ‘green happiness’ staat veel onzin.” Als wetenschapper is het een hele uitdaging om daar tegenwicht aan te bieden met onderbouwde feiten en dat valt tegenwoordig niet mee, zo is de conclusie tijdens het kenniscafé.

Welk punt wilde Inge van der Wurff maken tijdens het kenniscafé? Bekijk deze clip:

Beter leren door goede slaap en vrijer spel?

Ook de relatie tussen slaap en leerprestaties wordt aan de Open Universiteit Heerlen onderzocht. Een slechtere slaapkwaliteit en kortere duur leiden tot slechtere leerprestaties. Regelmatig bewegen gedurende de dag leidt weer tot betere slaap.

Wat is het punt dat Jérôme Gijselaers wilde maken tijdens het kenniscafé? Bekijk deze clip:

In de afronding van het kenniscafé wordt de beweegnorm nog ter discussie gesteld. Jérôme Gijselaers: “Ik dacht zelf heel lang: als je beweegt, dan zit je niet. En als je zit, dan beweeg je niet. Maar iemand die heel veel sport, kan toch heel veel zitten. En dat is toch heel slecht voor je bloedwaarden. Die persoon haalt dus wel de beweegnorm, maar is toch niet zo gezond bezig. En zou slaap niet moeten worden toegevoegd aan de beweegnorm?“

Andrew Simons van de Gezonde Basisschool van de Toekomst voegt zijn observatie toe: “Je ziet dat kinderen receptiever zijn na even in beweging te zijn gekomen. Dat staat los van de norm.“

De motoriek die kinderen ontwikkelen dankzij het sporten, is ook heel belangrijk, zegt een aanwezige onderzoeker van de RU Groningen. En dan is iedereen in de zaal het er snel over eens: in Nederland is het bewegen veel te ‘veilig’ geworden. Waar is het vrije, ongeremde spel zonder toezicht gebleven? Speeltuinen en schoolpleinen zijn voorzien van rubberen tegels; hoe je touwtje springt, moet je kinderen echt leren. Presentator Hester Macrander verwoordt het sentiment treffend: “Weet je nog van die korsten op je knieën vroeger? Waar zie je die nog?”

Meer over Bewegen&Leren