Volop in beweging! Technologische vernieuwingen voor zelfstandig bewegen
Innoveren en bewegen. Twee woorden die je niet direct aan elkaar zou koppelen. Maar bij Siza, een organisatie voor mensen met een handicap, is die link er wel degelijk. Door de inzet van technologie kunnen steeds meer mensen met een handicap in beweging zijn en zien zij het belang daarvan in.
Lars Nieuwenhoff is bij Siza in het kader van Zo kan het ook! het project ‘Bewegen, zo lekker!’ begonnen. “Als je een handicap hebt, kom je allerlei belemmeringen tegen. Zo is bewegen voor mensen met een handicap vaak lastig door hun lichamelijke of verstandelijke beperking. Zij hebben in veel gevallen hulp nodig. Maar het is voor hen belangrijk om zo zelfstandig mogelijk te kunnen bewegen. Siza ondersteunt hen daarbij.”
“We zijn gaan kijken welke technologische vernieuwingen daarbij kunnen helpen. In eerste instantie hebben we ons gefocust op het beter inzichtelijk en meetbaar maken van de fysieke gesteldheid van een cliënt. Hiertoe zetten we het zogenoemde Vivago-horloge in. Dit horloge meet het slaap- en waakritme van de drager. De begeleiding heeft dankzij het uitlezen van de metingen gezien dat ernstig meervoudig beperkte mensen die overdag niet alert lijken te zijn, soms gewoon slapen. Als ze dan naar bed gaan, kunnen ze niet in slaap komen. Doordat we de activiteitenpatronen ‘gemeten’ hebben, kunnen we met het beweegprogramma beter inspelen op een zo gezond mogelijk bioritme. Nu de cliënten overdag meer in beweging zijn, hebben ze een betere nachtrust. Dit stimuleert om meer te gaan bewegen. Ook is er gezocht naar diverse vormen van beweging in en om de woning en in de maatschappij.”
Samenwerking
De technologie die door Siza is ingezet: de Wii- en Xbox-spelcomputer en de TMF-paardrijsimulator. Nieuwenhoff: “De spelcomputers zijn er al en er zijn zoveel spellen beschikbaar. De kunst is om het juiste spel voor een cliënt te vinden en mensen samen te laten spelen. Als dat lukt, organiseren ze vaak zelf wel een toernooitje of wedstrijd.” Voor enkele doelgroepen is een specifiek spel ontwikkeld dat ook therapeutische oefeningen omvat, vertelt Nieuwenhoff. De verwachting is dat hierdoor de zogenoemde therapietrouw toeneemt en het herstel dus sneller gaat. Daarnaast zijn er speciale fitnessapparaten die ‘fietsen met de armen’ mogelijk maken.
Siza probeert met geld uit programma’s als Zo kan het ook! en vanuit het Technologiefonds dit soort innovaties door te voeren. Nieuwenhoff: “We schrijven een innovatievoorstel waarin we de te verwachten effecten van een innovatie beschrijven en daarmee een businesscase opstellen voor bedrijven en Siza vanuit vier perspectieven.”
- Cliëntperspectief: kwaliteit van leven, gebruiksvriendelijkheid.
- Zorgprofessional-perspectief: arbeidsvreugde, arbeidsomstandigheden, vakmanschap.
- Organisatieperspectief: efficiency, effectiviteit.
- Maatschappijperspectief: duurzaamheid, sociale inpasbaarheid.
“In zo’n innovatievoorstel is telkens de vraag van cliënten het uitgangspunt. Daarom is bij elk innovatietraject een gebruikersgroep ingesteld. De gebruikersgroep denkt mee vanaf het eerste moment dat de vraag helder is. Daarnaast betrekken we allerlei partijen, zoals de behandelaars van Siza en Groot Klimmendaal, leveranciers van bijvoorbeeld het Vivago-horloge, reguliere sportverenigingen en de coördinator aangepast sporten van de gemeente Arnhem. De sportverenigingen komen naar de locaties van Siza toe of de cliënten gaan naar de sportclubs en spelen daar op hun eigen niveau, al dan niet in een G-team.”
De projectmanagers Marion Hoitinga en Esther Zweden implementeren het voorstel in de praktijk. Zij hebben een sportachtergrond. “De projectmanagers focussen zich met name op de ondersteuning van begeleiders van cliënten die willen bewegen. Ze enthousiasmeren die begeleiders, laten zien wat ze kunnen doen met een Vivago-horloge, beweegtassen en hoe beweging kan worden ingebouwd in het dagritme. Daarnaast geven ze aan welke beweegactiviteiten er op het terrein kunnen plaatsvinden en welke sporten of activiteiten een cliënt buiten de deur kan doen. Ook helpen ze de begeleider zo dat deze het daarna zelf kan. Tevens testen zij nieuwe apparaten zoals de paardrijsimulator en denken mee over de ontwikkeling van nieuwe spellen en spelvormen.”
Enthousiasmeren
Of mensen met een handicap werkelijk gaan bewegen, hangt vooral af van de omgeving. Is de zorgprofessional in staat de boodschap goed over te brengen? En kent hij of zij de mogelijkheden?
Nieuwenhoff legt uit: “Zorgprofessionals denken bijvoorbeeld nog onvoldoende na over wat technologie kan betekenen voor hun vak en helemaal voor de zelfstandigheid van een cliënt. Daarom proberen we zowel cliënten als medewerkers mee te nemen in het enthousiasme en ze te koppelen aan initiatieven. Als dat eenmaal begint te draaien, pakken de cliënt en de begeleider het zelf op. Dat is ook het hele principe van Zo kan het ook!. Aanjagen, enthousiasmeren, handvatten bieden, loslaten.”
Nieuwenhoff deelt nog een voorbeeld: “Via een subsidie van Gehandicaptensport Nederland en met een investering uit het Technologiefonds kijken we samen met cliënten hoe zij in hun dagelijks leven hun beweegpatroon kunnen verbeteren. In combinatie met gezondere maaltijden willen we dan de mogelijkheid van medicatieafbouw zoeken. Daarmee bouwen we een businesscase op die elders in de zorg kan worden overgenomen. Je moet anders denken en anderen overtuigen van het idee, dat is de uitdaging.”
Siza heeft met mensen die gebruik maken van de zorg- en dienstverlening en met medewerkers een kwaliteitshandvest opgesteld. Hierin geeft Siza duidelijkheid over de kwaliteit van zorg en dienstverlening die het wil leveren. Hierin staat onder andere ‘Leven is bewegen. Wij houden met u de beweging erin.’ Nieuwenhoff: “Het belang van beweging voor mensen met een handicap is voor ons een strategische keuze. Wij werken vanuit de driehoek ‘bewegen, eten, beleven’ en als je in die driehoek iets kunt beïnvloeden, dan verbetert dat het welzijn van de cliënt.
Resultaten
- Bij sommige groepen zijn beweegtassen uitgedeeld. In de tassen zitten eenvoudige attributen waarvan blijkt dat deze makkelijk te hanteren zijn voor mensen met een verstandelijke handicap. De materialen stimuleren hen om vaker, alleen of met andere mensen uit de woning, in beweging te komen.
- Er zijn aangepaste Wii-spellen ontwikkeld voor jonge revalidanten. Doordat ze spelenderwijs hun lichaam trainen, zijn ze eerder geneigd ook de oefeningen te doen.
- Aan het Wandelfeest, georganiseerd door het Revalidatiefonds en het Fonds Verstandelijk Gehandicapten, hebben ruim 100 cliënten en medewerkers van Siza actief meegedaan.
- In allerlei uitgaven van Siza wordt het belang van bewegen onder de aandacht gebracht. De projectmanagers bezoeken regelmatig verschillende woongroepen om met de individuele cliënten te onderzoeken hoe ze bewegen in hun dagschema kunnen opnemen.
- Een groepje begeleid wonende jongeren is begonnen met een danscursus die voor hen is opgezet.
- Revalidatie Medisch Centrum Groot Klimmendaal heeft zijn speciaal ingerichte fitnessruimte opengesteld voor cliënten.
Dit artikel komt uit het Magazine Zorg in Beweging. Zorg in Beweging is een uitgave van Gehandicaptensport Nederland in het kader van het programma Zo kan het ook! Tekst: Eddy Veerman, Marcelle Beerepoot.