Sportbouwer werkt aan motorische vaardigheden en het zelfregulerend vermogen van kinderen

Sportbouwer is een interventie voor kinderen tussen de 6 en 12 jaar met DCD (developmental coordination disorder) of een motorische achterstand. Via de Sportbouwer-website en de wekelijkse lessen leren zij sportvaardigheden door middel van ‘foutloos leren’. De lessen worden zo ingericht dat deze leiden tot een succeservaring, met als doel om de motorische vaardigheden, het zelfregulerend vermogen en de motorische competentie van deze kinderen te verbeteren.

De motorische fitheid van kinderen is tegenwoordig veel minder goed ontwikkeld dan voorheen. Kinderen tot 12 jaar scoren slechter op testen met betrekking tot kracht, snelheid, lenigheid en coördinatie. Hoe kan dat? Kinderen bewegen minder en minder veelzijdig. En dat is zorgelijk, want als je als kind goed hebt leren bewegen, dan kom je later gemakkelijker mee bij verschillende sporten. Je ontwikkelt jezelf en je groeit – sociaal en fysiek. Als sporten en bewegen leuk is, ga je het vaker doen, ook op latere leeftijd.

Kinderen met Developmental Coordination Disorder (DCD) hebben extra aandacht nodig met betrekking tot motorische ontwikkeling. Zij ervaren problemen bij het uitvoeren van motorische vaardigheden zoals voetballen, fietsen en klimmen. Daardoor doen deze kinderen minder succeservaring op met sport en bewegen. En dat leidt tot een verminderde motivatie en minder deelname aan sport- en spelactiviteiten. Sportbouwer is ontwikkeld om kinderen met een motorische achterstand of DCD op hun eigen niveau gevarieerd te leren bewegen.

Bredere aanpak

De Sportbouwer-website is geschikt voor alle kinderen, maar is speciaal ontwikkeld als onderdeel van de aanpak ‘Zelfstandig sporten voor kinderen met DCD’. Het doel is kinderen op een impliciete manier te ondersteunen tijdens het aanleren van motorische vaardigheden. Deze impliciete aanpak doet een minder groot beroep op het werkgeheugen, waardoor de aan te leren vaardigheden eerder tot succes leiden.

De uitgangspunten van ‘Zelfstandig sporten van kinderen met DCD’ zijn:

• Plezier in bewegen. Dit is een belangrijke voorwaarde voor kinderen met DCD om mee te doen.
• Zelfsturing. Kinderen voeren zelf de regie over het leerproces en resultaat. 
• Impliciet leren. Omdat kinderen met DCD (meer) moeite hebben met verbale instructie, wordt uitgegaan van impliciete en visuele instructies. 

Sportbouwer: lessen en website

De interventie Sportbouwer bestaat uit twaalf wekelijkse lessen van 45-60 minuten, met blokken van vier weken. Tijdens de eerste les van elk blok kiest het kind twee sportvaardigheden uit om te leren, wordt het beginniveau vastgesteld en stelt het kind doelen. Hierdoor worden ze actief betrokken bij het leerproces. Ook evalueert het kind na elke les, zo monitoren kinderen zelf met behulp van een zelfsturingscyclus. Ouders worden betrokken in dit proces om te faciliteren dat kinderen ook thuis met de gekozen sportvaardigheden en zelfregulatiecyclus oefenen door middel van de website.

Bij vraag 1 van de zelfregulatiecyclus denken kinderen na over welke sport ze willen leren en welke leerdoelen ze hieraan koppelen. Ze leren de sporten in kleine stappen, waarbij het steeds een beetje moeilijker wordt. Een leerdoel is bijvoorbeeld: ‘Ik wil na vier weken stap zes van tennissen behaald hebben’. Vervolgens denken ze na over hoe ze dat doel kunnen bereiken, maken ze een planning en stellen ze per week een leerdoel op.

Op de Sportbouwer-website vind je vervolgens instructievideo’s waarmee kinderen sportvaardigheden aanleren. Kinderen kunnen zelf met het programma aan de gang (tijdens de les of thuis met hun ouders), maar een docent kan ook een groep aanmaken. Zo kan de docent precies zien welke kinderen waar mee bezig zijn en ze nog beter begeleiden.

De kinderen kunnen 20 sportvaardigheden aanleren, opgedeeld in acht stappen. Elke bewegingssituatie is zo ingericht, dat kinderen ze altijd succesvol kunnen afronden. Dankzij deze kleine succeservaringen, blijven kinderen gemotiveerd om te oefenen. Als een kind een stap beheerst, dan volgt de volgende stap. Van alle stappen per sportvaardigheid zijn voorbeeldfilmpjes beschikbaar via de website. Het instapniveau wordt bepaald door wat een kind al kan. Dit kan stap één zijn, maar ook stap drie. Ook het eindniveau kan per kind verschillen.

Een voorbeeld is bijvoorbeeld longboarden:

1. Op- en afstappen longboard met steun
2. Op- en afstappen longboard zonder steun
3. Staan op longboard en voortbewogen worden
4. Zelf voortbewegen op longboard met steun van muur
5. Zelf voortbewegen op longboard met steun van touw
6. Opstappen, steppen en rijden met steun
7. Opstappen, steppen en rijden zonder steun
8. Zelfstandig rijden en stoppen

Ervaren effecten van Sportbouwer bij kinderen

Sportbouwer zet in op het stimuleren van sportdeelname van kinderen. Daarbij staan het verbeteren van sportvaardigheden, het zelfregulerend leren, de ervaren motorische competentie, zelfvertrouwen en motivatie en plezier in bewegen voorop. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat kinderen inderdaad meer zijn gaan sporten in de buurt na het volgen van Sportbouwer, dit geldt voor zowel kinderen met als zonder DCD. Daarnaast scoren kinderen hoger op sportvaardigheden, ook kinderen met DCD.

Voor kinderen zonder DCD geldt dit specifiek voor balvaardigheden, juist niet op verplaatsingsvaardigheden. Mogelijk heeft dat te maken met het type vaardigheden waarmee kinderen hebben geoefend, in de lessen is vooral aandacht voor balvaardigheden en minder voor verplaatsingsvaardigheden. Kinderen met DCD scoren juist hoger op algemene sportvaardigheden, verplaatsingsvaardigheden en balvaardigheden. Kinderen met een motorische achterstand lijken dus meer gegroeid te zijn in hun sportvaardigheden gedurende Sportbouwer.

Ook op het gebied van ervaren competentie worden positieve effecten gevonden. Nadat ze de interventie hebben gevolgd, hebben kinderen het gevoel meer te kunnen, mogelijk door de succeservaringen die ze hebben gehad via het foutloos leren. Op motivatie voor de gymles en zelfvertrouwen zijn geen verschillen gevonden.

Waarom het werkt

Leerkrachten geven aan positief te zijn over Sportbouwer. Het is goed uit te voeren en de structuur van het werken in blokken is fijn en de interventie sluit aan bij de belevingswereld van kinderen. Ook ervaren zij dat het foutloos leren kinderen motiveert om door te gaan. Wel moeten de randvoorwaarden op orde zijn. Idealiter zijn er meerdere leerkrachten tijdens een les voor de groep, zodat individuele leerlingen ondersteund kunnen worden. Ook is er vraag naar doorontwikkeling voor de meer vaardige kinderen, zodat zij zich nog verder kunnen verbeteren.