Zo kan het betaald voetbal meer maatschappelijke impact maken

Betaald voetbal is net als andere sport- en beweegactiviteiten meer dan (kijken naar) sport. Betaaldvoetbalclubs hebben vaak een aparte afdeling of stichting voor maatschappelijke projecten. Onderzoeken tonen aan dat betaald voetbal bijdraagt aan de maatschappij. In dit artikel geven we antwoord op de vragen: wat is er bekend over de maatschappelijke impact van betaald voetbal en op welke manieren kan een club zijn maatschappelijke waarde in kaart brengen?

Maatschappelijke impact van betaald voetbal

Twee onderzoeken tonen de maatschappelijke impact – of eigenlijk het maatschappelijke bereik – van betaald voetbal. Het eerste onderzoek, van PwC, kijkt naar de impact van zowel het voetbal als de maatschappelijke projecten van eredivisieclubs. Het tweede, uitgevoerd door het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) van de Universiteit Utrecht, bekijkt de impact van de maatschappelijke projecten uitgevoerd door de stichtingen van de eredivisieclubs.

PwC bestudeerde het betaald voetbal op vijf verschillende thema’s: verbinding, welzijn, economie, educatie en duurzaamheid. Hieronder staan de belangrijkste uitkomsten uit het PwC-rapport^[1]:

• Ongeveer de helft van de Nederlandse bevolking is geïnteresseerd in en/of betrokken bij betaald voetbal. 
• Een voetballiefhebber besteedt gemiddeld een kwart van de vrije tijd aan betaald voetbal, wat gemiddeld uitkomt op 11 uur per week. 
• Betaald voetbal is voor seizoenkaarthouders een belangrijk onderdeel van het sociale netwerk.
• Ook draagt betaald voetbal volgens de onderzoekers € 2,03 miljard bij aan de Nederlandse economie (bruto binnenlands product). Dat is een stijging van 60% ten opzichte van onderzoek uit 2015^[2].
• 36% van de betaaldvoetbalorganisaties heeft een duurzaamheidsbeleid. Duurzaamheid is het thema waar clubs het slechts op scoren in dit onderzoek. 
• 5% van de bestuursfuncties in betaaldvoetbalorganisaties wordt bekleed door een vrouw, waarmee genderdiversiteit op bestuursniveau een aandachtspunt is.

Impactrapport maatschappelijke projecten

De Eredivisie CV heeft mede op basis van het PwC-rapport, de Sustainable Development Goals (SDG) en onderzoek van het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap van de Universiteit Utrecht de publieke waarde bepaald die zij wil creëren met de clubs^[3].

1. Mijn welzijn: gezondheid en persoonlijke ontwikkeling. De Eredivisie CV en de clubs zorgen er samen voor dat inwoners de mensen in de regio levensvaardigheden opdoen, perspectief op een betere toekomst krijgen en in betere gezondheid kunnen leven 
2. Onze regio: regionale en stedelijke ontwikkeling. De Eredivisie CV en de clubs willen zich richten op het vergroten van de leefbaarheid in de stad/regio en op het trots maken van mensen daar op de stad/regio^[3].

De Eredivisie CV en de clubs richten zich voor het bereiken van deze doelen op drie pijlers:

1. Gezondheid: gezondheid is een passend thema bij betaald voetbal en de huidige problemen in de maatschappij. Door het aanbieden van leefstijlinterventie programma’s en andere projecten die het bewustzijn van een gezonde leefstijl vergroten, wil de Eredivisie CV zorgen voor een gezondere en fittere maatschappij. EuroFit is een erkende interventie voor mannelijke voetbalsupporters die bijdraagt aan dit doel. 
2. Verbinding: de projecten moeten bijdragen aan het versterken van de sociale cohesie in het land of in een regio. Zoals het maatschappelijke diensttijd-project Community Champions. Jongeren tussen de 15 en 27 jaar oud ontwikkelen zichzelf door samen te voetballen, deel te nemen aan workshops en activiteiten in de wijk te organiseren. 
3. Duurzaamheid: omdat uit de analyse bleek dat voor de Eredivisie CV nog veel winst te behalen is op het thema duurzaamheid en dit ook in lijn ligt met de huidige maatschappelijke ontwikkeling, is inzet daarop een belangrijk thema. De clubs brengen nu hun ecologische voetafdruk in kaart om te zien wat de uitstoot is en hoe die omlaag kan^[4].

De doelen en de activiteiten van de Eredivisie CV zijn vormgegeven in onderstaande graphic. Elke eredivisieclub heeft maatschappelijke projecten. Meestal zijn die onderdeel van een aparte foundation, zodat de financiën van elkaar gescheiden zijn. De clubs hebben in totaal 153 projecten met ruim 90.000 unieke deelnemers. 18 eredivisieclubs gaven samen ruim €4,6 miljoen uit – exclusief personeelskosten – aan maatschappelijke projecten in het seizoen 2021-22^[3]. Voorbeelden van projecten zijn te zien in deze impactrapportage.

Verbeterpunten voor maatschappelijke impact

Voetbal kan naast positieve effecten ook een negatieve bijdrage leveren aan de maatschappij. Zoals ongelijkheid, discriminatie, racisme, hooliganisme, homofobie, matchfixing, onveiligheid in het stadion en machtsmisbruik^[6]. Bij het ‘Meer dan voetbal congres 2022’ benoemde Niko Roorda (adviseur duurzame ontwikkeling en maatschappelijk verantwoord ondernemen) bijvoorbeeld de grote ongelijkheid tussen de budgetten van clubs in de eredivisie en de inkomsten van de spelers ten opzichte van de gemiddelde burger. Roorda stelde dat het belangrijk is dat de Eredivisie CV en de clubs zicht hebben op de negatieve impact en die moeten ombuigen naar positieve impact die ze willen creëren^[7]. 

Als clubs streven naar meer gelijkheid, is de kloof tussen de salarissen van voetballers en de gemiddelde burger niet passend. De positieve impact die een club of de eredivisie wil creëren, moet goed aansluiten bij de missie van clubs en de Eredivisie CV. Daarom is de Theory of Change opgesteld en is het belangrijk om het maatschappelijke beleid beter te verankeren in de kern van de clubs.

Hoe meet je impact en vergroot je impact? 

Voor het verder vergroten van de maatschappelijke impact is het belangrijk om die goed te meten en duidelijke doelen te stellen. De Eredivisie CV is daarom met USBO een samenwerking voor drie jaar aangegaan – vanaf november 2021. Hierin begeleidt het departement de clubs met het optimaliseren van hun maatschappelijke projecten aan de hand van de Theory of Change.

Ook helpt USBO met het ontwikkelen van een opleiding voor professionals die maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo). En ondersteunen zij bij het monitoren van de maatschappelijke projecten van de clubs via een gezamenlijke monitoringstool. De samenwerking heeft als doel clubs op weg te helpen om meer impact te creëren met hun projecten, zodat ze dat ook zelfstandig kunnen doen^[8].

Hoe nu verder?

Het betaald voetbal heeft de positie om veel positieve maatschappelijke impact te creëren, ondanks enkele negatieve effecten. Met een centrale monitor en de maatschappelijke organisaties die hun doelen van tevoren goed formuleren, heeft voetbal mooie kansen om de maatschappelijke impact te vergroten.

Het is belangrijk dat clubs of maatschappelijke organisaties van clubs een Theory of Change hebben of goed hebben nagedacht over hoe ze impact willen maken. Ook is het van belang deze doelen te monitoren en beoordelen of deze (nog) bijdragen aan de beoogde maatschappelijke impact. Niet alleen voor eigen inzicht, maar ook om gemeenten en andere sociale partners de waarde voor de maatschappij te laten inzien. Daarbij zou het goed zijn als de Eredivisie CV en de clubs goed kijken naar hun negatieve impact en hoe die in lijn is te krijgen met hun beoogde positieve impact. Zo is door de maatschappelijke programma’s rond voetbal voor meer mensen een positieve impact te creëren.

Meer lezen

• Met sport en bewegen bijdragen aan de Sustainable Development Goals
• Wat is de sociaaleconomische waarde van sporten en bewegen? 
• SROI van sport en bewegen: maatschappelijke opbrengsten zijn 2,7 keer zo hoog als de kosten 
• Voorbeelden van sociale sportinitatieven
• Deze bouwstenen maken een succes van jouw sociale sportinitiatief