Zo richt je een werkomgeving beweegvriendelijk in

Nederlanders zitten veel: gemiddeld 9,1 uur per dag. Dat heeft negatieve gezondheidseffecten, zoals een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en een grotere kans op vroegtijdige sterfte. Volwassenen brengen vooral op het werk veel uren zittend door. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat mensen meer bewegen tijdens een werkdag als de werkplek en de omgeving beweegvriendelijk is ingericht^[1]. In dit artikel vind je achtergrondinformatie, ontwerpprincipes en tips om de werkomgeving beweegvriendelijker te maken.

Werknemers die voldoende sporten en bewegen zijn gezonder, blijer, creatiever en energieker. Dat zorgt voor een lager verzuim en een toename van de arbeidsproductiviteit. De arbeidsproductiviteit kan wel met 1,5% toenemen – dat is zo’n 3,5 dag per jaar. En daarbij is de werknemer die voldoet aan de beweegrichtlijnen ook nog eens een halve tot één dag per jaar minder ziek^[2].

Daar komt bij dat een grote groep werknemers teveel zit, bijvoorbeeld achter een computerscherm, in een vergaderzaal of op een chauffeursstoel. Uit de factsheet over zitgedrag van Kenniscentrum Sport & Bewegen blijkt dat de Nederlander tussen de 18 en 64 gemiddeld 9 uur en 36 minuten per dag zit. Veel zitten kan leiden tot aandoeningen zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten en klachten aan spieren, botten en gewrichten^[3].

Hoe maak je de werkomgeving beweegvriendelijk?

De werkplek is zo in te richten dat een werknemer de optie heeft om het werk staand uit te voeren met een zit-sta-bureau of staande vergaderruimtes. Ook is het gebruik van de trap te stimuleren of de omgeving van het bedrijfspand of -terrein zo in te richten dat het prettig is om lopend te vergaderen of in de pauze te wandelen.

Het is niet alleen van belang dat je kijkt naar de inrichting van het kantoor en de werkomgeving, maar ook dat je als werkgever vitaliteitsprogramma’s aanbiedt en zorgt voor een organisatiecultuur waar ruimte is (fysiek en mentaal) is om te bewegen. Ofwel: de hardware, software en orgware moeten alledrie op orde zijn.

Ontwerpprincipes voor een beweegvriendelijke werkomgeving 

In de directe omgeving van kantoren en op bedrijventerreinen valt nog veel te winnen. In Nederland nemen bedrijventerreinen ruim 100.000 hectare grond in. Ze zijn vaak grijs en niet uitnodigend om te verblijven of te bewegen^[4]. Terwijl hier dagelijks honderdduizenden mensen zijn om te werken. Met een aantal ruimtelijke ingrepen kun je bedrijventerreinen aantrekkelijker maken om te bewegen. In het e-book Bouwstenen van de beweegvriendelijke omgeving staan 34 bouwstenen en bijbehorende ontwerpprincipes die hierbij kunnen helpen.

Route van en naar werk

• Creëer een hoofdroutenetwerk lopen en fietsen door woonwijken, kantoor- en bedrijventerreinen, parken en stations via doorgaande routes met elkaar te verbinden^[5].
• Zorg voor aantrekkelijke en afwisselende fiets- en wandelroutes van en naar de kantoor- en bedrijventerreinen^[6]. 
• Leg snelfietsroutes van en naar werkomgevingen aan, waarmee je fietsforenzen stimuleert.
• Zorg voor groene routes als onderdeel van het actieve mobiliteitsnetwerk, zodat werknemers door het groen naar het werk kunnen reizen^[7].
• Sluit loop- en fietsroutes aan op het openbaar vervoer, waarmee je het gebruik van het OV makkelijker maakt^[5].

Directe werkomgeving (buiten)

• Vergroen een werkomgeving. Dit heeft een positieve invloed op ontmoeting en bewegen maar ook op zaken als hittestress, biodiversiteit^[7,8].
• Zorg voor voldoende degelijke fietsparkeerplekken^[7].
• Maak wandelen en fietsen aangenamer op plekken waar voorzieningen al dichtbij zijn. Denk aan het verbeteren van de infrastructuur, zoals brede stoepen en vrijliggende fietspaden^[5].
• Cluster parkeerplekken voor auto’s, zodat er meer ruimte is voor lopen, fietsen, bewegen en sporten^[5].
• Zorg voor een fysiek en sociaal veilige omgeving waarin mensen bewegen of zich actief verplaatsen. Denk aan vrijliggende fiets- en wandelpaden, veilige kruispunten, oversteekplaatsen en voldoende verlichting^[9,10].
• Creëer voldoende rustplekken met schaduw.
• Richt braakliggende terreinen in als (tijdelijke) sport- en beweegplek.
• Plaats fitness- en sporttoestellen op plaatsen die makkelijk bereikbaar zijn en waar mensen graag komen^[11]. Kies voor multifunctionele toestellen. 

Deze ontwerpprincipes zijn heel praktisch. Begin vooral met een visie op hoe je de werkomgeving buiten wilt inrichten. Het is belangrijk dat bedrijven en de gemeente die visie dragen. Bij de daadwerkelijke invulling is het belangrijk om de werknemers te betrekken, zodat je zeker weet dat je voldoet aan hun behoefte.

Proefschrift: Ontwerpen voor actief kantoorwerk

Het proefschrift Designing for active office work van Ida Damen schijnt licht op hoe we (technologie) kunnen ontwerpen voor een beweegvriendelijke werkomgeving^[12]. Het onderzoek laat twee hiaten zien bij de huidige interventies om fysieke inactiviteit op de werkvloer tegen te gaan. Zo wordt er weinig gebruik gemaakt van bestaande kantoorsystemen en infrastructuur en wordt fysieke activiteit bijna altijd beschouwd als een pauzemoment.

Op de eerste plaats is het belangrijk om fysieke activiteit niet te beperken tot de (middag-)pauze. ‘Eventjes iets afmaken’, wint het vaak van een actief pauzemoment. Pauzes zijn belangrijk, maar wil je beweging echt onderdeel laten zijn van een werkdag dan moet je beweging integreren in het werk. Actief werken, bijvoorbeeld wandelvergaderingen, speelt hierin een belangrijke rol.

Beperk je niet tot bewustwording van zitgedrag om mensen minder te laten zitten. Werknemers moeten zelf redenen hebben om actief te zijn en bij voorkeur meer redenen dan alleen omwille van de gezondheidseffecten. Interventies helpen daarbij. Zitten is geen bewust gedrag en geen doel op zich, het is geen betekenisvol gedrag^[13]. Een doel om fysiek actief te zijn of waarbij je fysiek actief bent helpt om dit daadwerkelijk te doen. Dit kunnen kleine dingen zijn zoals een kopje koffie halen of naar de prullenbak iets verderop lopen, maar ook bewust buiten een rondje wandelen, omdat een moeilijk gesprek dan makkelijker loopt.

Communiceer zowel langetermijneffecten als kortetermijneffecten in interventies. Alleen langetermijngezondheidseffecten benoemen – bijvoorbeeld: ‘Zit nu minder en leef x jaar langer gezond’ – zijn minder effectief dan de voordelen op korte termijn – bijvoorbeeld: ‘Een betere sociale dynamiek bij een wandeloverleg’.

Tot slot is het belangrijk om de interventie zichtbaar te maken. Dat vergroot de sociale acceptatie en kan nieuw gedrag normaliseren. Het laat zien dat een werkgever het belang ervan inziet en dit ondersteunt.

Ida Damen onderzocht ook het gebruik van verschillende organisatorische infrastructuren die gebruikt kunnen worden om werknemers meer te laten bewegen: een digitale agenda, een kamerreserveringssysteem, campusroutes en het landschap. Een aanbeveling is om gebruik te maken van bestaande digitale infrastructuur, zoals reserveringssystemen waarin je naast een vergaderruimte ook een wandelvergadering kan inboeken als optie. En te zorgen voor routes waarbij duidelijk is hoe lang die duurt, zodat deze matcht met de vergadertijd die je nodig hebt.

Thuiswerken

In dit artikel richten we ons vooral op de kantooromgeving of het bedrijventerrein. Maar ook veel mensen werken thuis. Wil je meer informatie over wat je kunt doen aan beweging als je vanuit huis werkt, gebruik dan de tips in dit artikel.

Aan de slag

Wil je aan de slag met de beweegvriendelijke werkomgeving? Dan kan het uitvoeren van een BVO-scan daarbij helpen. En bekijk de e-learning In negen stappen naar een beweegvriendelijke omgeving. Ook een platform als Werken in Beweging biedt handige instrumenten en kennis over het stimuleren van bewegen voor, tijdens, op en na het werk.

Meer lezen

• Hoe richt je een gebouw in zodat mensen meer bewegen?
• Werkgevers profiteren ook financieel van actievere werknemers
• Alles wat je moet weten over zitten