Duurzaam gebruik van sportaccommodaties

Gemeenten staan voor een grote opgave als het gaat om de verduurzaming van de sportsector. Er komt veel meer bij kijken dan alleen de energetische opgave. Het gaat vooral ook om het verduurzamen van het gebruik. Het Sportplanbureau, een adviesbureau voor maatschappelijk vastgoed – met name in de sportsector – heeft hiervoor een integrale aanpak ontwikkeld.

Sport in de verdrukking

“De sport moet uitkijken dat ze niet in de verdrukking komt”, aldus Jaap Vos, voormalig professioneel volleyballer en een van de compagnons van het Sportplanbureau. “Je ziet steeds vaker dat sportaccommodaties overdag nauwelijks gebruikt worden. Dan is het voor de eigenaar van zo’n accommodatie vrij eenvoudig om te zeggen ‘We gaan er wat anders mee doen’. Het is onze missie om in dat krachtenveld op te komen voor de sport en samen met de projectontwikkelaar en de opdrachtgever tot nieuwe huisvestingsideeën te komen.”

Verduurzaming is hierbij op alle fronten belangrijk. Maar het gaat het Sportplanbureau er veel meer om, een beter gebruik van de accommodatie of het gebied te realiseren. “Duurzaamheid is namelijk veel breder dan alleen het isoleren van het gebouw of het verbeteren van de energiewaarden”, voegt architect Melger Seebregts, de compagnon van Vos, toe. “Wij vinden het belangrijk om de duurzaamheid van het gebruik voorop te stellen bij het inrichten van een sportgebouw- of gebied. Wat is je ambitie als sportvereniging of sportorganisatie? Wil je groeien en is daar potentie voor? Dat moet je dan ook meenemen in de plannen.”

Beter eerst isoleren

De gemeente Amsterdam wil het 88 jaar oude Miranda buitenbad en het uit 1977 stammende subtropisch zwemparadijs verduurzamen. Om aan de verduurzamingscriteria te kunnen voldoen moet er flink bezuinigd worden op de energiekosten. Hier komt het Sportplanbureau in beeld. Vos: “We zijn hier bezig met het toepassen van de trias energetica. Dat begint met isoleren door bijvoorbeeld triple glas en goed geïsoleerde gevels. Vervolgens gaan we het energieverbruik terugdringen en zelf energie opwekken. Tot slot gaan we de energie die je niet zelf kunt opwekken, duurzaam inkopen.”

“Het valt ons vaak op dat er een eenzijdige focus is bij gemeenten en sportverenigingen op zonnepanelen. Begrijpelijk, want er is nog steeds veel subsidie voor zonnepanelen, het is zichtbaar en het verdient zich binnen afzienbare tijd terug. Maar wat heb je aan zonnepanelen op het dak als het gebouw nog zo lek is als een mandje? In onze optiek kun je beter eerst isoleren.”

 Aanpassen aan seizoen en leeftijden

“Wat voor ons het belangrijkste is in de aanpak van duurzaamheidsvraagstukken, is toch de integrale benadering. We noemen dat het Vivaldi Principe”, aldus Vos. “Dat houdt in dat alle generaties – gedurende hun hele leven – de hele dag moeten kunnen sporten en bewegen. Dus voor alle fasen in het leven (kind, jeugd, volwassen of senioren), in alle jaargetijden en op alle dagdelen.”

“Een sportaccommodatie staat in de zomer vaak leeg. Dan kun je kijken of je een andere functie aan dat gebouw kunt geven. Tegelijkertijd zorg je er dan voor dat er in zomer in de buitenlucht gesport kan worden. Ook qua leeftijd moet je bij de inrichting van een gebied rekening houden met de verschillende leeftijden en behoeften van de sporters. Wat heb je aan jeu-de-boules banen, als er vooral jeugd in de omgeving woont? Daarnaast moet je ook kijken wie er op welk moment gebruik maakt van de accommodaties. Zodat je voor de lange duur het gebruik kunt garanderen. Dat is in onze ogen de definitie van een duurzame huisvesting voor sport.”

Samenwerking met zorg, onderwijs en de wijk

Om duurzaam gebruik te kunnen waarborgen is het noodzakelijk om zoveel mogelijk de samenwerking te zoeken met andere partijen. “We werken in onze projecten onder andere samen met huisartsen, fysiotherapeuten, onderwijs en buitenschoolse opvang”, zegt Seebregts. “Net waar er behoefte aan is in die omgeving. We willen de functies van het gebouw zoveel mogelijk laten aansluiten bij de wensen van de gebruikers. We betrekken die gebruikers vanaf het begin bij het project.”

Een mooi voorbeeld daarvan is de nieuwe Amsterdamse wijk Zeeburgereiland. “Daar zijn we bezig met het gebiedsmanagement voor een sportzone midden in een nieuwe woonomgeving. Met een sporthal, gymzaal, fitness, buitensportvoorzieningen en buitenschoolse opvang. We zijn hier voorafgaand twee jaar bezig geweest om de wijk te betrekken bij de inrichting van het gebied. Als je het hele bouwproces transparant maakt en de burgers inspraak geeft, is de kans groot dat de inwoners zich veel meer betrokken voelen bij het gebied en de sportvoorzieningen. Dat levert in de praktijk altijd rendement op.”

Samenwerking binnen de sport

Naast samenwerking met de gebruikers zou er ook binnen de sport meer samengewerkt moeten worden. De verzuiling moet stoppen. Vos: “Ik ben een voorstander van het samenvoegen van sportclubs die dezelfde sport beoefenen. Ik weet dat dat emotioneel vaak lastig is, maar het levert veel efficiencyvoordeel op. Daarnaast vind ik dat de sport over haar grenzen heen moet stappen.”

Moet de sportwereld veranderen? “Ik denk dat ze meer moeten doorontwikkelen. Kijk ook eens naar andere groepen in de samenleving, die wel willen bewegen en daarvoor betalen, maar niet de verplichtingen van een sportvereniging. Dat kun je anders organiseren. Je laat hier een heel potentieel aan gebruikers liggen. Daarnaast denk ik dat de sport bruggen moet bouwen met andere sectoren zoals het onderwijs en de zorg, Ook om de (sport)ruimte beter te benutten. Samen sta je toch sterker.”

Sportakkoord

Gevraagd naar de betekenis van het sportakkoord in verband met duurzaamheid geven beide heren aan dat ze de ambities in het sportakkoord van harte ondersteunen maar wel hun vraagtekens hebben bij de uitvoering. Seebregts: “Het is jammer dat het akkoord is opgeknipt en dat de accommodaties er buiten zijn gehouden en in een aparte routekaart (Routekaart Verduurzaming Sport, red.) staan. Het gaat erom hoe je de mensen aan het bewegen krijgt en hoe je dat zo efficiënt mogelijk doet in de schaarse ruimte die we soms hebben. Eigenlijk moet je de sport uit de comfortzone trekken om verder te kunnen komen. Betrek er andere partijen bij. Ga innoveren en stap over je grenzen heen! Dat is wat we de sport mee willen geven.”

Wil je meer weten over verduurzamen van sportaccommodaties? Kijk voor meer informatie en onze specialisten op www.duurzamesportsector.nl.