Hoe ga je als sportaccommodatie om met watertekort?

Als gevolg van de klimaatverandering hebben we te maken met steeds extremere weersomstandigheden: hetere zomers, langere perioden van droogte. Op die momenten hebben we meer water nodig. Water is ook van belang voor de kwaliteit van sportvelden, bijvoorbeeld om het gras sterk te houden of om het kunstgrasveld te beregenen. Hoe kun je als sportaccommodatie omgaan met droogte? In dit artikel beschrijven we twee praktijkvoorbeelden en een aantal ‘quick wins’.

We lezen het bijna wekelijks in het nieuws: 2022 nog steeds een heel droog jaar…, En weer start de zomer met een flink neerslagtekort. Het beregenen van kunstgrasvelden vereist duizenden liters water per wedstrijd. Ook wordt er ook veel water verbruikt tijdens het douchen na een wedstrijd. Het goede nieuws is: in Nederland is er jaarlijks genoeg water aanwezig is. Voorwaarde is wel dat we dit anders gaan verwerken en gebruiken. 

Te goede afwatering zorgt voor watertekort 

Door het veranderende klimaat, komt ons watersysteem en onze watervoorraad steeds meer onder druk te staan. Als gevolg van de stijgende temperatuur wordt steeds meer zoetwater gebruikt voor consumptie, irrigatie en industriële processen. Dit water komt voornamelijk uit de grond. Dit grondwater wordt aangevuld door regenwater dat diep de grond in infiltreert. Het regenwater heeft daar ruimte (geen hinderende verharding of bestrating) en tijd voor nodig.  

Onder sportvelden en rondom sportparken krijgt het regenwater deze tijd meestal niet door de goede afwatering. Anders gezegd; we maken onze ondergrondse watervoorraad op als we op deze manier doorgaan. De gevolgen van droogte verschillen per landschapstype en locatie. Op sportaccommodaties hebben we voornamelijk te maken met droogteschade aan sportvelden en openbaar groen. 

Praktijkvoorbeeld: Noord-Brabant zet in op betere waterafvoer

Nabijheid van veel water betekent niet perse dat droogte ‘s zomers geen rol speelt. In het verleden was dat bijvoorbeeld het geval bij Sportpark de Neul langs rivier de Dommel. Ondanks de nabijheid van de Dommel, kampte het sportpark met verdroogde natuurgrasvelden. Een van de redenen was de aanwezige drainage onder de sportvelden. Zeker bij kunstgrasvelden zorgt de versnelde waterafvoer vaak voor verdroging. Om deze situatie te veranderen is Sportpark de Neul omgebouwd tot blauw sportpark. Dat wil zeggen dat er een natuurlijke oplossing is toegepast waarbij er zowel bij extreem droge als natte perioden bespeelbare sportvelden zijn. Sportpark de Neul paste verschillende technieken toe: 

• peilgestuurde drainage (zie hieronder)
• ondergrondse irrigatie van natuurgrasvelden
• ondergrondse wateropslag
• goede afstemming tussen alle systeemelementen

Wat is peilgestuurde drainage?

Peilgestuurde drainage zorgt ervoor dat na een zware bui het regenwater niet direct afgevoerd wordt. Zo krijgt het de tijd om het grondwaterpeil aan te vullen. Het water wordt vastgehouden in de verschillende lagen onder het veld, tot het ingestelde waterpeil in de waterput. Komt het water in de put boven dit peil, dan wordt het versneld afgevoerd. 

Hierdoor beschikt Sportpark De Neul in de zomer over ondergronds opgeslagen water. Zo is het mogelijk het hele jaar de natuurgrasvelden te irrigeren en de kunstgrasvelden en gravelbanen te beregenen. Bijkomend voordeel is dat het ondergronds irrigeren minder water kost, doordat dit niet rechtstreeks verdampt door de zon. Het park is waterneutraal, omdat ondergronds evenveel water wordt opgeslagen als er gebruikt wordt. 

Waterschappen pakken centrale rol

Naar aanleiding van het project bij Sportpark de Neul, stelden Waterschap de Dommel en de provincie Noord-Brabant in 2021 subsidie beschikbaar om nog 30 kunstgrasvelden te voorzien van peilgestuurde drainage. De laatste putten worden hiervoor inmiddels geslagen en aangesloten bij verschillende sportclubs. 

Wil jij ook aan de slag met peilgestuurde drainage? Neem dan contact op met het lokale waterschap. Zij zijn op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en weten wat wenselijk en mogelijk is voor de lokale situatie. Zij kunnen ook meer vertellen over subsidiemogelijkheden, bijvoorbeeld uit het nationale Deltaplan. Binnen de provincie Noord-Brabant kun je voor extra informatie contact opnemen met Subsidies Beheergebied Deltaplan Hoge Zandgronden.

Praktijkvoorbeeld: Sparta vangt regenwater op in de wijk

In Rotterdam installeerde de gemeente in samenwerking met Field Factors, KWR Water en TKI Watertechnologie (Topconsortium voor Kennis en Innovatie) een Bluebloqs-systeem in de wijk Spangen. Dit is de thuisbasis van voetbalorganisatie Sparta Rotterdam. 

Het Bluebloqs-systeem vangt het regenwater op dat in de wijk valt. Dit wordt tijdelijk in kratjes opgeslagen onder een nabijgelegen Cruyff Court. Via een natuurlijke zuivering wordt dit water naar het diepe grondwater gepompt. Daar wordt het water opgeslagen. Het systeem pakt daardoor zowel wateroverlast als -tekort aan. Het opgeslagen water kan op benodigde momenten weer opgepompt worden. Met dit water irrigeert Sparta haar velden en bespaart hiermee miljoenen liters kraanwater. 

Samenwerking en een rol voor sportaccommodaties

Bovenstaande voorbeelden laten zien dat samenwerken bij watermanagement cruciaal is. Het schept de mogelijkheid tot het bundelen van kennis, netwerk en budgetten tussen bijvoorbeeld waterschap, gemeente en provincie. Hierin kunnen sportaccommodaties, doordat ze vaak aan de rand van woonkernen liggen en veel beschikbare ruimte hebben, een rol spelen in het vasthouden van water. Dit zegt Maarten Verkerk (aanjager klimaatadaptatie bij adviesbureau voor duurzame leefomgeving, Over Morgen). Hij was betrokken bij de totstandkoming van het Noord-Brabants Waterconvenant (2021-2027). Hierin spraken 13 partijen af om de komende 6 jaar de grondwaterbalans in Noord-Brabant te bewaken en herstellen. 

Drinkwater besparen

Naast het zuiniger omgaan met regenwater, is het besparen van drinkwater een andere manier om in te spelen op toenemende droogte. Een eenvoudige besparing is bijvoorbeeld: eerst vegen en daarna pas dweilen. Een aanvullende grote besparing is het hergebruik van drinkwater. Zo spoelde voetbalvereniging ONT in 2021 als eerste Nederlandse sportclub de toiletten met hergebruikt douchewater. De club bespaart 45% aan water. Dat komt jaarlijks neer op 300.000 liter kraanwater. Met meer dan 2.400 voetbalclubs in Nederland kan alleen de voetbalsector al jaarlijks miljoenen liters drinkwater besparen (KNVB, 2021, p3).

Ook zijn er tal van onderzoeksprojecten om regenwater te gebruiken in bijvoorbeeld sanitaire toepassingen. Zo werkt Field Factors mee aan een onderzoeksproject dat naast de reguliere waterleiding een regenwaterleiding de huizen in laat lopen. Hiermee kunnen toiletten doorgespoeld worden. Mogelijk kan er na een kleine zuivering zelfs mee gedoucht worden.

Quick wins  

Kijk bijvoorbeeld naar het waterverbruik bij toiletten: 

• Stel de vlotters lager af
• Plaats een waterstop
• Laat spoelbakken niet constant doorlopen
• Plaats een spoelonderbreker 
• Stap over op waterloze urinoirs

Zie voor meer tips de website van Stimular. 

Bij het douchen na de wedstrijd wordt er veel water verbruikt. Met onderstaande oplossingen, kan samen met waterbesparende of zelfs waterloze toiletten jaarlijks duizenden liters water bespaard worden:

• Installeer waterbesparende douchekoppen
• Installeer drukknoppen of douche sensoren

Zuinig met water

Het vasthouden van regenwater wordt steeds belangrijker. Er gaat jaarlijks meer regen vallen, maar wel op minder momenten. Door technologische oplossingen te combineren met zuinig gedrag en goed watermanagement, kunnen de toekomstige droge perioden overbrugt worden. Daarvoor is het nodig dat de noodzaak van zuinig omgaan met drinkwater voor iedereen duidelijk wordt.

Meer informatie of ondersteuning?

Heb je naar aanleiding van dit artikel vragen over hoe aan de slag te gaan met de verduurzaming van jouw sportaccommodatie? Neem dan contact op met Michael Poot, projectleider verduurzaming bij Kenniscentrum Sport & Bewegen.