Natuurinclusief bouwen: hoe breng je natuur en groen naar je sportaccommodatie?

De bescherming van de natuur en het herstel van de biodiversiteit zijn belangrijker dan ooit. Dat maakt het concept van natuurinclusief bouwen steeds relevanter. Natuurinclusief bouwen houdt in dat bij het ontwerpen en realiseren van gebouwen en infrastructuur rekening wordt gehouden met de natuurlijke omgeving. Wat komt erbij kijken als dat wilt toepassen op je sportaccommodatie?

Natuurinclusief bouwen gaat over de relatie van een gebouw tot zijn directe en indirecte natuurlijk omgeving, waarbij de focus ligt op het creëren van harmonie tussen de bebouwde omgeving en de natuurlijke omgeving. Het gaat niet alleen om het minimaliseren van schade aan het milieu, maar ook om het bevorderen van biodiversiteit en het verbeteren van de leefomgeving voor zowel mens als dier. Bij natuurinclusief bouwen wordt rekening gehouden met factoren als groene infrastructuur, ecologische verbindingen en waterbeheer. Het gaat over hoe de bebouwde omgeving zich verhoudt tot zijn omgeving, waarbij groene infrastructuur een netwerk is dat voorziet in elementen voor het bouwen met de natuur.

Kentering

“Lange tijd werd bij gebiedsontwikkeling nauwelijks rekening gehouden met de waarde van groen en was groenbeheer een sluitpost”, zegt Pieter van den Braak, hoofd NL Opleidingen bij NL Greenlabel. Dit bedrijf helpt onder andere gemeenten en gebiedsontwikkelaars om de waarde van een natuurinclusieve leefomgeving inzichtelijk te maken. “De negatieve gevolgen van deze oude aanpak zien we nu voornamelijk terug in stedelijke gebieden: hittestress, afnemende biodiversiteit, luchtvervuiling, wateroverlast bij piekbuien, enzovoort. Er is echter een kentering gaande. Het besef groeit dat meer groen in de directe leefomgeving vele positieve effecten kan hebben. Sportparken kunnen hierbij een grote rol spelen.”

Waarom natuurinclusief bouwen?

Een sportpark dat volgens het concept van natuurinclusief bouwen is ingericht, kan een belangrijke bijdrage leveren aan de verbetering van de lokale ecosystemen. Ten eerste draagt het bij aan het behoud en herstel van de biodiversiteit. Door het creëren van leefgebieden voor planten en dieren en door groenblauwe structuren met elkaar te verbinden, kunnen ecologische systemen gedijen en kan de lokale flora en fauna worden ondersteund. Onder andere doordat voortplanting beter mogelijk is. Dit ondersteunt de veerkracht van het ecosysteem en helpt bedreigde soorten te behouden.

Waardevolle toevoeging

Ook biedt natuurinclusief bouwen voordelen voor de menselijke gezondheid en het welzijn. Groene ruimtes en de nabijheid van natuurlijke elementen hebben bewezen positieve effecten op het welzijn, stressniveaus en de luchtkwaliteit (lees onder andere in deze longread van Wageningen University & Research). Sportparken die natuurinclusief zijn, bieden niet alleen een plek voor fysieke activiteit, maar ook een omgeving die de mentale gezondheid bevordert.

En, niet in de laatste plaats: duurzaam ingerichte sportparken kunnen een waardevolle toevoeging zijn aan klimaatadaptatie. Het groen kan de omgeving afkoelen, zodat de kans op hitte-eilanden wordt verminderd. Bovendien kan een natuurlijke wateropvang op een sportpark worden aangelegd, ten behoeve van watermanagement bij hoge grondwaterstanden, hevige stortbuien, extreme droogte en zelfs bij overstromingen.

Welke groenstructuur past het beste?

Bij de keuze voor een bepaalde groenstructuur is het belangrijk dat wordt gekeken of deze past in de ecologie van de omgeving. “Om biodiversiteit te versterken is het essentieel dat de nieuwe groenstructuur aansluit bij het lokale ecosysteem”, zegt Van den Braak. “Exoten wil je niet, omdat deze weinig bijdragen aan de gewenste biodiversiteit en deze zelfs kunnen verstoren. Het is bovendien goed te beseffen dat niet alle inheemse beplanting overal geschikt is. Onder andere de grondsoort en bodemsamenstelling zijn belangrijke factoren om de juiste beplanting te bepalen.”

Van den Braak raadt aan vanaf het begin van het ontwikkelproces integraal samen te werken met een ecoloog. “Een ecoloog heeft de deskundigheid de aanwezige ecologische waarde te beoordelen en te bekijken hoe deze kan worden versterkt.”

Geen beperking voor sportfunctie

Natuurinclusief bouwen hoeft geen beperking te zijn voor de functionaliteit van buitensportaccommodaties. Integendeel, het kan de sportervaring zelfs verrijken door een harmonieuze verbinding met de natuurlijke omgeving te creëren. Voorwaarde is wel, dat bij het maken van de plannen de ecoloog samen optrekt met de sportparkbeheerder. Van den Braak: “De ecoloog kan met een bepaald inrichtingsvoorstel bereiken dat de biodiversiteit maximaal wordt uitgebreid. Tegelijkertijd kan de beheerder stellen dat hierdoor het sportpark minder goed te beheren is, of dat het in de weg staat van de sportfunctie. Samen zullen zij naar een werkbare balans tussen de twee belangen moeten zoeken.”

Zorg voor een gelaagde groenstructuur

Van den Braak tipt verder: “Om de biodiversiteit te versterken is het belangrijk dat de groenstructuur gelaagd is. Dat wil zeggen: een goede bomen-, struiken- en kruidenlaag, allen zo biodivers mogelijk. Op stedelijke sportparken is vaak geen ruimte tussen of rond de velden om groen aan te leggen. In deze gevallen kan worden gedacht aan een groene gevel of dak van de kleedkamers en kantine. Dit bevordert de thermische isolatie, vermindert het regenwaterafvoer probleem en biedt extra leefgebied voor planten en insecten. Op een terras kan een natuurlijke pergola worden gecreëerd met klimop of bomen worden geplant ter vervanging van parasols.”

Laat snoeiafval liggen

Voor de biodiversiteit is het goed om snoeiafval op de locatie te laten liggen, bijvoorbeeld in de vorm van takkenrillen. “In deze takkenrillen kunnen diverse dieren schuilen. Ook een dode, omgevallen boom kan het beste blijven liggen vanwege de waarde voor de biodiversiteit.”

Hemelwater afvoeren naar het riool raadt Van den Braak af. “Een deel van het hemelwater kan worden afgevoerd naar plantvakken, of worden gebufferd in een sloot of wadi. Zo kan het water op een natuurlijke manier in de bodem infiltreren. In tijden van droogte is er dan meer vocht beschikbaar voor beplanting. Het gebufferde water kan bovendien worden gebruikt voor het besproeien van het natuurgras.”

Waarde borgen

Het integraal duurzaam en ecologisch inrichten van een sportpark blijkt voor veel gemeenten nog een lastige stap, ervaart Van den Braak. Zo is de vraag hoe de waarde van duurzaamheid inzichtelijk kan worden gemaakt en de ambitie met betrekking tot groene sportparken concreet kan worden vertaald naar gemeentelijk beleid.