SC Cambuur gebruikt nieuw stadion om meer draagvlak te creëren voor circulariteit

SC Cambuur, de betaaldvoetbalorganisatie in Leeuwarden, laat een nieuw stadion bouwen volgens de laatste duurzaamheidsprincipes. De club wil het stadion gebruiken om supporters, buurtbewoners en andere verenigingen te laten zien wat mogelijk is op het gebied van circulariteit in het bijzonder en duurzaamheid in het algemeen.

Het nieuwe Cambuurstadion zal het meest duurzame stadion van Nederland worden. Dat zegt Edgar van Perlo van Ons Project, projectleider van de bouw van het nieuwe stadion. “Duurzaamheid is één van de kernwaarden van Cambuur”, licht Van Perlo de keus voor duurzaamheidsmaatregelen en circulariteit toe. “De club probeert dan ook het nieuwe stadion zo duurzaam mogelijk te bouwen. Hiermee kunnen zij zich profileren. Als relatief kleine voetbalclub moet je creatief en ook een beetje eigenzinnig zijn om het stadion aantrekkelijk te laten zijn voor supporters en voetballers. Bovendien voelt Cambuur zich maatschappelijk verantwoordelijk. Bij het ontwerp van het nieuwe stadion is dit gevoel voor verantwoordelijkheid vertaald naar vijf thema’s, die in Cambuurs achterland – een deel van Friesland en West-Groningen – in zwang zijn: vitaliteit, voeding, energie, water en circulair. Deze thema’s zijn nu heel relevant, omdat ze voor de komende 25 jaar ons leven zullen bepalen.”

Circulaire maatregelen

Met betrekking tot het thema circulair heeft Cambuur weinig invloed gehad op de bouw van het casco. Dat is anders voor de afbouw. Architectenbureau Alynia zet zich in om binnen de financiële en technische mogelijkheden de afbouw zo circulair mogelijk te maken. Daarvoor is het gebruikelijke ontwerpproces omgedraaid: bij dit project inventariseert de architect eerst welke bestaande duurzame materialen voorhanden zijn, waaronder te hergebruiken materialen uit het oude stadion, om vervolgens het ontwerp hierop aan te passen.

Van Perlo: “We kijken momenteel welke elementen we uit het oude stadion kunnen meenemen naar het nieuwe. Bijvoorbeeld de hekwerken rondom het veld. Deze kunnen we in het nieuwe stadion verwerken tot plafondrasters. De letters ‘Cambuur Stadion’ boven de entree van het huidige stadion krijgen een plek in de nieuwe entreeruimte. En zo kunnen waarschijnlijk meer elementen worden hergebruikt.”

Voor de deuren in het hoofdgebouw benaderde Cambuur deurleverancier BPZ. “Dit bedrijf heeft veel deuren in de opslag die om een bepaalde reden zijn afgekeurd voor hun oorspronkelijke bestemming. Wij hebben zelf maten en materiaal geïnventariseerd. Aan de hand van de plattegrond van het nieuwe stadion zijn we gaan puzzelen: waar kan welke deur worden geplaatst? Van de ongeveer 250 deuren die we in het hoofdgebouw nodig hebben, kunnen we − zoals het er nu uitziet – meer dan 150 deuren van BPZ gebruiken. Van een aantal deuren zullen we tafelbladen en kasten maken, en een stilteruimte bouwen.”

Gekapte bomen

Het nieuwe stadion wordt gebouwd in het Elfstedenpark, een gebied dat tegelijkertijd wordt ontwikkeld. Een aantal bomen in dit gebied is gekapt om ruimte te maken voor diverse nieuwbouw. De bomen zijn terechtgekomen bij Stadshout Leeuwarden, een jong bedrijf dat gekapte stadsbomen redt van de versnipperaar en het hout een tweede leven geeft. Cambuur is in gesprek met dit bedrijf: de club wil graag het hout uit het Elfstedenpark gebruiken voor de afbouw van het stadion. “Het zou mooi zijn als we dit lokale hout kunnen verwerken tot een balie of mooie tafels in de ontvangstruimtes. We bekijken ook de mogelijkheid hout van andere gekapte bomen uit Leeuwarden of nabije omgeving te gebruiken voor de traptreden.”

Ook met betrekking tot de isolatie wordt circulair gedacht. “In onze regio zal veel worden gedaan met lokaal gekweekte hennep. Wellicht kunnen we deze hennep als isolatie gebruiken. Een ander idee is hiervoor oude spijkerbroeken te gebruiken. We zouden supporters kunnen vragen hun oude spijkerbroek in te leveren en de spijkerstof verwerken tot isolatiemateriaal.”

Terugdringen drinkwaterverbruik

Door in het stadion gezuiverd grijswater opnieuw te gebruiken, kan aanzienlijk worden bespaard op leidingwater. “Kostbaar drinkwater gebruiken voor bijvoorbeeld het doorspoelen van de toiletten is niet duurzaam”, zegt Van Perlo. “In ons stadion zal grijswater worden gerecycled door het ter plekke – in de accommodatie zelf – te zuiveren. We gebruiken hiervoor het waterzuiveringssysteem Hydraloop. Het Hydraloopsysteem reinigt het afvalwater van onder meer de spelersdouches, waardoor het kan worden gebruikt voor toiletspoeling. Daarnaast hebben we een principiële discussie gevoerd over de urinoirs. Wilden we leidingwater besparen met nieuwe, waterloze urinoirs of de urinoirs uit het oude stadion hergebruiken? Het ene is duurzaam, het andere scoort hoger op de circulariteitsladder. Uiteindelijk hebben we gekozen voor de waterloze urinoirs.”

Inspirerende verhalen vertellen

Cambuur zoekt vooral naar circulaire maatregelen die een goed verhaal opleveren. “De club kan een soort aanvoerder zijn – om in voetbaltermen te spreken – bij het vergroten van maatschappelijk draagvlak voor duurzaamheid in het algemeen en circulariteit in het bijzonder. Door het stadion als voorbeeld te gebruiken, kunnen zij andere sportclubs, supporters en wijkbewoners laten zien wat de mogelijkheden zijn. En vertellen wat het belang is van deze maatregelen.”

Om deze reden heeft Cambuur geïnvesteerd in waterbesparingssystemen. “Op dit moment is leidingwater relatief goedkoop. Investeren in waterbesparing is vooralsnog geen verdienmodel. De verwachting is echter dat in de toekomst watertekorten zullen optreden. In het stadion kunnen aan de hand van de waterbesparingsmaatregelen verhalen worden verteld die meer impact zullen hebben dan bijvoorbeeld van een drinkwaterbedrijf. Cambuur kan de stadionbezoekers wijzen op de mogelijkheid grijswater te recyclen. Ze kunnen laten zien dat zij de grasmat met hemelwater of boezemwater beregenen. Hierdoor kunnen mensen worden geïnspireerd hemelwater op te vangen om de tuin te besproeien. Dit voorbeeld willen de club graag zijn.”

De markt bevragen: een goede stap

Van Perlo ervaart dat veel betrokken en benaderde partijen moeite hebben het verouderde systeem van de lineaire economie los te laten en in te spelen op de transitie naar een circulaire economie. “Een circulaire economie vraagt om nieuwe productontwerpen en nieuwe businessmodellen. We komen echter veel bedrijven tegen die daar nog niet mee bezig zijn. Daarentegen merken we dat alleen al vragen naar de mogelijkheden op circulair gebied een goede stap is. Toen we de vijf grote leveranciers van stadionstoelen bijvoorbeeld benaderden, kregen we bij alle vijf in eerste instantie als antwoord: circulariteit, daar doen wij niets aan. Eén of twee bedrijven zijn echter naar aanleiding van onze vraag gaan nadenken. Zij beginnen te beseffen dat het tijd is de transitie naar een circulaire economie op te pakken.”

Restwaarde moeilijk te bepalen

Diverse leveranciers en producenten zien meerdere beren op de weg naar circulariteit. Vooral het bepalen van de restwaarde van een product of materiaal blijkt voor velen erg ingewikkeld. “Circulariteit kan betekenen dat een bedrijf eigenaar blijft van het geleverde. Aan het einde van de levensduur van het product of het materiaal neemt dit bedrijf het terug om het op een hoogwaardige manier te hergebruiken. In dit geval is het voor deze marktpartij gewenst de restwaarde op de bedrijfsbalans te zetten. De meeste bedrijven vinden het ingewikkeld om die restwaarde te berekenen. Omdat er nog te weinig ervaringsgegevens zijn, is het lastig om in te schatten wat de waarde van het product of materiaal zal zijn over 40 of 50 jaar. Voor de meeste bedrijven die wij hebben benaderd, is dit aanleiding niet aan deze vorm van circulariteit te beginnen.”

Van elkaar leren

Cambuur spart regelmatig met de vereniging Circulair Friesland. Deze vereniging stimuleert onder meer streekgebonden (keten)samenwerkingen die kunnen leiden tot een circulair product. “Circulair Friesland is een belangrijke partner. Via hun netwerk proberen wij veel mensen en bedrijven om ons heen te verzamelen die kunnen helpen. Ook hebben wij met verschillende leveranciers de zogenaamde Circo Track gedaan. Tijdens dit driedaagse traject ontwikkel je onder begeleiding van Circulair Friesland een nieuw circulair businessmodel. Hierdoor gestimuleerd gingen veel leveranciers bij elkaar op bezoek om van elkaar te leren. Geweldig.”

Het pionieren kost Van Perlo veel tijd en energie. Maar: “We zijn nog steeds enthousiast. Ondanks de beperkingen zullen uiteindelijk in het stadion genoeg aansprekende verhalen kunnen worden verteld over duurzaamheid en circulariteit. Op alles wat lukt, kunnen we heel trots zijn.”