Factsheet probiotica

Probiotica zijn voedingssupplementen die levende bacteriën bevatten. Hoewel sommige bacteriën ziekteverwekkers zijn, bevatten de darmen van gezonde mensen ook bacteriën die daar heel nuttig zijn. Deze bacteriën spelen een rol in het verteren van voedsel en vormen een bescherming tegen ziekmakende bacteriën.

Probiotica hebben volgens de fabrikanten een gunstig effect op de gezondheid door het evenwicht tussen de bacteriën in de darm te verbeteren. Probiotica bestaan in verschillende vormen zoals in zuivel (Yakult, Actimel, Vifit…) of in de vorm van pillen ^[6]. De bacteriestammen in deze producten zijn allemaal verschillend. Het is zeer waarschijnlijk dat iedere bacteriestam ook een ander effect heeft ^[4].

De term probiotica mag sinds 2014 in Europa niet meer gebruikt worden op verpakkingen van voedingsmiddelen. Ook mogen fabrikanten in Europa niet meer op hun producten zetten dat probiotica een positief effect hebben op de gezondheid. Deze claims zijn volgens de Europese voedingsveiligheid autoriteit (EFSA) namelijk nooit aangetoond.

Effect van probiotica

Sommige onderzoekers menen toch dat probiotica een positief effect hebben op het immuunsysteem ^[2,3,8]. Probiotica zouden de darmbacteriën helpen bij het functioneren van de darm-bloedbarrière ^[3]. Deze barrière maakt dat bepaalde stoffen uit de darmen wel, en andere juist niet in het bloed terecht kunnen komen.

Er is echter tot nu toe geen aanwijzing dat de werking van deze barrière bij gezonde mensen nog te optimaliseren is ^[11]. Bij gezonde mensen is maar zelden een indirect positief effect gevonden van het gebruik van probiotica ^[5,10,11]. Bij een groep militairen die een zware training onderging, waren degenen die probiotica kregen even vaak ziek als de placebogroep. Ze waren wel iets korter ziek, en de ziekteverschijnselen waren minder ernstig dan bij de placebogroep ^[10]. Dit was echter de enige studie die een positief effect vond van probiotica bij volwassenen die zware fysieke arbeid verrichtten.

Bij niet actieve volwassen is soms gevonden dat het aantal luchtweginfecties en verkoudheden of de duur ervan korter waren door probiotica ^[1,8,10]. Het mogelijk voorkomen van infecties en verkoudheid is de reden dat probiotica aan sommige atleten aangeraden worden. Er zijn tot nu toe echter weinig betrouwbare studies uitgevoerd bij gezonde volwassenen en sporters ^[1,7].

Tegen reizigersdiarree en acute diarree helpen probiotica meestal wel ^[11].

Prestatie

Er is weinig onderzoek uitgevoerd naar de effecten van probiotica bij atleten. Het onderzoek dat is gepubliceerd, is veelal gefinancierd door fabrikanten van probiotica, zoals Yakult ^[2,3,5,11]. Een effect op de prestatie van atleten van het gebruik van probiotica is zelden onderzocht ^[2,3,5]. Alleen in een studie uit 2013 van Shing en collega’s ^[9], is een positief effect gevonden van het slikken van probiotica op een volhoudtest in de hitte.

Een volhoudtest is echter niet de meest relevante test om de sportprestatie te meten, omdat voornamelijk de motivatie van de atleet het resultaat bepaalt. In de studie van Shing zijn echter geen effecten gevonden van het slikken van probiotica die de verbeterde prestatie kunnen verklaren zoals een lagere hartfrequentie of een lager zuurstofverbruik bij een gelijke inspanning.

Tot nu toe is dus nog niet bewezen dat probiotica een direct positief effect hebben op de sportprestatie. De overige studies die de effecten van probiotica bij atleten betroffen, hadden ziekte als uitkomstmaat ^[2-5,11]. De conclusies hiervan zijn vaak niet eensluidend, en de resultaten van deze studies waren om meerdere redenen niet erg betrouwbaar. Een verlaging van het aantal ziektedagen zou indirect de prestatie van atleten positief kunnen beïnvloeden.

Hoe te gebruiken

Iedere producent gebruikt een andere bacteriestam in zijn product. Het is dan ook onmogelijk om de verschillende studies te vergelijken. Meestal gebruikt men stammen van Lactobacillus of Bifidobacterium. Als regel bevat één portie (1 flesje Yakult of één bakje yoghurt) de door de fabrikant aanbevolen hoeveelheid probiotica (tientallen miljoenen “kolonie-vormende eenheden”, ook wel CFU genoemd).

Conclusie

Het is niet aangetoond dat probiotica een positief effect hebben op de sportprestatie.

Tot slot

Er is geen bewijs voor de positieve effecten die probiotica zouden hebben op de sportprestatie. Atleten kunnen echter ook last krijgen van negatieve effecten zoals buikpijn, problemen met de stoelgang en dergelijke. Daarom is het belangrijk om het gebruik van probiotica eerst uit te testen tijdens trainingen. Dan is redelijk snel duidelijk welke atleten de probiotica goed verdragen.