Hoe koel je het beste onder warme omstandigheden?

Sporters koelen tijdens een wedstrijd in de warmte veel meer af door water over zichzelf heen te gieten dan door ijskoud water of een ice slurry te drinken. Water over het lichaam heen gieten onttrekt 15 keer zoveel warmte aan het lichaam als eenzelfde hoeveelheid ijskoud water drinken en 7,5 keer zoveel als het drinken van een ice slurry. Voorwaarde is wel dat het water van het lichaam kan verdampen.

Tijdens wedstrijden in de warmte zie je hardlopers en wielrenners vaak water over hun hoofd gieten of een bidon in hun shirt leegspuiten. Ook drinken ze koude dranken of zogenaamde ice slurrys, drankjes met geschaafd ijs waar eventueel suikers aan toegevoegd zijn. Dit alles om het lichaam zoveel mogelijk te koelen.

Wanneer de temperatuur in het lichaam te hoog oploopt vermindert de prestatie. Dit komt doordat tal van processen die betrokken zijn bij de inspanning minder goed functioneren bij een hoge temperatuur.

Het lichaam reageert op de stijgende kerntemperatuur door te gaan zweten. Wat zweten zo’n effectieve methode maakt om het lichaam te koelen, is dat het verdampen van zweet veel energie kost. Daarmee onttrekt het veel warmte aan het lichaam. Op een vochtige dag kan zweet minder goed verdampen en werkt daarom minder effectief.

Twee Australische thermofysiologen hebben nu berekend wat de meest effectieve methode is om af te koelen; water over jezelf heen gieten of eenzelfde hoeveelheid opdrinken.

Groot verschil

Het lichaam kan veel meer warmte kwijt wanneer een sporter water over zichzelf heen giet, dan wanneer hij dezelfde hoeveelheid ijskoud water zou drinken. Wanneer een sporter een kwart liter water over zichzelf heen giet onttrekt hij namelijk 607 kilojoule aan warmte aan het lichaam terwijl eenzelfde hoeveelheid water drinken slechts 39 kilojoule aan warmte aan het lichaam onttrekt. Een even grote ice slurry drinken die voor de helft uit ijs en voor de helft uit water bestaat, onttrekt ruim twee keer zoveel warmte als alleen water, namelijk 81 kilojoule.

De Australische wetenschappers konden deze verschillen berekenen door enkele aannames te doen. Zo zijn ze er vanuit gegaan dat de temperatuur in het lichaam 38 graden was, en dat het water een temperatuur had van 1 graad. Verder namen ze aan dat het water dat de sporter over zichzelf heen heeft gegoten, netjes over het lichaam is verdeeld en daarna volledig verdampt.

De aanname dat al het water dat een sporter over zichzelf heen giet ook op het lichaam terecht komt, lijkt onwaarschijnlijk. In de praktijk zal ook veel water naast de sporter terecht komen of van het lichaam aflopen. Toch blijft het de meest effectieve methode. Het verschil in warmteverlies is namelijk zo groot dat wanneer slechts 15 procent van het water daadwerkelijk vanaf de huid verdampt, het lichaam alsnog meer warmte verliest dan wanneer een hele ice slurry wordt gedronken.

Gieten of drinken?

Water over jezelf heen gieten is overduidelijk de meest effectieve manier om af te koelen in de warmte. Hierbij moet het water wel van de huid kunnen verdampen. Het kan natuurlijk ook heel goed mogelijk zijn dat een sporter zich niet alleen wil afkoelen maar ook gewoon dorst heeft. In dat geval kan hij het beste kiezen voor een ice slurry aangezien deze ruim twee keer zoveel warmte aan het lichaam onttrekt als ijskoud water.