Vermoeidheid kan het herstel van de topsporter in de weg zitten

De hoge eisen in topsport maken dat na trainingen en wedstrijden vermoeidheid optreedt. Nederlandse onderzoekers lieten recent zien dat naarmate topsporters vermoeider zijn, het juist moeilijker voor hen is om ‘af te schakelen’. Dit kan het fysieke en mentale herstel belemmeren.

Het klinkt tegenstrijdig en is in de arbeidspsychologie een bekend gegeven: als werknemers te maken hebben met hoge eisen, hebben ze meer behoefte aan herstel, maar vinden ze het moeilijker om in hun vrije tijd los te komen van hun werk. Voor een keertje is dat niet erg, maar wel als het vaste prik is. Hoge eisen en slecht herstel kunnen op den duur klachten veroorzaken.

Topsporters hebben bij uitstek te maken met hoge mentale druk en zware fysieke belasting. Het is belangrijk dat ze de balans tussen de eisen die de sport stelt en hun herstel goed bewaken. Psychologen Yannick Balk en Jan de Jonge toonden vorig jaar aan dat topsporters hetzelfde fenomeen ervaren als werknemers. Juist op de momenten dat ze goed herstel het hardst nodig hebben, lukt dat door vermoeidheid minder goed. De onderzoekers noemen dat een ‘underrecovery trap’.

De deelnemers aan het onderzoek waren 85 topsporters uit verschillende sporten. Zij vulden twee weken lang tweemaal daags een paar vragenlijsten in: ’s morgens als ze wakker werden en later op de dag na hun training of wedstrijd. Meteen na het sporten vulden ze op drie afzonderlijke tienpuntsschalen in hoe fysiek, cognitief en emotioneel uitputtend de inspanning die dag was geweest.

De volgende dag beantwoordden ze ’s ochtends nog een aantal vragen over hoe goed het gelukt was om fysiek, cognitief en emotioneel los te komen na de training of wedstrijd van de vorige dag. Op beide momenten maakten de topsporters ook de algemene stand van zaken op. Ze vulden in hoe vermoeid en alert ze waren en hoe ze zich in emotioneel opzicht voelden.

Loskomen

Sporters moeten lichamelijk rusten om te herstellen, maar loskomen heeft ook een cognitieve en emotionele component. Het is goed als ze in gedachten even niet met sport bezig zijn en afstand nemen van de gevoelens die ze door het sporten krijgen. Als het structureel niet lukt om de sport los te laten, dan kan gepieker ervoor zorgen dat sporters onvoldoende herstellen en fysiek en mentaal overbelast raken. 

Adviezen

Balk en De Jonge geven adviezen die kunnen helpen bij het omgaan met vermoeidheid na een sportieve inspanning. Zo noemen ze ontspanningsoefeningen als middel om de fysieke vermoeidheid die sporters ervaren te verminderen. Ook sociale activiteiten kunnen voor de nodige afleiding zorgen.

Hiervoor ligt ook een verantwoordelijkheid bij de coaches en staf: naast de fysieke belasting kunnen ze ook de mentale belasting periodiseren en mentaal herstel een integraal onderdeel van hun trainingsprogramma’s maken. Het is daarbij belangrijk om duidelijke grenzen te stellen tussen sport en privéleven. Net zoals een leidinggevende werknemers in hun vrije tijd met rust laat, zou een coach dat ook met sporters moeten doen.