Vraag compressiekousen

Kort antwoord

De laatste jaren neemt de populariteit van compressiekousen sterk toe. Tijdens duurevenementen, zoals marathons en triatlons, dragen steeds meer sporters van verschillend niveau compressiekousen. Maar leidt dit nu ook tot de vaak geclaimde prestatieverbetering of tot een sneller herstel? Op basis van de huidige stand van zaken van de literatuur wordt geconcludeerd dat het dragen van compressiekousen tijdens inspanning niet effectief is voor een prestatieverbetering in de (top)sport. En hoewel het dragen van compressiekousen een gering aantal fysiologische processen positief lijkt te beïnvloeden, is er (op één studie na) nooit een daadwerkelijk verbeterde sportprestatie gevonden. Daar komt bij dat de werkingsprincipes achter de positief beïnvloede fysiologische processen onduidelijk blijven. Wat betreft het effect van het dragen van compressiekousen op het herstel na inspanning zijn er tegenstrijdige resultaten. Op basis van de huidige kennis wordt geadviseerd dat compressiekousen niet gedragen moeten worden met de verwachting dat de prestatie of het herstel bevorderd wordt. Dit vanwege de verschillen in opzet en uitvoering van het beschikbare onderzoek in combinatie met het ontbreken van het wetenschappelijke bewijs. Wanneer compressiekousen gedragen worden omdat ze lekker zitten is daar niets op tegen, aangezien er geen negatieve resultaten bekend zijn in de literatuur.

Uitgebreid antwoord

Compressiekleding, waaronder compressiekousen, vinden hun oorsprong in de medische wereld. Daarin worden ze onder andere gebruikt om de veneuze bloedstroom te verbeteren ^[6] en om zwellingen en wonden te behandelen ^[3]. In de sportwereld worden compressiekousen gedragen, omdat ze de prestatie en het herstel na inspanning zouden verbeteren. De producenten van compressiekousen claimen dat tal van fysiologische processen, zoals lactaatafvoer worden beïnvloed, hetgeen uiteindelijk zou resulteren in een betere prestatie en een sneller herstel. Of deze claims daadwerkelijk wetenschappelijk onderbouwd zijn, wordt hieronder toegelicht.

Wat betreft het effect op de prestatie stellen MacRae et al. in hun literatuurreview ^[3] dat het dragen van compressiekousen tijdens duursporten zoals hardlopen en wielrennen niet tot nauwelijks effectief is. In slechts één onderzoek wat zij in hun review hebben opgenomen, werd een positief effect aangetoond op de tijd tot uitputting tijdens een looptest ^[2]. De onderzochte proefpersonen waren echter slechts matig getraind met een gemiddelde VO2-max van 52-55 ml/kg.min. In alle andere studies, inclusief de meest recente waarin tevens proefpersonen met een hogere VO2-max zijn onderzocht (tot 75 ml/kg.min), zijn geen verbeterde loop- of fietsprestaties gevonden ^[1,4,5,6].

Uiteraard is in de beschikbare literatuur ook nagegaan op welke relevante fysiologische processen het dragen van compressiekousen tijdens inspanning effect heeft. In slechts één studie is aangetoond dat het dragen van compressiekousen ertoe leidde dat een gelijke inspanning met een lagere hartslag volbracht kon worden ^[5]. Dit heeft echter niet tot een verbeterde prestatie geleid. In de overige beschouwde literatuur is geen effect gevonden op de hartslag tijdens submaximale en/of maximale inspanning ^[1,2,3,4,6]. Ook is geen effect gevonden op de efficiëntie tijdens hardlopen ^[3,6], de lactaatconcentratie van het bloed ^[1,5,6], en op vermoeidheid ^[3]. Onduidelijk zijn de effecten van het dragen van compressiekousen op de veneuze bloedstroom ^[3] en de trillingen in en van de onderbeenspieren ^[3]. Er zijn aanwijzingen dat het dragen van compressiekousen in rust leidt tot een verhoogde saturatie (zuurstofpercentage van het bloed) ^[4]. Hoe dit effect echter tot stand komt en of de saturatie van de huid of het onderliggende spierweefsel toeneemt, blijft onduidelijk. Tevens is een positief effect gevonden voor het behoud van spierkracht van de benen na inspanning ^[3]. Dit leidde wederom niet tot een verbeterde prestatie. Wat betreft de subjectieve respons op het dragen van compressiekousen blijkt dat het draagcomfort daalt naarmate de geleverde druk stijgt ^[1,3]. Geconcludeerd kan worden dat het dragen van compressiekousen slechts een gering aantal fysiologische processen positief beïnvloedt. Echter, de daarbij onderzochte prestatie verbeterde niet en de werkingsprincipes achter de gevonden resultaten zijn vaak onduidelijk.

In studies naar herstel na inspanning wordt vaak de lactaatconcentratie in het bloedplasma onderzocht. Het dragen van compressiekousen tijdens het herstel na inspanning lijkt inderdaad te leiden tot een lagere lactaatconcentratie in het bloedplasma ^[3]. Of dit het gevolg is van een versnelde lactaatafbraak of van het feit dat het lactaat in de spier behouden blijft, is onduidelijk. Het is überhaupt de vraag of lactaatconcentratie een valide indicator is van herstel. Een andere veelgebruikte, subjectieve, maat voor herstel is de ervaren spierpijn. Wanneer compressiekousen gedragen worden tijdens inspanning, en niet tijdens herstel, heeft dit geen effect op de ervaren spierpijn ^[3]. Ook de validiteit van deze manier van het meten van herstel is twijfelachtig. Geconcludeerd kan worden dat het beschikbare bewijs tegenstrijdig is.

Aan het onderzoek dat tot op heden is uitgevoerd met betrekking tot compressiekousen zitten een aantal nadelen, waardoor het lastig is de resultaten te interpreteren en te vergelijken. Zo is er om te beginnen geen onderzoek uitgevoerd bij topsporters en waren de onderzochte inspanningen meestal submaximaal. Daarnaast zijn vaak commercieel verkrijgbare compressiekousen onderzocht. Het nadeel hiervan is dat deze uitgaan van een ‘algemene’ maatvoering. Omdat de vorm en omvang van de kuit bij niemand exact hetzelfde is, kan niet worden gegarandeerd dat de geleverde druk bij iedereen gelijk was. In veel, voornamelijk wat ‘oudere’ studies, is zelfs niet eens beschreven hoeveel druk er geleverd werd. Verder verschilde de tijd dat de compressiekousen zijn gedragen tijdens de studies nogal. Een laatste discussiepunt is meer methodologisch. In onderzoek naar compressiekousen kan niet echt sprake zijn van een controlegroep. Een proefpersoon voelt simpelweg of er druk op zijn kuiten wordt uitgeoefend en of dit veel of weinig is. Een mogelijk placebo-effect is dan ook moeilijk uit te sluiten.

Al deze punten samen maken dat er op basis van de huidige kennis geadviseerd wordt dat compressiekousen niet gedragen moeten worden met de verwachting dat de prestatie of het herstel na inspanning bevorderd wordt. Wanneer compressiekousen gedragen worden omdat ze lekker zitten is daar niets op tegen, aangezien er geen negatieve resultaten bekend zijn in de literatuur.

Tenslotte moet duidelijk gemaakt worden dat in dit artikel alleen ingegaan is op de effecten van compressiekousen op prestatie en herstel. Het is mogelijk dat het dragen van bijvoorbeeld compressiebroeken of –mouwen tot andere effecten leidt dan hetgeen in dit artikel beschreven is.