Vraag effect extreme weersomstandigheden op cognitie en emotie

Antwoord in het kort

Een hoge omgevingstemperatuur en luchtvochtigheid kunnen tot een staat van hyperthermie leiden; een verhoogde temperatuur in het lichaam. Tot een zogenoemde kerntemperatuur van 38,5 graden Celsius zal dit ervoor zorgen dat de cognitieve functie verbetert. Bij een kerntemperatuur boven de 39,0 graden Celsius zal het cognitief functioneren echter verslechteren, uitgezonderd cognitieve taken die automatisch worden uitgevoerd.

Extreme weersomstandigheden kunnen ook een negatieve invloed hebben op het emotionele functioneren van sporters. Deze invloed is overigens klein en kan per individu verschillen. Zo kunnen sporters die absoluut niet van zonnig weer houden, zich bozer, minder blij en meer gespannen voelen als de zon schijnt. Daarnaast blijkt dat een hoge omgevingstemperatuur gepaard gaat met meer boze en vijandige gevoelens, en met meer agressie en geweld.

De eventuele negatieve invloed die uitgaat van extreme weersomstandigheden is op verschillende manieren tegen te gaan. Op de eerste plaats kan de sporter zich aan hitte aanpassen (acclimatisatie). Hierdoor stijgt zijn lichaamstemperatuur in de hitte minder snel. Daarnaast kunnen koelmethoden, zoals het dragen van koelvesten, het drinken van ijskoude dranken en het koelen van het hoofd, ervoor zorgen sporters de warmte als minder zwaar ervaren. Daarnaast kan een psychologische interventie gericht op ‘positive self-talk’, visualisatie, het reguleren van ‘arousal’ en het stellen van de juiste doelen, helpen bij het in standhouden van de prestatie.

Een belangrijke kanttekening bij het beschikbare onderzoek is dat het amper sportgerelateerd is. In hoeverre de resultaten toepasbaar zijn op de sportwereld, en in welke mate de prestatie er onder te lijden heeft, blijft daarom helaas onduidelijk. Het lijkt in ieder geval aan te raden om sporters regelmatig bloot te stellen aan extreme omstandigheden. Zo kunnen ze ervaren hoe ze daar zowel fysiek als mentaal op reageren en zo zijn ook eventuele interventies uit te proberen.

Uitgebreid antwoord

Cognitief functioneren

Extreme weersomstandigheden, zoals een hoge omgevingstemperatuur in combinatie met een hoge luchtvochtigheid, zorgen ervoor dat de huid- en de kerntemperatuur (extra snel) stijgen. Hierdoor kan een staat van hyperthermie optreden; een verhoogde temperatuur in het lichaam. Wanneer de temperatuur in het lichaam oploopt tot ongeveer 38,5 graden Celsius zal dit de cognitieve functie verbeteren, ongeacht de complexiteit van de taak ^[8]. Wanneer de kerntemperatuur hoger oploopt dan 39,0 graden Celsius, zal het cognitief functioneren echter verslechteren. Daarbij lijkt het erop dat hoe beter de betreffende sporter de cognitieve taak onder de knie heeft, hoe beter deze ook bestand is tegen achteruitgang door de warmte ^[3,5,8]. Cognitieve taken die automatisch worden uitgevoerd, lijken zelfs helemaal niet te lijden onder extreme omstandigheden ^[3].

Hoewel de precieze oorzaak van de slechtere cognitieve prestatie bij een hoge kerntemperatuur onbekend is, stellen onderzoekers dat dit te maken heeft met het discomfort dat sporters ervaren onder dergelijke omstandigheden ^[4]. Zij stellen dat er een bepaalde cognitieve capaciteit is, en dat extreme omstandigheden en intensieve inspanning daar beide aanspraak op maken. Wanneer de cognitieve capaciteit volledig wordt gebruikt, zal een verder oplopende kerntemperatuur en/of intensievere inspanning tot een overload van deze capaciteit leiden. Doordat het lichaam de voorkeur geeft aan het in standhouden van de fysieke inspanning, zal het cognitieve functioneren, in de zin van het nemen van beslissingen, verslechteren ^[3,4].

Tegengaan negatief effect

Er zijn verschillende manieren om de negatieve invloed van extreme omstandigheden op het cognitieve functioneren tegen te gaan. Op de eerste plaats kan een mens zich aan hitte aanpassen (acclimatisatie). Daarmee stijgt de lichaamstemperatuur minder snel in de hitte en wordt het cognitief functioneren minder nadelig beïnvloed. Daarnaast kan de stijging van de huid- en de kerntemperatuur worden beperkt door met koelvesten te werken, koude dranken te drinken of het gezicht te koelen ^[3]. Hierdoor ervaren de sporters de warmte als minder zwaar. Daarnaast blijkt dat sporters beter presteren in een warme omgeving als zij getraind zijn in het gebruik van ‘positive self-talk’, visualisatie, het reguleren van ‘arousal’ en het stellen van de juiste doelen ^[2].

Emotioneel functioneren

Warm weer kan naast het cognitieve functioneren, ook het emotioneel functioneren van mensen beïnvloeden. Dit lijkt bij ongeveer de helft van de mensen het geval te zijn ^[7]. Zo voelen mensen die van de zomer houden, zich blijer, minder boos en minder gespannen op dagen dat de zon schijnt en er weinig regen valt. Bij mensen die niet van zonnig weer houden is het tegenovergestelde het geval. Daarnaast zijn er mensen bij wie de stemming onder andere af lijkt te hangen van de hoeveelheid regen die er valt. Zij voelen zich doorgaans minder goed wanneer het regent ^[7]. Verder blijkt dat een hoge temperatuur gepaard gaat met meer boze en vijandige gevoelens, en met meer agressie en geweld ^[1], waarschijnlijk door het ervaren discomfort in de hitte. Tevens zou warmte de alertheid en de zelf gerapporteerde hoeveelheid energie verminderen ^[1].

Het eventuele effect dat het weer op het emotionele functioneren heeft, lijkt overigens klein en zal per individu verschillen ^[1,6,7]. Daarnaast lijkt het erop dat zonnig weer vooral een positieve invloed heeft in de lente, wanneer de winter net voorbij is. In de zomer, wanneer mensen al gewend zijn aan veel zonneschijn, zou zonnig weer de stemming vooral negatief beïnvloeden ^[6]. Of dit ook geldt voor mensen die sowieso wel van de zon houden is onduidelijk.

Tegengaan negatief effect

Het is niet goed bekend welke maatregelen er te nemen zijn om een mogelijke negatieve invloed van extreme weersomstandigheden op het emotioneel functioneren tegen te gaan. Waarschijnlijk zal koelen helpen, aangezien de warmte hierdoor als minder intensief wordt ervaren. Voor zover Topsport Topics kan overzien is hier echter geen onderzoek naar uitgevoerd.

Tot slot

Hoewel extreme weersomstandigheden zowel het cognitieve als emotionele functioneren in de weg kunnen zitten, is het de vraag of de sportprestatie er ook onder te lijden heeft. Het meeste onderzoek op dit gebied is niet in de sportcontext uitgevoerd. Hierdoor blijft het onduidelijk hoe relevant en praktisch toepasbaar de onderzoeksresultaten zijn voor de sportwereld. Daarnaast zal de omvang van het eventuele effect afhangen van hoe extreem de omstandigheden precies zijn, hoe lang de sporters daaraan blootgesteld worden, hoe intensief zij zich inspannen en hun persoonlijke voorkeur wat betreft het weer. Het onderzoek dat tot op heden is uitgevoerd biedt helaas onvoldoende handvatten om concrete conclusies te geven.

Ongeacht de gebrekkige toepasbaarheid van het onderzoek lijkt het in ieder geval goed om sporters die in extreme weersomstandigheden moeten presteren, daar met regelmaat aan bloot te stellen. Zodoende kunnen ze ervaren hoe zij zowel fysiek als mentaal reageren en kunnen eventuele psychologische interventies en koelmethoden worden uitgeprobeerd.