Vraag effect van veel reizen op prestatie en slaap

Meerdere keren per week enkele uren reizen met maximaal twee uur tijdsverschil zal weinig tot geen effect hebben op de fysieke prestatie of slaapduur en -kwaliteit. Acclimatisatie treedt over het algemeen binnen 24 uur op. Een reisdag kan wel ‘reisvermoeidheid’ veroorzaken. Dit kan leiden tot chagrijnigheid en vermoeidheid, iets dat het teamproces kan verstoren en daarmee indirect negatief van invloed kan zijn op de prestatie. Deze reisvermoeidheid is binnen 48 uur weer verdwenen. Reisvermoeidheid zal veel minder optreden als de reis zeer goed is voorbereid. ’s Nachts reizen is niet aan te raden, aangezien veel sporters slechter slapen in een vliegtuig dan in bed. Een slechtere nachtrust verstoort het herstel en zal naast de gewone reisvermoeidheid nog meer leiden tot een negatievere gemoedstoestand.
Een optimale voorbereiding voor een wedstrijd zou betekenen dat de ploeg 48 uur (en minimaal 24 uur) voor aanvang van de wedstrijd op de wedstrijdlocatie is. De terugvlucht kan op dezelfde dag plaatsvinden, mits de vlucht niet in de nacht gepland staat. Als het niet mogelijk is om voor de nacht terug te zijn in het basiskamp, is het aan te raden een nacht extra in de speelstad te blijven en de volgende ochtend terug te vliegen. Als het begeleidingsteam hier rekening mee houdt zal het reizen een minimale invloed hebben op de prestatie.

Het WK voetbal waar het Nederlands elftal zich voor geplaatst heeft vindt plaats van 12 juni tot en met 13 juli in Brazilië. Vanaf het basiskamp, dat op dit moment gepland is in Rio de Janeiro, zal het Nederlands elftal maximaal vier uur naar de poulewedstrijden moeten vliegen. Daarbij kan ook nog het tijdsverschil optreden van één uur. De reisbelasting is hierdoor nog groter. De wedstrijden zullen starten tussen 13:00 en 21:00 uur lokale tijd.

Ten tijde van het schrijven van dit antwoord heeft de loting nog niet plaatsgevonden en zijn de definitieve speelsteden en -tijden nog niet bekend.

Door de uitgestrektheid van het land en het verspreid liggen van de speelsteden over heel Brazilië is ver reizen in de meeste gevallen noodzakelijk. Enkele uren vliegen plus twee uur transfer van hotels naar vliegvelden maakt het reizen een tijdrovende bezigheid. De vraag is hoe belastend dit is voor de fysieke en mentale gesteldheid van een voetballer. Als het vele reizen deze gesteldheid te veel beïnvloedt is het de vraag of de locatie van het basiskamp na de loting wellicht nog moet veranderen.

Prestatie

Het blijkt dat geregeld reizen, waarbij sporters een tijdsverschil van maximaal twee uur moeten overbruggen, geen of nauwelijks effect heeft op de sportprestatie. Acclimatisatie zal binnen 24 uur plaatsvinden ^[1,6]. Het is niet te verwachten dat de duur- en krachtprestatie hierdoor af zal nemen. Wat het doet op een teamprestatie is minder duidelijk. Wetenschappers adviseren sowieso een dag rust na een lange reisdag, omdat ‘reisvermoeidheid’ kan ontstaan. Dit fenomeen komt in de volgende alinea aan bod. Aangezien er maar één gelegenheid is om op het wedstrijdveld op locatie te trainen (24 uur voor aanvang van de wedstrijd) is het verstandig 48 uur voor de wedstrijd te reizen. Als dat niet mogelijk is, is een training van niet te hoge intensiteit wenselijk. Dit gebeurt echter een dag voor de wedstrijd toch meestal al.

Het advies is om overdag te vliegen. Veel atleten slapen namelijk minder goed in een vliegtuig dan in een bed. Eenmalig een slechte nachtrust hebben lijkt niet direct tot slechtere fysieke prestaties zoals een afname van de maximale kracht en duurprestatie te leiden. Wat het effect van een slechte nachtrust is op een teamprestatie is niet bekend, maar een slechte nachtrust kan wel leiden tot onder andere toegenomen spanning, vermoeidheid, boosheid en depressie ^[2,3]. Dit zijn zaken die uiteindelijk wel hun weerslag kunnen hebben op de groep en daarmee dus ook indirect op de teamprestatie. Daarnaast zal een slechte nachtrust ook tot een substantieel slechter herstel leiden na een zware inspanning ^[5].

Rust en slaap

Reizen op zich leidt in veel gevallen tot ‘reisvermoeidheid’. Dit kan zich uiten in chagrijnigheid, vermoeidheid, hoofdpijn en duizeligheid. Een reis die goed is voorbereid haalt al veel van deze stress weg en binnen 48 uur is van reisvermoeidheid sowieso geen sprake meer ^[6].

Het slaapgedrag lijkt niet beïnvloed te worden door reizen overdag. Als een atleet een dag voor de wedstrijd één uur tijdsverschil moet overbruggen zal dat nauwelijks effect hebben op de slaapduur en -kwaliteit ^[4].

Conclusie en praktisch advies

Een optimale voorbereiding van een wedstrijd zou betekenen dat de ploeg 48 uur voor de start van de wedstrijd aanwezig is in de speelstad. Als dit door omstandigheden niet mogelijk is moet de begeleidingsstaf er naar streven om minimaal 24 uur voor aanvang van de wedstrijd op de locatie aanwezig te zijn. Dit zal in dit specifieke geval van het wereldkampioenschap voetbal toch al moeten, vanwege de eerder genoemde trainingsmogelijkheden.

Voor een optimaal nachtelijk herstel is het aan te raden alleen direct na de wedstrijd terug te vliegen als dit betekent dat de nachtrust niet of nauwelijks verstoord wordt (bijvoorbeeld bij wedstrijden die om 13:00 of 16:00 uur beginnen). Als dit niet mogelijk is zal de begeleidingsstaf een overnachting op de wedstrijdlocatie moeten overwegen. Wat de meest ideale slaapduur is voor een atleet gelet op het herstel is niet te zeggen, aangezien objectief onderzoek hierover ontbreekt en het weleens erg individueel bepaald kan zijn.

Gelet op het geringe effect van reizen op de prestatie en slaap lijkt het niet noodzakelijk een andere locatie dan Rio de Janeiro te kiezen. De enige uitzondering hierop is als uit de loting blijkt dat Nederland in poule A als derde land ingedeeld is. Dit is in theorie mogelijk. Dan vinden de wedstrijden allemaal in de omgeving van Recife (binnen het uur vliegen en geen tijdsverschil) plaats en lijkt het in ieder geval het overwegen waard om tijdens de poulewedstrijden in de regio van Recife te verblijven. Let wel: dit advies geldt alleen voor het effect van reizen op de prestatie. Zaken als klimaatverschillen zijn hierin niet meegenomen.