Vraag externe focus in het basketbal

Kort antwoord

Een externe focus van aandacht kan helpen bij het aanleren van bewegingen. Om een externe focus van aandacht te bewerkstelligen, kan een coach bepaalde instructies geven. Deze instructies moeten zijn gericht op de omgeving van de sporter en op de uitkomst of het effect van de beweging. Een voorbeeld van een instructie die een externe focus stimuleert bij een sprongbeweging is ‘duw je zo hard mogelijk af van de grond’. Een instructie als ‘strek je knieën zo snel mogelijk’ zou een interne focus bevorderen.

Uitgebreid antwoord

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt herhaaldelijk dat instructies die een externe focus teweeg brengen bij de sporter kunnen helpen bij het aanleren van een beweging ^[8]. Met een externe focus richt de sporter haar aandacht op de omgeving en op de uitkomst van de beweging. Met de omgeving kan bij basketbal gedacht worden aan de bal, de vloer, de lijnen op de vloer, de ring, het backboard, de muren, enzovoort. Tegenover een externe focus staat een interne focus, waarbij de sporter haar aandacht richt op het lichaam en op de beweging zelf ^[10].

Met een externe aandachtsfocus leert een sporter de beweging beter aan. Ook bevordert deze focus het automatiseren van bewegingen, zodat de sporter niet meer hoeft na te denken bij de uitvoering van de beweging ^[10]. Dit kan met name gunstig zijn in wedstrijdsituaties, waarbij de sporter de aangeleerde beweging onder fysieke en psychologische stress moet uitvoeren. De goede werking van een externe aandachtsfocus wordt vaak verklaard door middel van de ‘constrained action hypothesis’ ^[7]. Deze stelt dat een sporter bij een interne aandachtsfocus wordt beperkt door het lichaamsbewustzijn, terwijl bij een externe focus de snellere, onbewuste sturingsprocessen werkzaam zijn, waardoor een beweging sneller wordt geautomatiseerd.

Er zijn verscheidene studies gedaan naar het effect van intern en extern gerichte instructies op het aanleren van bewegingen. Deze studies zijn echter niet allemaal gedaan bij topsporters en lang niet alle bewegingen zijn relevant voor basketballers. In onderstaande tabel staan voorbeelden van oefeningen en bewegingen met bijbehorende instructies. Het gaat hier om bewegingen die voor de basketbalprestatie belangrijk zijn, zoals het schieten of het zo hoog mogelijk springen en reiken, of om bewegingen die het blessurerisico kunnen verlagen, zoals het dempen van impact tijdens het landen. In alle onderstaande voorbeelden bleek de op externe focus gerichte instructie beter te werken dan de intern gerichte instructie.

Beweging	Interne focus	Externe focus	Bron
Dribbelen	‘Duw de bal naar beneden met regelmatige bewegingen van de pols en de hand’	‘Dribbel zodat de bal een gelijkmatig geluid maakt op de grond’	[4]
20 meter sprint	‘Focus op het zo krachtig mogelijk vooruit bewegen van het ene been terwijl je het andere been en de andere voet zo snel mogelijk naar beneden en naar achteren beweegt tijdens het versnellen’	‘Focus op het zo krachtig mogelijk naar voren bewegen terwijl je de grond zo snel mogelijk met je voet vastgrijpt tijdens het versnellen’	[4]
Vrije worp	‘Concentreer je op het omklappen van je pols bij de follow-through tijdens het schieten’	‘Concentreer je op het midden van de achterkant van de ring tijdens het schieten’	[11]
Hoog springen en reiken	‘Reik zo hoog mogelijk. Focus op je vingertoppen’	‘Reik zo hoog mogelijk. Focus op het doel wat je wilt aantikken’	[9]
Landing (met gekleurde tape op de knieën)	–	‘Focus tijdens de landing op het naar voren duwen van de rode tape‘	[5]
Drop jump (sprong)	‘Strek je knieën zo snel mogelijk na de landing’	‘Duw jezelf zo hard mogelijk omhoog van de grond na de landing’	[2]
Landing (na sprong)	‘Positioneer jezelf op de bal van je voeten met gebogen knieën vlak voor de landing. Breng je hielen langzaam naar de grond en buig je knieën verder na de landing’	‘Luister naar het geluid van je landing en gebruik deze informatie om steeds zachter te landen’	[3]
Landing (na sprong)	‘Buig je knieën als je landt’	‘Land zachtjes’	[6]

Naast het geven van verbale instructies kan video-feedback ook een vorm van extern gerichte feedback zijn. Benjaminse en collega’s onderzochten het effect van video-feedback op de uitvoering van zijwaartse cut-bewegingen ^[1]. Bij de ene groep basketballers lieten de onderzoekers videobeelden van de sporters zelf zien tijdens een landing, met de instructie om de beweging precies na te doen. Bij de andere groep gaven ze intern gerichte instructies, zoals ‘buig je romp naar voren’, ‘buig je knie’, ‘houd je knie recht boven je voet’. De resultaten waren niet eenduidig, maar bij bepaalde sporters werkte de video-feedback goed. Meer over video-feedback is te lezen in dit artikel.