Spring naar content

Vraag hoogtetraining paarden

Op hoogte is de zuurstofspanning lager dan op zeeniveau. Hierdoor verslechtert de prestatie van paarden tijdens een verblijf op hoogte. Na terugkeer van een verblijf op hoogte (van gemiddeld 9 dagen op 3800 m) zijn bij paarden kleine fysiologische veranderingen waar te nemen, zoals een toegenomen bloedvolume en hoeveelheid rode bloedcellen. Deze veranderingen zouden in theorie tot een kleine verbetering van de duurprestatie op zeeniveau kunnen leiden. Er zijn geen redenen om aan te nemen dat een hoogtestage een positief effect kan hebben op de explosieve- of krachtprestatie bij paarden. De fysiologische aanpassingen die plaatsvinden bij paarden na een verblijf op hoogte zijn relatief klein, vergeleken met het grote aerobe vermogen van een paard ten opzichte van de mens. Dit is onder andere te verklaren doordat paarden een grote milt hebben, waarmee zij een acuut toegankelijke reservevoorraad aan rode bloedcellen bezitten. De beschikbare studies over de effecten van een verblijf op hoogte hadden alle betrekking op ongetrainde paarden. Bij paarden die op zeeniveau getraind zijn, zijn echter aanpassingen aan fysieke inspanning waar te nemen. Er is geen bewijs dat een verblijf op hoogte tot meer of betere aanpassingen aan inspanning leidt dan training op zeeniveau. Ook is niet bekend hoe lang de effecten van een hoogtestage aanhouden, omdat in de uitgevoerde studies niet langer dan 2 dagen na terugkomst op zeeniveau gemeten is. Of een hoogtestage de duurprestatie van getrainde paarden kan verbeteren is niet bekend. Of een dergelijke stage aan te raden is en hoe deze precies in te vullen is, is daarom niet te zeggen.

Een lang verblijf op hoogte verslechtert namelijk de prestatie op hoogte, wat eventueel zou kunnen leiden tot een minder optimale trainingsprikkel dan de gebruikelijke training op zeeniveau. Ook is het de vraag of de eventuele (kleine) verbetering van de duurprestatie dankzij een hoogtetraining de kosten, moeite en de stress voor een paard wel waard is.

Effecten van hoogtetraining

Op grote hoogte is de zuurstofspanning van de lucht lager. Er is daarom minder zuurstof beschikbaar voor de weefsels en organen [3,7]. Het lichaam van mensen en dieren past zich aan deze situatie aan door de zuurstofopname in het lichaam te verbeteren [3]. Door de aanmaak van het hormoon erytropoëtine (EPO) is het aanmaken van rode bloedcellen te stimuleren, die nodig zijn voor het zuurstoftransport. Een verbeterd zuurstoftransport is gunstig voor de duurprestatie. Bij mensen kan een verblijf op hoogte de duurprestatie verbeteren [6]. Of dit bij paarden ook werkt is minder duidelijk, omdat paarden fysiologisch op belangrijke punten verschillen van mensen [6].

Inspanningsfysiologie bij paarden

Paarden zijn zeer goed geschikt voor het leveren van duurprestaties [6]. De VO2 max van een paard is veel hoger dan die van een topsporter (200 versus 90 ml/kg.min). Daarnaast bezitten paarden in vergelijking met mensen een zeer grote milt (14 kg versus 200 g) [1,6]. Deze bevat tussen de 6 en 12 liter bloed rijk aan rode bloedcellen, dat bij stress (zoals intensieve inspanning) de bloedbaan in kan stromen. Zo kan het percentage rode bloedcellen in het bloed (ook wel hematocriet genoemd) in korte tijd verdubbelen (van 30% in rust tot maximaal 70%) [1,5]. Mensen daarentegen moeten bij een dreigend zuurstoftekort nieuwe bloedcellen aanmaken met behulp van het natuurlijke hormoon EPO, omdat zij niet over een dergelijke voorraad beschikken [1]. Deze verschillen tussen mensen en paarden kunnen verklaren dat de effecten van een verblijf op hoogte voor mensen en paarden niet vergelijkbaar zijn.

Effecten van verblijf op hoogte bij paarden

Het lijkt er niet op dat een verblijf op hoogte de concentratie EPO bij paarden zodanig verhoogt dat dit tot prestatieverbetering leidt [4]. In onderzoek is enkel een zeer tijdelijke (24 uur) verhoging van de EPO-concentratie gevonden bij een verblijf op 3800 m hoogte [4,7]. Deze acute stijging is echter waarschijnlijk toe te schrijven aan stress of dehydratie veroorzaakt door het vervoer [7].

Het hematocriet in rust is bij paarden lastig te meten in verschillende situaties, omdat kleine hoeveelheden stress of inspanning zullen leiden tot een toevoer van rode bloedcellen vanuit de milt [5]. Ook bestaan er grote verschillen tussen individuele paarden door ras, leeftijd en getraindheid [5]. Na 1 dag verblijf op 3800 is bij paarden een stijging gevonden tot viermaal de rusthoogte van het hematocriet [4], maar deze is veroorzaakt door vrijmaken van de reserve in de milt [4]. In 3 studies is gevonden dat na een verblijf (7, 10 of 14 dagen) op hoogte (2000 of 3800 m) het hematocriet was verhoogd: dit was tussen de 20 en 26% [2,4]. Of dit kwam door een verhoogde EPO-concentratie is niet bekend [4]. Uit 1 studie bleek dat het totale bloedvolume iets gestegen was na een verblijf op hoogte [4].

Ook andere indicatoren voor aanpassing aan een verblijf op hoogte zijn onderzocht [2,3]. Hieruit blijkt dat bij paarden na een verblijf op hoogte de zuurstofopname en de energievoorziening in de spiercellen is verbeterd [7,8]. Deze kunnen leiden tot een verbetering van de aerobe prestatie of het herstel na inspanning [8].

Fysieke prestatie van paarden na verblijf op hoogte

Het is onduidelijk of een verblijf op hoogte de prestatie van paarden op zeeniveau kan verbeteren [2,8]. De gevonden (kleine) toename van het aantal rode bloedcellen in rust zou prestatie-bevorderend kunnen werken, maar een effect van een verblijf op hoogte op een werkelijke prestatie op zeeniveau is in geen enkele studie onderzocht [4,7]. Wel bleken paarden na een verblijf op hoogte sneller te herstellen na inspanning (gemeten als een snellere daling van de ademfrequentie en de melkzuurconcentratie) [4,7]. Deze paarden waren echter niet getraind [7]. Of duurgetrainde paarden ook beter herstellen na een verblijf op hoogte is dus niet bekend. Een toename van het totale bloedvolume (gevonden in 1 studie) kan voordelig zijn bij duurprestaties, omdat dit gedeeltelijk het vochtverlies door zweten kan compenseren en dehydratie kan uitstellen [4,7]. Sommige auteurs denken daarom dat een verblijf op hoogte de duurprestatie van paarden zou kunnen verbeteren [7]. Hier is echter geen bewijs voor. Het is daarom ook mogelijk dat een hoogtestage juist een nadelig effect zou kunnen hebben op de prestatie op zeeniveau.

Conclusie

Er is geen duidelijk bewijs dat een hoogtestage de prestatie van paarden bevordert [8]. De fysiologische aanpassingen die bij paarden gevonden zijn na een verblijf op hoogte, zoals een hoger hematocriet, zijn zeer klein vergeleken met hun natuurlijke aerobe vermogen. Het is ook niet duidelijk of de effecten van fysieke training op zeeniveau en de effecten na een verblijf op hoogte cumulatief kunnen zijn [8]. Verder is niet bekend hoe lang de effecten van een verblijf op hoogte aanhouden: alle bestaande studies stopten 2 dagen na terugkeer op zeeniveau met meten. Ook is men het niet eens over de gezondheidsrisico’s van een hoogtestage. Hoewel een hoogtestage voor paarden zeer waarschijnlijk zonder gevaar is [2,7], neemt de kans op scheuren van de longslagaders toe bij een verblijf op hoogte [8]. Uit onderzoek blijkt dat een verblijf op hoogte tussen 9 en 30 dagen moet duren om bij paarden fysiologische aanpassingen te bewerkstelligen [8]. Zo bezien is de kans op mogelijke winst dankzij een hoogtestage klein, en lijkt het voor zowel de paarden als de begeleiders zeer stressvol om nog meer te reizen dan voor wedstrijden nodig is.

Advies

Er is geen advies te geven over de hoogte of de duur van een eventuele hoogtestage voor paarden. Een langdurig verblijf op hoogte zal de prestatie van paarden waarschijnlijk verslechteren, omdat de trainingsintensiteit minder hoog moet zijn [7,8]. Om deze reden hanteren sporters vaak een “live high, train low”-training waarbij zij op hoogte verblijven maar op zeeniveau trainen [8]. Deze methode is ook (gesimuleerd) toe te passen met “hoogtetenten” of maskers die lucht met een lage zuurstofspanning verschaffen [8]. Deze maskers bestaan ook voor paarden. Er is echter geen wetenschappelijk onderzoek beschikbaar naar de effecten van deze trainingsvorm bij paarden [8].

Bronnen

  1. Fedde MR, Wood SC (1993) Rheological characteristics of horse blood: significance during exercise. Resp. physiol., 94: 323-335
  2. Greene HM, Wickler SJ, Anderson TP, Cogger EA, Lewis CC, Wyle A (1999) High‐altitude effects on respiratory gases, acid‐base balance and pulmonary artery pressures in equids. Eq. Vet. J., 31: 71-76.
  3. Greene HM, Hurson MJ, Wickler SJ (2006) Haematological and respiratory gas changes in horses and mules exercised at altitude (3800 m). Eq. Vet. J., 38: 551-556
  4. McKeever KH, Wickler SJ, Smith TR, Poole DC (2010) Effects of high altitude and exercise on plasma erythropoietin in equids. Comp. Exerc. Physiol., 7: 193-199
  5. Satué K, Hernandez A, Muñoz A (2012) Physiological factors in the interpretation of equine hematological profile. INTECH Open Access Publisher.
  6. Weishaupt MA, Auer JA (2008) Why are horses high-performance athletes?. University of Zurich, Zurich Open Repository and Archive.
  7. Wickler SJ, Anderson TP (2000) Hematological changes and athletic performance in horses in response to high altitude (3,800 m). Am. J. Physiol.-Regul., Integr. Comp. Physiol., 279: R1176-R1181
  8. Wickler SJ, Greene HM (2004) High altitude acclimatization and athletic performance in horses. Eq. Compar. Exerc. Physiol., 1: 167-170

Met dank aan C. (Carolien) Munsters