Vraag “ischemic preconditioning” (IPC)

Er is tot nu toe onvoldoende bewijs dat “ischemic preconditioning” (IPC) een positief effect heeft op de sportprestatie. Bij IPC wordt met een bloeddrukmanchet de doorbloeding van de ledematen een paar keer achter elkaar met tussenpozen afgekneld. Het afgeknelde weefsel krijgt tijdelijk (meestal vijf minuten) geen bloed en daarmee ook geen zuurstof meer.

Hoewel er meerdere studies zijn waarin sporters na IPC iets beter presteerden, lijkt dit het gevolg te zijn van een placebo-effect. In de meeste studies waarin een positief effect van IPC is gevonden, is onvoldoende gecontroleerd voor een placebo-effect. Wanneer dit wel goed werd gedaan, bleek IPC hetzelfde effect te hebben als de placebo-behandeling.

Ook op fysiologisch gebied zijn er geen overtuigende aanwijzingen waarom IPC de prestatie zou kunnen verbeteren. Zo zijn er nagenoeg geen fysiologische effecten van IPC gevonden (zoals een verbeterde zuurstofopname of veranderingen in de concentratie melkzuur in het bloed) waarmee een prestatieverbetering verklaard zou kunnen worden.

Afgaand op de meeste recente betrouwbare studies en overzichtsartikelen, lijkt IPC niet van meerwaarde te zijn voor topsporters.

Achtergrond

IPC staat voor “ischemic preconditioning”, ook wel “remote ischemic preconditioning” genoemd ^[6]. De behandeling bestaat uit het tijdelijk afknellen van de doorbloeding van de armen of benen met behulp van een bloeddrukmanchet.

De veronderstelling bestaat dat deze tijdelijke onderbreking van de bloedtoevoer tot een betere doorbloeding van de spieren kan leiden in de uren erna ^[7,8]. Hierdoor zou de prestatie verbeteren ^[6]. Het is onbekend of dit ook werkelijk het geval is. Ook zijn er theorieën dat IPC een positief effect heeft op de stofwisseling in de spieren ^[6-8]. Hiervoor ontbreekt echter ook het bewijs.

Sportprestatie of placebo-effect

Het is plausibel dat de werking van IPC voornamelijk op een placebo-effect berust ^[5,10]. In de meeste studies waaruit een positief van IPC bleek, is niet voldoende gecontroleerd of er sprake was van een placebo-effect. Dit is in het geval van IPC ook erg lastig. Meestal is het effect van IPC vergeleken met het effect van bloeddrukmanchetten die de doorbloeding niet verhinderden, maar het verschil tussen beide is voor deelnemers duidelijk merkbaar ^[6].

Er zijn maar weinig studies naar het effect van IPC op de kortdurende prestatie uitgevoerd ^[3,9]. Uit het merendeel blijkt geen positief effect van IPC wanneer het effect daarvan werd vergeleken met een placebo ^[5]. In een klein aantal studies zijn kleine positieve effecten van IPC gevonden, voornamelijk bij langdurige inspanning en volhoudtests ^[1,2,4]. De prestatie bij dergelijke tests hangt echter in grote mate af van de motivatie van een sporter, en minder van daadwerkelijke fysieke verbeteringen. Sporters die geloven in de positieve werking van een bepaalde methode, kunnen hierdoor vooral de prestatie op een volhoudtest verbeteren, terwijl de methode geen enkel fysiek effect heeft ^[6].

Tot nu toe is er geen plausibele fysiologische verklaring voor het effect van IPC gevonden. Zo zijn er geen veranderingen in belangrijke parameters zoals de hartfrequentie,de ademfrequentie of de zuurstofopname gevonden die een prestatieverbetering zouden kunnen verklaren ^[6]. Ook daarom is het aannemelijk dat het effect van IPC voornamelijk te danken is aan het geloof van de sporters in de werking ervan ^[6,7].

Tot slot is het denkbaar dat het effect van IPC zou kunnen berusten op een verminderd gevoel van pijn of vermoeidheid ^[1]. Omdat IPC als behandeling nogal pijnlijk is, zouden sporters hierdoor sterker kunnen geloven in de positieve werking ervan, of bereid zijn om meer pijn te doorstaan tijdens de inspanning vlak erna ^[1].

Hoe te gebruiken

Hoewel er een sterk vermoeden bestaat dat het effect van IPC slechts op een placebo-effect berust, kan een coach het effect ervan eens uitproberen tijdens een training. Dan is het advies om een druk van 220 milimeter kwik te gebruiken om de bloedtoevoer naar een of meerdere ledematen tijdelijk te verhinderen ^[9]. Het maakt niet uit of hierbij de bloedtoevoer naar een of twee armen, of een of twee benen wordt afgekneld ^[5,9].

Over het algemeen adviseren onderzoekers om de armen of benen drie of vier keer gedurende vijf minuten af te knellen ^[2,6]. Dit kan het beste een paar uur voor de inspanning ^[9].

Conclusie

Het is aannemelijk dat IPC dankzij een placebo-effect de prestatie bevordert ^[6]. Er zijn namelijk tot nu toe onvoldoende bewijzen dat IPC effect heeft op relevante fysiologische parameters.

Of topsporters baat kunnen hebben bij het effect van IPC is zelden onderzocht, en daarom niet te zeggen ^[1,6]. Ook topsporters kunnen echter beter presteren dankzij een placebo-effect, als zij in een bepaalde methode geloven ^[1].