Vraag krachttraining met vliegwiel

Tijdens krachttraining met een vliegwiel is de excentrische belasting aanzienlijk groter dan tijdens traditionele krachttraining. In de beschikbare studies die zijn uitgevoerd naar deze vorm van krachttraining verschillen de spieraanpassingen die ontstaan dankzij deze methode echter niet van de aanpassingen die door traditionele krachttraining optreden. Zo blijkt onder andere de spiergroei in dezelfde mate toe te nemen, evenals de maximale kracht die de proefpersonen vrijwillig kunnen leveren. In de enige studie waarin het effect op de prestatie is onderzocht, leidde trainen met een vliegwiel tot een betere prestatie op een counter movement jump dan traditionele krachttraining. De resultaten op een wendbaarheidstest bleken afhankelijk te zijn van de afstand: bij een test over 20 meter bleek traditionele krachttraining beter, terwijl er bij een test over 10 meter geen verschil was.

Vooralsnog is dus geen duidelijke conclusie te trekken over het effect op de prestatie van krachttraining met een vliegwiel, al helemaal niet bij topsporters. Daar is te weinig goed onderzoek voor uitgevoerd. In de studies die beschikbaar zijn, werd namelijk maximaal 5 weken getraind door ongetrainde proefpersonen. Hierdoor zijn de resultaten niet te vertalen naar topsporters die al jarenlange ervaring hebben met krachttraining. Ook is geen vergelijking gemaakt met andere vormen van excentrische krachttraining zoals plyometrie. Daar is van bekend dat het ook bij reeds getrainde sporters zowel tot functionele aanpassingen kan leiden van de spier als tot een verbetering van de explosieve inspanning.

Krachttraining met een vliegwiel

Vooral in de ruimtevaart is veel onderzoek naar krachttraining met behulp van een vliegwiel gedaan^[7]. Astronauten verkeren in een ruimtestation continu in gewichtloosheid. Omdat de spieren veel minder weerstand ondervinden tijdens het bewegen, leidt dit tot een afname van de spiermassa. Om deze afname te beperken is een apparaat met een vliegwiel ontwikkeld. Hiermee kunnen astronauten in de ruimte krachttraining uitvoeren zonder dat de zwaartekracht daarbij een belangrijke rol speelt, (zoals bij traditionele krachttraining wel het geval is).

Krachttraining met een vliegwiel berust eigenlijk op het principe van een jojo. Sporters trekken aan een kabel die om een vliegwiel is gemonteerd. Hoe sneller de sporter aan de kabel trekt, hoe sneller het vliegwiel zal gaan draaien. Hoeveel vermogen er nodig is om het vliegwiel in beweging te krijgen is afhankelijk van de hoeveelheid weerstand die het vliegwiel biedt tegen de verandering van (draai)snelheid (ook wel inertie genoemd). Op het moment dat de kabel geheel is afgewikkeld, wordt hij door het vliegwiel zelf weer opgewonden, en draait de richting van de te leveren kracht dus ook om. In dit geval werkt het draaiende vliegwiel de oorspronkelijke trekrichting tegen en moet de sporter excentrische kracht leveren om dit tegen te houden.

“Stretch-shortening cycle”

Krachttraining met behulp van een vliegwiel verschilt voornamelijk van veel traditionele vormen van krachttraining vanwege het feit dat de concentrische en excentrische belasting elkaar direct opvolgen zonder rustpauze. Dit principe noemt met in de literatuur ook wel de “strecth-shortening cycle” ^[8]. Het blijkt dat spieren die eerst zijn verlengd tijdens de excentrische fase, hierdoor tijdens de direct daaropvolgende concentrische fase meer kracht kunnen leveren. Hoe dit precies komt is vooralsnog onduidelijk ^[2,3,8]. Mogelijk grotere range of motion, het opslaan en gebruik maken van elastische energie en het gebruik maken van reflexen hieraan een bijdrage ^[3]. Plyometrische training, bijvoorbeeld een counter movement jump, is overigens ook een trainingsvorm die berust op het gebruik van de “strecth-shortening cycle”.

Effecten vliegwieltraining

Veel van het onderzoek naar krachttraining met een vliegwiel is afkomstig van een aantal Zweedse onderzoekers die mede betrokken zijn geweest bij de ontwikkeling van de apparatuur die astronauten gebruiken ^[4,5,7]. Uit deze studies blijkt onder andere dat de excentrische belasting tijdens krachttraining met een vliegwiel tot een beduidend hogere spieractiviteit (gemeten met EMG) leidt dan tijdens traditionele krachttraining het geval is ^[5,6]. Desondanks is na een trainingsperiode van 5 weken geen verschil gevonden in de mate van spiergroei tussen beide vormen van krachttraining ^[4,6,7]. Ook de stijging van de maximale hoeveelheid kracht die de proefpersonen vrijwillig konden leveren (MVC) nam in gelijke mate toe ^[1,5]. Mogelijk leidt een langere trainingsperiode wel tot meetbare verschillen. Van excentrische krachttraining is namelijk bekend dat het ook bij reeds getrainde sporters zowel tot functionele aanpassingen kan leiden van de spier als tot een verbetering van de explosieve inspanning ^[9].

Er is bij Topsport Topics slechts 1 studie bekend waarin het effect van krachttraining met een vliegwiel is onderzocht in relatie tot de sportprestatie ^[1]. Hieruit blijkt dat de prestatie tijdens een counter movement jump meer toeneemt na een periode van krachttraining met een vliegwiel dan na traditionele krachttraining ^[1]. In de betreffende studie is ook de wendbaarheid onderzocht. Daaruit blijkt dat op wendbaarheidstest over 10 meter geen verschil is gevonden maar dat traditionele krachttraining tot een betere prestatie leidt op een test over 20 meter.

Conclusie

De hierboven besproken resultaten laten zien dat de aanpassingen van de spieren na krachttraining met een vliegwiel vergelijkbaar zijn met de aanpassingen die optreden na traditionele krachttraining. Of dit ook het geval is bij topsporters of indien voor een langere periode met een vliegwiel wordt getraind is onduidelijk. Het beschikbare onderzoek is tot op heden alleen uitgevoerd bij ongetrainde proefpersonen en de training was van relatief korte duur. Daarnaast laat de kwaliteit van sommige studies te wensen over. Of krachttraining met een vliegwiel tot een betere sportprestatie kan leiden is dan ook niet bewezen. Elke conclusie daarover zou vooralsnog voorbarig zijn ^[2].