Vraag melatonine

Melatonine is een hormoon dat in het donker wordt afgegeven door de hersenen en heeft vooral een invloed op het dag-nachtritme, ook wel het slaap-waakritme genoemd. Vandaar ook dat melatonine een bewezen effectief middel is in de behandeling van slaapstoornissen en het verminderen van de nadelige effecten van een jetlag. Naast het slaap-waakritme lijkt melatonine de kerntemperatuur te beïnvloeden. Althans, in rust wordt een iets lagere kerntemperatuur gevonden. Daarnaast lijkt er na inspanning ook meer vet verbrand te worden als gevolg van het innemen van melatonine, en worden er minder ontstekingsindicatoren gevonden in het bloed. Het is maar de vraag of dit laatste effect als positief beschouwd moet worden. Minder ontstekingsindicatoren kunnen ook betekenen dat er minder adaptatie aan de inspanning is. Naast een hormonale werking heeft melatonine mogelijk ook een antioxidatieve werking. In ieder geval neemt de hoeveelheid antioxidanten in het bloed toe na inname van melatonine. Tot op heden is geen effect gevonden van het innemen van melatonine op de daadwerkelijke fysieke prestatie. De cognitieve prestatie en de alertheid worden daarentegen negatief beïnvloed.

Gezien het voorgaande wordt op basis van de bestaande kennis afgeraden melatonine in te nemen als supplement in de sportcontext. Dat neemt niet weg dat melatonine gebruikt kan worden tegen de nadelige effecten van een jetlag.

Melatonine is een hormoon dat in de hersenen wordt aangemaakt. De afgifte van melatonine wordt gestimuleerd in het donker en geremd door de aanwezigheid van licht. Melatonine beïnvloedt tal van fysiologische processen, waarvan het dag-nachtritme, ook wel het slaap-waakritme, het meest bekend is. Mede hierdoor is melatonine een veelgebruikt middel in de behandeling van slaapstoornissen en het verminderen van de nadelige gevolgen van een jetlag ^[4].

Naast de hormonale werking heeft melatonine mogelijk ook een antioxidatieve werking. Antioxidanten zijn van belang voor de sportprestatie omdat ze vrije radicalen ‘neutraliseren’. Tijdens intensieve inspanning worden dusdanig veel vrije radicalen gevormd dat deze niet meer kunnen worden geneutraliseerd. Dit wordt ook wel oxidatieve stress genoemd.

In het onderstaande antwoord wordt eerst besproken welke fysiologische effecten het innemen van melatonine heeft. Vervolgens volgt een toelichting op het effect van melatonine-inname op de daadwerkelijke sportprestatie en het herstel daarvan.

Na orale inname duurt het ongeveer 30 tot 45 minuten voordat melatonine is opgenomen door het maag-darmstelsel ^[6]. Eenmaal in het bloed beïnvloedt melatonine meerdere fysiologische processen. Zo daalt zowel de hartfrequentie als de bloeddruk in rust ^[3]. Het effect van het innemen van melatonine op de hartfrequentie tijdens inspanning is onduidelijk. Er wordt soms gevonden dat de hartfrequentie minder hoog oploopt ^[2] en soms dat er geen effect is op de hartfrequentie ^[1]. Melatonine lijkt daarentegen wel de kerntemperatuur enigszins te beïnvloeden. Een eenmalige inname van 5 milligram melatonine leidt tot een daling van de in het oor gemeten kerntemperatuur met 0,5 °C ^[2]. Hierbij geven Atkinson en collega’s wel aan dat in andere studies minder daling van de kerntemperatuur wordt gevonden. Ook het vetmetabolisme na inspanning is hoger door het innemen van melatonine ^[8]. Daarnaast blijkt uit proefdierstudies dat het innemen van melatonine voorafgaande aan een inspanning tot het sparen van de glycogeenvoorraad leidt ^[3]. Dit zou de duurprestatie ten goede kunnen komen.

Zoals reeds aangegeven heeft melatonine naast een hormonale werking tevens een antioxidatieve werking. Volgens Escames en collega’s is het zeer aannemelijk dat juist vanwege deze antioxidatieve werking het innemen van melatonine de prestatie kan bevorderen. Het innemen van melatonine leidt inderdaad tot een verhoogde antioxidantencapaciteit, waardoor meer vrije radicalen gebonden kunnen worden ^[6]. Dit blijkt ook uit het feit dat er minder oxidatieve stress wordt gevonden na het innemen van melatonine voorafgaand aan een inspanning ^[8]. Of dit enige betekenis heeft voor het herstel is op basis van de geraadpleegde studies niet te zeggen. Naast deze effecten worden in het bloed na inspanning ook minder ontstekingsindicatoren gevonden als gevolg van melatonine-inname ^[5,8]. Het is de vraag of dit wenselijk is. Het feit dat er minder ontstekingsindicatoren gevonden worden kan ook betekenen dat de adaptatie aan de geleverde inspanning suboptimaal is.

Op het gebied van melatonine-inname in de sport zijn er voor zover bekend slechts twee studies uitgevoerd waarin het effect op de daadwerkelijke prestatie is onderzocht. In de studie van Atkinson en collega’s ^[2] wordt geen verschil gevonden in tijd en het geleverde wattage tijdens een tijdrit van 4 kilometer. Ook is geen effect gevonden op de maximale kracht en de sprongkracht ^[7]. De cognitieve prestatie en de alertheid worden echter wel negatief beïnvloed ^[2].

Afgaand op de meest recente literatuur zijn er tot op heden nog maar weinig positieve effecten gevonden op het gebied van melatonine-inname in de sport. Naast de bewezen positieve effecten tegen slaapstoornissen en de nadelige gevolgen van een jetlag wordt ook een positief effect gevonden op de kerntemperatuur en mogelijk ook op de hartslag en bloeddruk in rust. Het werkingsprincipe van deze processen is echter onduidelijk. Een directe relatie met een werkelijke fysieke prestatie of het herstel daarvan is tot op heden niet aangetoond. Deze bevindingen, in combinatie met het gegeven dat het innemen van melatonine kan leiden tot een verminderde alertheid, maken dat wordt afgeraden melatonine in te nemen als supplement in de context van sportprestaties.