Vraag Omegawave

De Omegawave is een laptop met bijbehorende software en een set elektroden, waarmee een elektrocardiogram en tevens een (beperkte) registratie van hersenactiviteit te maken is. Tegenwoordig zijn er ook eenvoudigere (en goedkopere) uitvoeringen verkrijgbaar die gebruikmaken van een borstband. Met de Omegawave is onder andere de heart rate variability (HRV) te meten. Dat gebeurt met de Omegawave even goed als met andere en soms handigere apparatuur, zoals een speciale hartslagmeter. Bij het meten van de HRV is het echter de vraag of de uitkomst daarvan meer zegt dan het meten van de rusthartfrequentie. Voorlopig bestaat daar nog geen duidelijk antwoord op.

Naast het meten van de HRV zegt de Omegawave nog een aantal variabelen te kunnen meten. Maar hoe de Omegawave die bepaalt, waar ze op berusten en hoe nauwkeurig ze zijn blijft onduidelijk. Kortom, de Omegawave belooft veel, maar maakt voorlopig weinig waar.

De Omegawave bestond oorspronkelijk uit een set elektroden verbonden met een computer. Met de elektroden is een elektrocardiogram (ECG) te maken. Daarnaast is via een elektrode op het voorhoofd hersenactiviteit te registreren. De naam ‘Omegawave’ zou verwijzen naar hersenactiviteit, de omega-hersengolven ^[2]. In de neurowetenschappen classificeert men hersengolven aan de hand van het Griekse alfabet. Zo onderscheidt men alpha-, beta-, theta-, delta- en gammagolven. De naam ‘Omegawave’ zou dan verwijzen naar de omegagolven. Deze komen echter in de neurowetenschappen niet voor.

Om te achterhalen hoe de Omegawave fysiologische grootheden meet is in eerste instantie nagegaan wat de fabrikant er zelf over meedeelt. Daarvoor is de website van Omegawave Oy (Espoo, Finland) geraadpleegd ^[3]. De website maakt in de eerste plaats duidelijk dat de Omegawave met zijn tijd is meegegaan. Toen de Omegawave pas op de markt kwam bestond deze uit een laptop, de benodigde software en enkele elektrodekabels (prijs in de orde van € 20.000). Inmiddels zijn er aanzienlijk modernere uitvoeringen op de markt, die overeenkomst vertonen met de hartslagmeter (borstband met bijbehorende smartphone-achtige display). Een elektrode op het voorhoofd ontbreekt, maar dat lijkt op de te meten variabelen weinig invloed te hebben. De nieuwe versie is te leasen vanaf 100 dollar per drie maanden.

Volgens dezelfde website kan de Omegawave binnen twee minuten informatie geven over het hart, de stofwisseling en het centrale zenuwstelsel, terwijl de atleet in rust is. Hier doet zich een eerste probleem voor. Het is goed voor te stellen dat het apparaat, via een ECG, informatie kan geven over het hart. Dat zou, via de elektrode op het hoofd, voor de hersenactiviteit ook op kunnen gaan. Maar het blijft mysterieus waar de Omegawave informatie over de stofwisseling op baseert. Mogelijk gebeurt dat op eenzelfde manier als waarop sommige typen van de Polar-hartslagmeter dat doen. Op basis van onder andere de rusthartfrequentie, leeftijd en geslacht berekent de Polar-hartslagmeter (via niet te controleren software) een zogenaamde Own-index. Dit zou een maat zijn voor de maximale zuurstofopname. Van die Own-index is bekend dat het met de nauwkeurigheid van de voorspelde maximale zuurstofopname niet best gesteld is ^[4]. Wellicht geldt dat ook voor de Omegawave. Onderzoeksresultaten voor de Omegawave zijn voor dit aspect tot nu toe niet gevonden.

Op de website wordt nader ingegaan op de methoden die worden gebruikt om de fysieke toestand van atleten in kaart te brengen. Dat kan volgens Omegawave op drie manieren: a. het meten van de heart rate variability (HRV) (verschaft gegevens over de toestand van het hart en het autonome zenuwstelsel), b. een differentieel-ECG (levert gegevens over de toestand van het aerobe en anaerobe systeem en de hartfrequentie bij de anaerobe drempel) en c. een DC-potentiaal (zou informatie over de toestand van het centrale zenuwstelsel leveren).

Met behulp van de Omegawave is de HRV nauwkeurig te meten ^[5]. Wel vermelden deze auteurs dat de meting met de Polar S810i een stuk eenvoudiger is dan die met de Omegawave, maar dat betrof nog de klassieke versie. HRV-metingen zijn tegenwoordig populair en worden al bij veel atleten toegepast. Grofweg is te stellen dat een atleet er beter aan toe is naarmate de HRV een hogere waarde heeft: hoe meer variatie in de duur tussen opeenvolgende hartslagen onder standaardomstandigheden, hoe beter de conditie(toestand) van de atleet. Dat is echter niet zo verwonderlijk. Topatleten, met name in de duursporten, hebben een groot hart. Dat grote hart gaat als regel gepaard met een lage hartfrequentie in rust. En naarmate de hartfrequentie lager is, is de statistische kans op variatie in de duur tussen twee opeenvolgende slagen groter. Kortom, een lage rusthartfrequentie gaat samen met een hoge HRV. Het is dus de vraag of het bepalen van de HRV iets toevoegt aan het meten van de rusthartfrequentie. Tot nu toe is er in de wetenschappelijke literatuur nog geen duidelijk antwoord op deze vraag aangetroffen.

Op welke manier en hoe nauwkeurig de Omegawave op basis van het differentieel-ECG de toestand van het aerobe en het anaerobe systeem en de hartfrequentie registreert blijft onbesproken. Dit geldt ook voor het bepalen van de hartfrequentie bij de anaerobe drempel. Ook welke informatie een DC-potentiaal afkomstig van de hersenen verschaft blijft onbesproken. Dat is echter wel nodig, omdat deze technieken in de (inspannings)fysiologie niet bekend zijn en uit de wel beschikbare kennis ook niet zijn af te leiden. Hetzelfde geldt voor de uitkomstmaten: ook deze komen zelden of nooit voor in de inspanningsfysiologie. Op de Omegawave-website is wel een uitgebreide literatuuropgave te vinden. Maar deze literatuur, overwegend van Russische herkomst, gaat nauwelijks in op de gebruikte methoden. Ook is zelden informatie gegeven over de nauwkeurigheid waarmee uitkomstvariabelen van de Omegawave te meten of te voorspellen zijn. Naast de literatuuropgave op de website blijkt er in de wetenschappelijke tijdschriften eigenlijk nauwelijks informatie aanwezig die de pretenties van de Omegawave ondersteunt. Dat is merkwaardig, omdat de Omegawave al tientallen jaren op de markt is. De enkele keer dat er wel enige informatie beschikbaar is rijst er twijfel aan de waarde van metingen met de Omegawave ^[1]. Kortom, de beloftes op de Omegawave-website zijn (voorlopig) ook niet meer dan beloftes.

Gezien bovenstaande is de conclusie dat de Omegawave veel belooft, maar daar weinig van waarmaakt. Ingewikkelde begrippen zijn gehanteerd zonder deze te onderbouwen en daardoor blijft het apparaat een echte black box. De website gebruikt bijvoorbeeld het begrip ‘readiness’, drukt dat uit in getallen en laat zien hoe die in de tijd veranderen. Wat daarbij ontbreekt is een definitie van ‘readiness’ en de (betrouwbaarheid en validiteit van de) manier waarop die wordt gemeten.

Dus wie het weet mag het zeggen.