Vraag periodisering OKT schaatsen

Kort antwoord

Er zitten ongeveer twee weken tussen de wereldbekers in Noord-Amerika en het OKT in Nederland. Om bij beide toernooien optimaal te presteren zullen schaatsers dus op tijd moeten herstellen van de hoogte, de jetlag en de inspanning van de eerste toernooien. Daarnaast zullen zij tijd nodig hebben om zich voor te bereiden op het nieuwe toernooi.

Op grond van de wetenschappelijke literatuur kunnen we niet precies zeggen hoeveel dagen het duurt om van hoogte te herstellen. Dit zal waarschijnlijk, gezien de hoogte waarop Calgary ligt, niet meer dan een paar dagen zijn. Herstel van de jetlag die ontstaat door het reizen van Calgary naar Nederland duurt gemiddeld vijf tot zes dagen. In de literatuur is niet beschreven hoe lang het fysieke herstel van een schaatstoernooi duurt, maar afgaande op richtlijnen uit andere sporten is dit ongeveer vier dagen. Uiteraard zijn er individuele verschillen in hoe vlot het herstel verloopt. Bovendien kunnen de drie stressoren (vermoeidheid, jetlag en hoogte) elkaar versterken, waardoor het totale herstel langer kan duren. Het lijkt echter onwaarschijnlijk dat het totale fysieke herstel langer dan twee weken zal duren.

Om te pieken op een toernooi, volgen sporters meestal een trainingscyclus die bestaat uit een periode van hard trainen, gevolgd door een periode waarin de training wordt afgebouwd (taper). Een ideale taperperiode duurt ongeveer twee weken. Het zal dus niet mogelijk zijn om voor beide toernooien een ideale voorbereiding in te richten.

Uitgebreid antwoord

Als sporters op zowel de wereldbeker als op het OKT van start willen gaan, zullen zij binnen twee weken van de wereldbekers moeten herstellen. Hieronder staat beschreven hoe lang het ongeveer duurt om te herstellen van hoogte, jetlag en de inspanning van een schaatstoernooi.

Hoogte

Uit studies naar hoogtetraining blijkt dat sporters vaak hersteltijd nodig hebben als ze terugkomen van een hoogtestage. Naast dat sporters ook bij een hoogtestage moeten bijkomen van de reis en de inspanning, zou dit kunnen komen door de vernietiging van nieuw gevormde rode bloedcellen die ongeveer op dag vijf tot zeven na terugkeer van hoogte plaatsvindt ^[5]. Aanpassingen in het bloed als gevolg van hoogte zijn echter pas te verwachten bij een verblijf boven de 2000 tot 2500 meter ^[7]. De ijsbanen in Salt Lake City en in Calgary liggen veel minder hoog: (respectievelijk 1425 en 1034 meter). Daarom hebben schaatsers waarschijnlijk geen last van dit fenomeen na verblijf in Salt Lake City en Calgary.

Het is niet mogelijk om een vast aantal dagen op de hersteltijd van verblijf op hoogte te plakken. Sporters reageren namelijk erg verschillend op verblijf op hoogte. Sommige coaches en onderzoekers vonden een initiële prestatieverbetering in de eerste drie dagen na terugkeer van hoogte, gevolgd door een prestatiedip tijdens de tweede en derde week na terugkeer ^[2]. Er zijn echter ook voorbeelden van sporters die heel goed presteerden in week twee en drie na hoogtetraining ^[7]. Dit alles hangt af van hoe hoog en hoe lang sporters op hoogte verblijven, en of zij zich snel of minder snel aanpassen aan hoogte. Gezien de geringe hoogte van Calgary lijkt het niet aannemelijk dat sporters een paar dagen moeten herstellen van de hoogte.

Jetlag

Door een jetlag gaat de prestatie achteruit. Een jetlag gaat vaak gepaard met slaapproblemen, waardoor vermoeidheid optreedt. Dit kan meerdere dagen aanhouden. Hoeveel dagen een jetlag aanhoudt verschilt. Na een reis naar het oosten – van Calgary naar Amsterdam – is dat ongeveer tweederde van het aantal tijdzones dat is gepasseerd ^[10]. In zowel Calgary als Salt Lake City is het acht uur vroeger dan in Nederland. Omdat er acht tijdszones worden gepasseerd van Calgary naar Amsterdam, zal het vijf tot zes dagen duren voordat schaatsers weer gewend zijn aan de tijdszone in Nederland. Hoelang dit precies duurt, verschilt per persoon. Als schaatsers na de wedstrijd in Calgary snel vertrekken, lijkt het zeer onwaarschijnlijk dat zij hinder ondervinden van een jetlag tijdens het OKT.

Daarnaast kunnen schaatsers de gevolgen van een jetlag beperken door het dag-nachtritme in de dagen voorafgaand aan de reis al (deels) aan te passen aan de tijd in Nederland. Hiervoor kunnen ze in de dagen voorafgaand aan de terugvlucht elke dag één uur eerder naar bed gaan en één uur eerder opstaan. Dit is uiteraard alleen verstandig als het wedstrijdschema en de vluchttijd dat toelaten. Door het slaapschema aan te passen maken de schaatsers alvast een begin met de overgang naar de nieuwe tijdszone. Bovendien lijkt het dragen van compressiekleding, voorafgaand aan en tijdens de reis, de prestatieverslechtering als gevolg van jetlag te kunnen verminderen ^[4]. In deze factsheet staat meer informatie over jetlag en lange vliegreizen.

Herstel wereldbekertoernooi

Een wedstrijd brengt -afhankelijk van de gereden afstand(en)- dehydratatie, uitputting van de glycogeenvoorraad, spierschade en mentale vermoeidheid met zich mee ^[8]. Een sporter zal hiervan moeten herstellen. Er is geen onderzoek bekend naar hoe lang dit specifiek voor schaatsers duurt. We zullen dus moeten afgaan op cijfers uit andere sporten.

Uit onderzoek naar teamsporters blijkt dat herstel na een wedstrijd tot vier dagen kan duren ^[8]. De vocht- en glycogeenvoorraad kunnen met goede voeding binnen twee tot drie dagen na de wedstrijd zijn aangevuld ^[8,9]. De spieren hebben echter een langere hersteltijd. De tijd die nodig is om spierschade te herstellen is natuurlijk afhankelijk van de intensiteit en duur van de inspanning en de hoeveelheid spierschade die hierdoor ontstaan is. Zoals eerder gezegd is dit voor een schaatswedstrijd niet bekend, maar na een voetbalwedstrijd is de hersteltijd van de spieren ongeveer vier dagen.

Afgezien van de hierboven genoemde fysiologische variabelen is het interessanter voor sporters en coaches om te weten wanneer het prestatieniveau weer op peil is na een wedstrijd. Uit onderzoek bij teamsporters blijkt dat de maximale kracht, het sprintvermogen en de spronghoogte allemaal significant afnemen na een wedstrijd, maar binnen 72 uur weer hersteld zijn ^[9]. Voor schaatsen is de tijd die dit in beslag neemt helaas niet bekend.

Pieken

Een veel gebruikte trainingsstrategie om optimaal te presteren tijdens een wedstrijd is een intensieve trainingsperiode, gevolgd door een periode waarin de training wordt afgebouwd voorafgaand aan de wedstrijd (taper) ^[6]. Tijdens de taper herstelt een sporter van de inspanningen van een intensieve trainingsfase, waardoor de wedstrijdprestatie verbetert.

Een meta-analyse laat zien dat voor zwemmen, hardlopen en wielrennen de optimale duur van een taper twee weken is ^{[Bosquet_2007]}. Een taper moet lang genoeg zijn om de vermoeidheid van de trainingsperiode kwijt te raken, maar niet zó lang dat er detraining optreedt. Natuurlijk zijn hier ook sterke individuele verschillen: de auteurs van de meta-analyse geven aan dat er ook met een taper van één, drie of vier weken goede resultaten kunnen worden geboekt ^[1].

Gezien de duur van een optimale taper is het niet mogelijk om beide toernooien op een ideale manier voor te bereiden. Het is immers niet mogelijk om tussen beide toernooien een complete trainingscyclus met herstel van de wedstrijd, intensieve trainingsperiode en taper af te werken. Mochten beide toernooien volgens planning doorgaan, kunnen coaches overwegen om de trainingsintensiteit kort vóór de wereldbeker af te bouwen, waardoor de wereldbekers eigenlijk onderdeel worden van de taper voor het OKT. Bij een taper worden de frequentie en intensiteit van de training immers hoog gehouden, maar het volume wordt met 41-60% verminderd ^[1]. Afhankelijk van hoeveel en welke afstanden er worden gereden, kan het mogelijk zijn om de wereldbekers te rijden en qua volume toch binnen deze range te blijven. De schaatser kan zich dan niet optimaal voorbereiden op de wereldbeker, maar mogelijk wel op het OKT.

Verplaatsing OKT

Een typische periodisering naar een toernooi toe omvat twee tot vier weken intensieve training (overload), gevolgd door één tot drie weken taper ^[3]. Uitgaande van het kortst mogelijke scenario van vier dagen hersteltijd na het wereldbekertoernooi, gevolgd door twee weken overload en één week taper, zouden er minimaal 25 dagen tussen beide toernooien moeten zitten. Dat betekent dat het OKT verplaatst zou kunnen worden naar 7 januari 2022. Dit heeft wel als gevolg dat het OKT korter op de Olympische Spelen (4 tot 20 februari) komt te zitten. In de afweging omtrent het verplaatsen van het OKT zal dus moeten worden meegenomen dat er óók minimaal 25 dagen, maar liefst meer, tussen OKT en OS moeten zitten voor een goede voorbereiding.