Vraag persoonlijkheidskenmerken

Persoonlijkheidskenmerken van jonge sporters zijn door middel van “the big five inventory” op een snelle en eenvoudige manier in kaart te brengen. Deze vragenlijst scoort 5 persoonlijkheidsdimensies op een continue schaal. Aan de hand van deze kenmerken is het mogelijk om inzicht krijgen in persoonlijkheidsverschillen tussen sporters of tussen de sporter en de coach. Er is tot op heden geen wetenschappelijke onderbouwing bekend voor “verbeterpunten” die gebaseerd zijn op verschillende persoonlijkheidskenmerken of andere typeringen.

Persoonlijkheid

Persoonlijkheid is te definiëren als psychologische kwaliteiten die bijdragen aan de unieke stabiele patronen van voelen, denken en gedragen van een persoon [1]. De persoonlijkheid in kaart brengen kan door kenmerken te typeren en daarmee dus iemand in een hokje te plaatsen (bijvoorbeeld: deze persoon is introvert). Het kan ook door iemand een score op een schaalverdeling te geven voor verschillende kenmerken (bijvoorbeeld: deze persoon scoort hoger op extraversie).

Persoonlijkheidskenmerken met een bepaald type (hokje) aanduiden heeft veel kritiek gekregen doordat de meeste mensen ergens rond het midden van een bepaalde schaal scoren (bijvoorbeeld op de schaal introvert-extravert). Het is dus belangrijk om bij het bepalen van iemands persoonlijkheidskenmerken geen “type of hokje” te gebruiken maar om verschillende karakteristieken te scoren op een continue schaal.

Hoe persoonlijkheid meten?

Tot op heden zijn wetenschappelijk ontwikkelde vragenlijsten met 5 persoonlijkheidsdimensies het meest gebruikt [1]. Deze 5 dimensies zijn: neuroticisme (bijvoorbeeld impulsiviteit), altruïsme (bijvoorbeeld bescheidenheid), conscientieusheid (bijvoorbeeld betrouwbaarheid), extraversie (bijvoorbeeld avonturisme) en openheid (bijvoorbeeld ideeën). Deze 5 dimensies zijn met verschillende vragenlijsten betrouwbaar en valide te meten. Voorbeelden van betrouwbare vragenlijsten (ook in het Nederlands) zijn de NEO-PI-3, NEO-FFI-3 en “the big five inventory”[5]. Afhankelijk van hoeveel tijd het mag kosten en hoe uitgebreid de informatie moet zijn, is een keuze te maken tussen de vragenlijsten. “The big five inventory” (44 items) is waarschijnlijk het meest geschikt voor jonge sporters omdat deze binnen 5 minuten in te vullen is en de vragen gemakkelijker te begrijpen zijn dan de andere genoemde vragenlijsten [5]. Het is belangrijk om te weten dat de scores op deze vragenlijsten geen waardering geven [3]. Bijvoorbeeld: als iemand hoog scoort op extraversie, dan wil dat niet zeggen of dat goed of slecht is, het geeft alleen een indicatie van de mate waarin de persoon zichzelf meer of minder ziet als extravert.

Persoonlijkheid in sport

Er is tot nu toe geen bewijs voor het toepassen van interventies (werken aan “verbeterpunten”) voor sporters op basis van een persoonlijkheidstest. Het blijkt wel dat de persoonlijkheidskenmerken van een sporter invloed kunnen hebben op het gedrag van sporters. Zo blijkt dat een hogere score op conscientieusheid is gerelateerd aan een betere zelfgerapporteerde kwaliteit van de voorbereiding van een wedstrijd. Een hogere score op neurotiscisme blijkt een slechtere score te geven op de effectiviteit van omgang met tegenslag bij wedstrijden. Daarnaast blijkt dat sporters die laag scoren op altruïsme, extraversie en/of hoog scoren op neurotisisme vaker aangeven agressief te reageren. Sporters die hoog scoren op neurotisisme en/of laag scoren op openheid vertonen vaker ontwijkend gedrag [1]. Daarnaast blijkt dat sporters die hoger scoren op extraversie beter presteren als publiek toekijkt, dan wanneer er geen publiek is. Bij sporters met een lage score van extraversie is de prestatie beter zonder publiek [4].

Persoonlijkheid – leeftijd

Persoonlijkheid is meer variabel tijdens de adolescentie dan wanneer mensen 30 jaar of ouder zijn [6]. Het is dan ook aan te raden om niet jaren lang uit te gaan van één meting, maar om dit bijvoorbeeld jaarlijks te doen. Vooral jonge sporters kunnen op verschillende kenmerken anders scoren in de loop van de tijd. Persoonlijkheidskenmerken kunnen sportprestaties beïnvloeden, maar het doen aan topsport zou ook de persoonlijkheidskenmerken beïnvloeden [1]. Hoe dit precies werkt is niet onderzocht. Het is nog onduidelijk of persoonlijkheidsvragenlijsten waarbij gebruik gemaakt is van de 5 factoren volledig genoeg zijn om vanaf de jeugd veranderingen in kaart te brengen [3]. Hierom is het ook aan te raden om de scores te gebruiken als indicatie, maar niet als algemene leidraad.

Action Typing

In de sport is Action Typing vaak gebruikt. Action Typing is een manier om de leerstijl van een sporter te typeren. Een leerstijl is de wijze waarop iemand bij voorkeur informatie krijgt en verwerkt [2]. Bij Action Typing is onderkend dat persoonlijkheidskenmerken en persoonlijke drijfveren een invloed kunnen hebben op leerstijlen. Zowel mentale en emotionele aspecten als expressie van individuele motoriek zijn meegewogen in Action Typing. Tot nog toe is er geen betrouwbare en valide manier om leerstijlen vast te stellen. Het is wel duidelijk dat een leerstijl van een sporter niet in een hokje te plaatsen is, maar dat deze veranderlijk is en net als persoonlijkheidskenmerken beter te scoren is op een doorlopende schaal. Er is geen wetenschappelijke onderbouwing voor verschillende aanpakken die gebaseerd zijn op leerstijl-typering. Het lijkt er wel op dat leerstijl-theorieën kunnen helpen om coaches bewust te maken van verschillen tussen sporters en daarmee ook verschillende aanpakken voor verschillende sporters. Het is dan ook aan te raden om goed bij te houden hoe verschillende sporters op verschillende oefeningen en trainingsvormen reageren. Daarmee kan ook een verschillende benadering voor sporters goed zijn [2].

Conclusies

Een sporter kan beter geen label/hokje/typering krijgen qua persoonlijkheidskenmerken of leerstijl. Het kan wel helpen om de persoonlijkheidskenmerken van een sporter in kaart te brengen op een continue schaal. Hierbij lijkt “the big five inventory” voor jonge sporters het meest geschikt. Op basis van de resultaten van deze vragenlijst kunnen coaches inzicht krijgen in persoonlijkheidskenmerken van een sporter en eventueel iets meer gerichte oefenvormen kiezen. Interventies voor “verbeterpunten” op basis van persoonlijkheidskenmerken zijn voor zover bij Topsport Topics bekend nog niet onderzocht.