Vraag pre-coolen koudwaterbad

Begin 2022 heeft Topsport Topics de factsheet koelen geüpdatet. Uitgebreide informatie over of, wanneer en hoe te koelen lees je in deze factsheet. Een kort overzicht vind je daarnaast terug in de infographic koelen. Voor dit antwoord is de meest recente literatuur sinds deze factsheet bestudeerd en is daarnaast professor Hein Daanen geraadpleegd, inspanningsfysioloog en expert op het gebied van inspanning in verschillende omgevingstemperaturen. In dit antwoord vult hij de beschikbare kennis aan vanuit zijn expertise.

Voordelen koudwaterbaden

Koelen

Duursporters presteren slechter wanneer hun lichaamstemperatuur te hoog oploopt. Wanneer zij prestaties moeten leveren in warme weeromstandigheden kunnen zij daarom overwegen om te pre-coolen^[1]. Door de lichaamstemperatuur voorafgaand aan de wedstrijd omlaag te brengen, hebben ze een grotere warmtebuffer. Zo kunnen ze meer warmte opslaan voordat temperaturen worden bereikt die de prestaties negatief beïnvloeden.

Het nut van pre-cooling is afhankelijk van de omgevingstemperatuur. Hoe warmer het is, hoe meer profijt sporters kunnen hebben van pre-cooling^[2]. Maar ook als het niet extreem warm is, kan pre-cooling nog steeds bijdragen, omdat de lichaamstemperatuur tijdens inspanning oploopt. De vraag is echter in hoeverre dit bij zeilen het geval is. Bij zeilen zal de wind wellicht ook voor koeling zorgen, waardoor de noodzaak van pre-cooling mogelijk minder is.

Oppepper

Een andere reden om een koudwaterbad te nemen voor de wedstrijd kan zijn dat sporters zichzelf hiermee willen oppeppen (arousal verhogen). Er zijn studies bekend bij rugbyers waaruit blijkt dat kortdurende blootstelling aan extreme kou inderdaad voor een hogere arousal zorgt^[3].

Nadelen koudwaterbaden

Minder kracht

Voor duursporten kan pre-cooling nuttig zijn, maar dit geldt niet voor sporters die een explosieve inspanning moeten leveren^[2]. Voor snelle spiercontracties is het belangrijk dat spieren warm zijn. Pre-coolen door middel van onderdompelen in koud water kan er dus voor zorgen dat sporters minder (explosieve) kracht kunnen leveren.

Te koud

Hoewel onderdompeling in koud water een zeer effectieve methode is om te koelen, brengt het ook het risico met zich mee dat sporters te veel afkoelen. Teveel koude kan leiden tot een afname van prestaties. Het is daarom belangrijk om de duur van het koude waterbad te beperken om te voorkomen dat het lichaam te veel afkoelt. Als een sporter begint te rillen, heeft hij/zij te lang in het koude bad gezeten. Het rillen kost namelijk energie die anders bij de inspanning zou kunnen worden gebruikt. Een alternatieve methode om te pre-coolen, met minder risico op overmatige afkoeling, is het gebruik van een koelvest en het drinken van koud water of een ice slurry.

Blessures

Het verschil in effect van koudwaterbaden op spier- en peesniveau is nog niet goed onderzocht. In theorie kunnen spieren beter met de koude temperaturen omgaan, dan pezen. Pezen en gewrichten hebben mogelijk een hoger risico op blessures door de lagere temperatuur, omdat de smeringswaarde van de gewrichtsvloeistof daalt bij kou. Dit kan leiden tot stijvere gewrichten, waardoor er meer kracht op de pezen komt te staan, wat het risico op schade van pezen verhoogt. Er is echter nog geen systematisch onderzoek uitgevoerd naar de specifieke effecten van koudwaterbaden op peesniveau.

Spieraanpassing

Er is uit onderzoek bekend dat een koudwaterbad de aanpassing van de spieren na krachttraining in de weg zit. Dit geldt voor koudwaterbaden na inspanning, niet voor koudwaterbaden voorafgaand aan de inspanning.^[4]

Conclusie

In conclusie, er zijn voor- en nadelen verbonden aan onderdompeling in koud water voorafgaand aan inspanning. Het kan helpen om de lichaamstemperatuur te reguleren en de prestaties te verbeteren, maar er bestaat ook het risico van te sterke afkoeling en verminderde explosieve kracht

Het kan nuttig zijn om te achterhalen waar de wens van de sporters om de koudwaterbaden te nemen uit voort komt. Is dit omdat de sporters koel aan de wedstrijd willen beginnen om prestatieverlies door hitte tegen gaan? Ga dan na of de weersomstandigheden en de inspanning hier naar verwachting inderdaad toe zullen leiden. Zo ja, overweeg of methoden als een koelvest en het drinken van ice slurry’s ook afdoende zijn. Is de reden het verhogen van arousal? Dit is een goede reden voor een koudwaterbad, maar zorg dan voor een erg koud bad en slechts korte onderdompeling.

Geschreven in samenwerking met prof. dr. H.A.M. (Hein) Daanen