Vraag risicofactoren voor schouder- en elleboogblessures bij bovenhandse werpsporters

Antwoord

Er is veel wetenschappelijk onderzoek naar de risicofactoren voor schouder- en elleboogblessures bij bovenhandse werpsporters, met name vanuit honkbal. De bewegingspatronen in verschillende bovenhandse werpsporten vertonen sterke overeenkomsten. Het is daarom aannemelijk dat het ontstaansmechanisme en de risicofactoren voor overbelastingsblessures van de schouder en elleboog in verschillende sporten ook grotendeels hetzelfde zijn ^[1]. Hieronder is te lezen wat de belangrijkste risicofactoren zijn, en hoe spelers met een verhoogd risico zo vroeg mogelijk geïdentificeerd kunnen worden. 

Schouder

De hoge snelheden en grote bewegingsuitslagen tijdens het bovenhands werpen gaan gepaard met krachten die het schoudergewricht en omliggende weefsels aanzienlijk belasten ^[2–4]. Hierdoor ontstaan structurele veranderingen in het gewrichtskapsel en de spieren die een hoger blessurerisico met zich meebrengen ^[2–5]. Deze veranderingen zorgen bij bovenhandse werpsporters voor een kenmerkende afname van de schoudermobiliteit richting endorotatie, meestal in combinatie met een toename van de mobiliteit richting exorotatie (zie tabel 1 voor toelichting bewegingsrichtingen) ^[2–5]. Ook zijn bij hen de spieren die voor exorotatie zorgen (exorotatoren) relatief zwakker dan de spieren die voor endorotatie zorgen (endorotatoren) ^[2,5,6]. 

Elleboog

Als de schouder niet optimaal functioneert, treden er veranderingen op in het bewegingspatroon van de werpsporter om dit te compenseren ^[3,5]. Het resultaat is een bewegingspatroon waarbij de bal verder van het lichaam af losgelaten wordt en er tijdens de werpbeweging meer krachten op de binnen- en buitenzijde van de elleboog komen ^[7–9]. Veel factoren die een hoger risico op schouderblessures opleveren zijn daarom ook risicofactoren voor elleboogblessures ^[3,5,7,9]. Ook hier zijn de belangrijkste onvoldoende rotatiemobiliteit in het schoudergewricht en verhoudingsgewijs zwakke exorotatoren.

Externe risicofactoren

Er zijn een aantal externe risicofactoren voor schouder- en elleboogblessures. Zo kan een hoge trainingsbelasting – veel werpen, hard werpen en herhaald werpen met weinig pauzes – bijdragen aan het ontstaan van klachten ^{[1,2,5,7–9]}. Doordat sporters vermoeid raken of pijn krijgen, neemt de kwaliteit van bewegen af en het risico op blessures toe. Ook plotselinge veranderingen in trainingsbelasting en een druk wedstrijdprogramma zijn risicofactoren.

Niet-modificeerbare risicofactoren

Sommige algemene risicofactoren zijn niet of niet makkelijk te modificeren, maar kunnen wel dienen als indicator voor spelers die een grotere kans hebben op schouder- en elleboogblessures. Extra screenings- en preventieve maatregelen zijn dan aangewezen ^[1]. Oudere spelers hebben een hoger risico op blessures, net als spelers die al eerder een schouder- of elleboogblessure gehad hebben ^[1,2,5,9]. Daarnaast lopen pitchers en catchers een groter risico op het krijgen van blessures dan andere spelers, doordat zij vaker werpen.

Meetinstrumenten

Mobiliteit

De mobiliteit van het schoudergewricht wordt meestal gemeten met een goniometer of (digitale) inclinometer ^[5]. De sporter bevindt zich in ruglig, met de schouder in 90 graden abductie en 90 graden flexie in de elleboog. Het is van belang om vaker per seizoen te meten, omdat de mobiliteit van de schouder door het seizoen varieert ^[2,5,9]. Een endorotatiebeperking van de schouder is een risicofactor voor het ontwikkelen van schouder- en elleboogblessures. De afkapwaarden hiervoor in reviews zijn niet eenduidig en lopen uiteen van 5 tot 20 graden bewegingsbeperking ten opzichte van de niet-werparm ^[2,3,5,7]. Uit individuele onderzoeken die zich specifiek op professionele honkballers richten, blijken afkapwaarden van 15 tot 20 graden ^[10–12]. Bij de totale rotatiemobiliteit liggen de afkapwaarden voor een hoger blessurerisico tussen de 5 en 10 graden ten opzichte van de niet-werparm ^[3,4,7]. Als de mobiliteit richting exorotatie minder dan 5 graden toegenomen is ten opzichte van de niet-werparm, gaat dit ook gepaard met een hoger blessurerisico ^[1,5].

Spierkracht

De kracht van de spieren rondom de schouder wordt in de praktijk vaak gemeten met een handheld dynamometer ^[13–16]. De uitgangspositie van de sporter is hierbij in zit of rug- of buiklig, waarbij de schouder zich in 90 graden abductie bevindt en de elleboog in 90 graden flexie. De genoemde afkapwaarden voor de krachtratio tussen exorotatoren en endorotatoren van de schouder variëren van 0,6 tot 0,7 ^[2,5,6]. Is de ratio lager, dan is er sprake van een verhoogd blessurerisico.

Trainingsbelasting

Er zijn verschillende manieren om de trainingsbelasting in kaart te brengen ^[17]. Subjectieve maten, zoals de rating of perceived exertion (RPE), geven aan hoe zwaar een sporter een bepaalde inspanning vond. Deze zijn het sterkst gerelateerd aan het blessurerisico. De belasting kan ook worden gekwantificeerd met de hoeveelheid wedstrijden of trainingen of het aantal worpen ^[17]. Hier spelen de door de USA Baseball en Major Baseball opgestelde Pitch Smart Guidelines op in ^[18]. Meer over de Pitch Smart Guidelines en de onderbouwing ervan is hier terug te lezen. Het is niet aan te raden om met absolute maten van trainingsbelasting de relatieve belasting, zoals de acute:chronic workload ratio (A:CWR) te berekenen: dit is waarschijnlijk geen goede indicator van het blessurerisico. Als van een individuele speler door de tijd heen gegevens verzameld worden, kunnen deze echter wel een indruk geven van de trainingsbelasting en dienen als hulpmiddel om na te gaan of de veranderingen in trainingsbelasting niet te groot zijn.