Vraag veiligheid blood flow restriction training op lange termijn

Kort antwoord

Blood flow restriction training zorgt ervoor dat met een lagere trainingsintensiteit een grotere toename van spiermassa en spierkracht kan worden bereikt. Deze trainingsvorm wordt pas sinds kort veelvuldig gebruikt, waardoor er geen studies zijn die de veiligheid van blood flow restriction training op lange termijn hebben onderzocht. 

Er zijn verschillende overzichtsstudies die concluderen dat blood flow restriction training op de korte termijn veilig is. Wat er over mogelijke acute negatieve effecten geschreven wordt, is gebaseerd op theorie of kleine onderzoeken en betreft vooral speculatie. De voornaamste risico’s voor het vaatstelsel die in dit kader genoemd worden zijn schommelingen in de bloeddruk en schade aan de bloedvatwand. 

Hoe dan ook verdient het aanbeveling om deze trainingsvorm geleidelijk te introduceren, en het gebruikte materiaal en de mate van blood flow restriction nauwkeurig in te stellen per persoon en lichaamsdeel waarop het wordt toegepast.

Uitgebreid antwoord

Bij blood flow restriction training wordt krachttraining uitgevoerd, terwijl er manchetten of banden zijn aangebracht die de aanvoer van zuurstofrijk bloed en de afvoer van zuurstofarm bloed in de spier verminderen. 

Het veronderstelde werkingsmechanisme van blood flow restriction training is dat de lokaal verminderde bloedsomloop zorgt voor een lage zuurstofspanning (hypoxie) in het actieve spierweefsel ^[5]. Door deze hypoxie ontstaan er meer stofwisselingsproducten zoals lactaat en protonen, die ook nog eens minder goed kunnen worden afgevoerd ^[14,16]. De hogere concentraties stofwisselingsproducten, die normaal gesproken pas bij een hogere trainingsintensiteit ontstaan, triggeren het vrijkomen van signaalstoffen (o.a. IGF-1). Hierdoor is een lagere trainingsintensiteit al voldoende om een grotere toename van spiermassa, spierkracht en een grotere rekrutering van type-II-spiervezels te veroorzaken ^[7,16]. 

Blood flow restriction training is pas sinds de laatste tien jaar echt populair geworden. Er zijn dan ook nog geen grote langdurige studies naar de mogelijke lange termijn-risico’s die aan deze vorm van training verbonden zijn. 

Veilig

Wel zijn er verschillende overzichtsstudies die de effecten op de korte termijn hebben onderzocht en concluderen dat blood flow restriction training veilig is ^[5,7,11]. Hoewel er incidenteel complicaties worden gemeld, zoals schommelingen in de bloeddruk en spierschade, blijven deze meestal binnen de grenzen van het normale, en ontstaat er bij sporters niet meer spierschade dan door normale krachttraining ^[11,15]. Overigens lijkt het erop dat blood flow restriction training met name zorgt voor een toename van de spiermassa en niet zozeer de spierkracht ^[5,7]. Daarom wordt aangeraden om áls je blood flow restriction training toepast, het met reguliere krachttraining te combineren ^[14].  

De genoemde negatieve effecten berusten vooral op hypotheses vanuit de theorie, onderzoeken met een kleine omvang of zelfs case studies ^[5]. Voor de volledigheid van dit antwoord worden ze hier kort besproken.

Schommelingen in bloeddruk

Tijdens lichamelijke inspanning wordt de bloeddruk geregeld door reflexen binnen het autonome zenuwstelsel. Zo zorgt de exercise pressor reflex ervoor dat het hartminuutvolume en de arteriële bloeddruk toenemen ^[2,16]. Dit is functioneel als er daadwerkelijk sprake is van zwaardere fysieke inspanning, maar als dit mechanisme bij lagere intensiteit in werking treedt kan het zorgen voor een te hoge bloeddruk. Onderzoek laat zien dat blood flow restriction training leidt tot een hogere bloeddruk dan normale krachttraining ^[4].

Beschadigingen van de bloedvatwand

De banden of manchetten die worden gebruikt om de hypoxie tot stand te brengen veroorzaken een belemmering van de bloedtoevoer via de arteriën, maar ook van de veneuze terugstroom. Dat zorgt ervoor dat het bloed niet altijd in de ‘goede richting’ stroomt en op zulke momenten ook andere krachten uitoefent op de binnenwand van de bloedvaten, het endotheel ^[3]. Dit effect kan zorgen voor beschadigingen aan de endotheelcellen, en is groter naarmate de druk die de manchetten uitoefenen hoger is ^[17].

Aanbevelingen

In de literatuur worden diverse aanbevelingen gedaan om de mogelijke risico’s die aan blood flow restriction training verbonden zijn te beperken. Zo moet deze trainingsvorm voorzichtig en geleidelijk geïntroduceerd worden, zodat er gewenning op kan treden en eventuele nadelige effecten vroeg opgemerkt kunnen worden ^[18]. Daarnaast moet de plaatsing, keuze en druk van de manchetten zoveel mogelijk gepersonaliseerd worden; er moet rekening worden gehouden met anatomische locatie, spiermassa en eventuele anatomische variaties ^[12]. 

De breedte van het manchet of de band die gebruikt wordt is een belangrijke bepalende factor voor de mate van blood flow restriction: bredere banden (12-18 cm) veroorzaken bij evenveel druk meer pijn en vermoeidheid dan smallere (v.a. 3 cm), waardoor er een minder grote trainingsprikkel gegeven kan worden ^[9,13,14]. De grootte van het ledemaat waar de blood flow restriction plaatsvindt speelt ook een rol: smallere banden zorgen als ze op de benen worden toegepast vaak niet voor voldoende afname van de bloedsomloop – hiervoor zijn bredere banden meer geschikt ^[9]. Het omgekeerde geldt voor de armen ^[14].

Verschillende studies laten zien dat een hogere uitgeoefende relatieve druk niet voor een groter effect zorgt dan een lagere relatieve druk ^[1,6,10]. Trainen met een blood flow restriction van 40 procent van de normale bloedtoevoer zorgt voor een even grote toename in spiermassa en -kracht als trainen met een blood flow restriction van 90 procent ^[1,3]. Theoretisch zou met het trainen met een lagere druk dus het risico beperkt kunnen worden, terwijl het op spierniveau nog steeds voor gunstige effecten zorgt