Waarom de bal daar landt waar hij niet heen moest

Onder druk gooien honkbalpitchers de bal vaker dan verwacht op de plek die ze juist proberen te vermijden. Dit ironische effect is in de sport een bekend verschijnsel, bijvoorbeeld wanneer voetballers op cruciale momenten ongewild de bal recht in de armen van de keeper schieten.

In een origineel opgezette studie moesten goedgetrainde pitchers ballen naar een scherm werpen waarop een slagman geprojecteerd was. Een willekeurige plek op het scherm stelde de sterke kant van de tegenspeler voor: dit was de zone die de pitchers moesten vermijden.

Denk niet aan een roze olifant

Ironisch genoeg belandde de bal bijzonder vaak juist in de zone waar de pitchers hem niet wilden hebben. Althans, wanneer zij onder spanning stonden. Dan gebeurde het tegenovergestelde van wat de sporters eigenlijk wilden bereiken, een beetje zoals ook gebeurt wanneer je probeert om niet aan een roze olifant te denken.

Wanneer de honkballers bezig waren met het vermijden van een bepaalde zone, bleven de technische uitvoering en de precisie van de worp vreemd genoeg bijzonder goed intact. Dit verraste de onderzoekers, omdat de kwaliteit van hun beweging wel behoorlijk verslechterde als de spelers geen verboden zone aangewezen kregen, maar alleen op een bepaalde zone moesten mikken.

Alleen als het belangrijk is

De druk op de spelers werd halverwege de studie flink opgevoerd door ze wijs te maken dat zij 50 dollar konden winnen en dat er een talentcoach naar opnames van hun prestatie zat te kijken. Zoals verwacht trad het ironische effect pas op als het voor de pitchers belangrijk was om een bepaalde fout niet te maken: de pitchers raakten de te vermijden zone namelijk niet vaker in een ontspannen oefensituatie.

De onderzoekers vermoeden dat dit komt doordat de sporters onder spanning heel hard aan hun spreekwoordelijke roze olifant denken. Hun aandacht, maar ook hun lichaamshouding is dan sterk gericht op die ene verboden plek, en dus komt de bal er ook relatief vaker terecht.

Dus… wél aan een roze olifant denken dan?

Het lijkt misschien een goed idee om sporters te foppen door ze op een fictieve verboden zone te laten richten. Of dit werkelijk een goed plan is, blijft twijfelachtig. Het is in ieder geval een slechte strategie om sporters te vertellen wat ze op het cruciale moment NIET moeten doen.

Tot slot bestaan er topsporters die wel goed kunnen omgaan met spanning. Dit heeft Team Kingdom of The Netherlands na de overwinning op de honkbalgrootmacht Cuba in de kwartfinale van het wereldkampioenschap zeer recentelijk bewezen.